In memoriam Erich Blechschmidt

Op Paaszondag overleed prof. dr. Erich Blechschmidt, zevenentachtig jaar oud, te Freiburg. Graag wil ik tot zijn nagedachtenis iets schrijven. Blechschmidt was anatoom en is vooral beroemd geworden door zijn niet aflatende strijd voor het menselijk leven. Die strijd heeft hij gevoerd door de naar hem genoemde documentatiecollectie van mikroskopisch nauwkeurige en zeer vergrote modellen van menselijke embryo's, welke tussen 1942 en 1970 vervaardigd werden en ondergebracht werden in een grote ruimte te Göttingen. Daar was hij van 1943 tot 1973 gewoon hoogleraar in de anatomie. En het werk, aldaar verricht, werd de basis van zijn publikaties over de vroegste stadia van de menselijke ontwikkeling. Zowel in Amerika als in Bazel verscheen zijn grote werk over de fasen van de menselijke ontwikkeling in 1961, en nadien volgden andere uitgaven als het boek dat uit het Duits in het Nederlands vertaald is onder de titel Zo begint het menselijk Ieven en dat door Buijten en Schipperheijn in 1979 werd gepubliceerd.

Eerbied voor het leven
Toen ik Blechschmidt voor het eerst ontmoette tijdens een voordracht, die hij en zijn echtgenote met dia's verlucht hielden, viel me de grote liefde op die hij voor zijn thematiek bezat. Zijn publikaties vertonen ook een taalgebruik, dat vaak vreemd is aan wetenschappelijke boeken en tijdschriftartikelen. Daarom misstaat het adagium van Albert Schweitzer niet bij wat Blechschmidt beoogde. Eerbied voor het leven. Blechschmidts wetenschappelijke methode werd voor een groot deel bepaald door wat wij waarneming noemen. Zijn vrouw zei me een dezer dagen: Hij nam de dingen zoals ze zich aan hem voordeden. Dit gevoegd bij de eerbied voor het leven, die hem vooral ook op grond van strikt christelijke levensovertuiging eigen was, deed hem over een menselijk embryo anders spreken dan over een 'ding' dat men eventueel op een snijtafel kan ontleden. Hij sprak over een mens. En zijn hele levenswerk was erop gericht aan te tonen dat de mens vanaf het ogenblik van zijn conceptie volwaardig mens is. Blechschmidts documentatiecentrum is de grond waarop de strijd tegen abortus provocatus gevoerd kon worden.

Strijd met evolutietheorieën
Blechschmidts onderzoek bracht met zich mee, dat hij op gespannen voet kwam te staan met de zogenaamde biogenetische grondwet van Ernst Haeckel, die stelt dat de wording van het wezen van de mens een herhaling zou zijn van de phylogenese, d.w.z. van de ontwikkeling van de soort. De menselijke ontogenese, dus het ontstaan van de mens naar zijn wezen, zou zijn af te leiden van meer primitieve levensvormen, en deze afleiding werd gerechtvaardigd door zoölogische waarnemingen. De observatie nu van embryo's leerde Blechschmidt dat de vroege stadia van de menselijke embryonale ontwikkeling zeer duidelijk onderscheiden zijn van de vroege ontwikkeling van andere soorten. Hij verlegde het terrein van onderzoek dus naar de mens zelf en ontdekte dat bij verschil in chromosomen organismen vergelijkbare organen ontwikkelen. Zo kwam hij tegenover Haeckels biogenetische grondwet met de gedachte van de biodynamica, welke de genen ontlast, geen wording van de 'soort' mens toelaat na de conceptie en de ontwikkeling van de mens verklaart binnen de begrenzing van de mens zelf. De uitwerking van genen – zo schrijft hij aan het slot van het vierde hoofdstuk van Zo begint het menselijk leven – komt dikwijls pas in de latere ontwikkelingsfasen tot uitdrukking, wanneer alle basisstructuren reeds bestaan.
Nu er in onze dagen zoveel te doen is op het gebied van genetische manipulatie en terecht veel mensen vrezen voor de wijze waarop anderen hun leven en dat van hun kinderen beïnvloeden, is er alle reden om de wijze lessen van Blechschmidt ons ter harte te laten gaan.

Tegen de evolutie
Blechschmidt heeft geen ogenblik geaarzeld om zich te begeven in het kamp van hen die evolutietheorieën en welke soort van evolutionismen ook bestreden. Men kon hem aantreffen op de zomeracademie van Wilder Smith in Zwitserland temidden van evangelischen, en tegelijk was hij een gaarne geziene gast en gewaardeerd medewerker van de Gustav Siewerth Akademie in Zuid-Duitsland, waar hij voornamelijk met rooms-katholieken samenwerkte. Zelf overtuigd rooms-katholiek vermeed hij elke vorm van religieuze strijdvragen en stelde daartegenover de feiten, zoals hij die had leren zien in zijn anatomische onderzoekingen. Toen hij in zijn laatste jaren sterk aan geheugenverlies begon te leiden, kostte het hem toch geen enkele moeite om bij de geringste aanwijzing of vraag te vertellen van zijn levenswerk en met dezelfde liefde op alle details in te gaan als toen hij nog volledig over zijn geestelijke vermogens beschikte. Door deze werkwijze maakte hij veel vrienden. En allen die hem leerden kennen, zullen het met me eens zijn, dat zijn bescheidenheid verbonden met een grote mate van beslistheid waar het zijn ontdekkingen betrof hem maakte tot de man van formaat tegen wie jongeren als ik opkeken. God trooste zijn vrouw, die overigens als oudleerling van haar man en als gepromoveerd medica de voordrachten van haar man met veel elan voortzet.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen