'De prediking doordacht'

Wie preekt er? Een vraag die wekelijks in vele gezinnen wordt gesteld. In die vraag klinkt bewust of onbewust het besef door dat het er wel terdege toe doet wie er preekt. Wie is de prediker eigenlijk? Het mag dan niet zozeer gaan om de gaven die iemand meer of minder heeft. Maar het gaat wel om de manier waarop de prediker met het Woord omgaat. Het Woord werkt niet zomaar vanzelfsprekend immers. Ook niet daar waar de kerken nog redelijk bezet zijn op de zondagen. Nu weten we dat aan de rechtzinnige kant van de christenheid uiteraard wel. Ds. Schuitemaker citeert een bekende regel uit Calvijns Institutie: 'Zonder de werking van de Geest wordt er door het Woord niets gewerkt'. De Geest moet het doen, zeggen we dan. Maar de prediker moet ook het nodige doen. Naast het vreugdevolle van de prediking voor de prediker, kan het hem ook gedurig en soms in toenemende mate een zware last zijn. Hij is ook slechts een mens. Wie is.hij eigenlijk? De Schuitemaker biedt in zijn homiletische studie onder andere een interessante doordenking van de prediker zelf. De persoon van de prediker doet er wel terdege toe. Trouwens, in elke communiciatie spreekt de persoonlijkheid mee. Het is goed dat de prediker zicht heeft op zichzelf. Een preek voorbereiden, aldus de schrijver, is niet alleen maar een kwestie van: hoe doe je dat? Maar ook van: wie ben je zelf? De prediker is vaak zelf de meest storende factor in de communicatie van het Woord naar de gemeente toe. Wij willen een tekst soms heel graag laten zeggen wat we zelf denken. Dan preken we óver een tekst, terwijl we de werkelijkheid van het Woord Gods in de tekst niet tot ons eigen bestaan hebben toegelaten. Hoe meer we onzelf kennen, des te dichter staan we bij onze medemensen. Schuitemaker citeert uit een artikel van de Duitse psychiater F. Riemann over de persoonlijkheid van de prediker vanuit dieptepsychologisch inzicht. Hij past het viertal persoonlijkheidsstructuren: de schizoOide, depressieve, neurotische en hysterische persoon toe op de persoonlijkheid van de predikant. Boeiend voor wie tracht zichzelf ergens te plaatsen. Ook wordt aandacht gegeven aan de gedrags-psychologie. Wie vanuit de ouder/kind-relatie met zijn gemeente omgaat in de prediking, spreekt van boven af naar beneden toe. Eenzijdige vermaning, door moderne gemeenteleden veelal als betuttelend ervaren prediking, is daarvan het gevolg. Ik ben met ds. Schuitemaker van mening dat deze manier van preken voor het grootste deel zijn tijd heeft gehad. We dienen met elkaar in de prediking om te gaan op het volwassen niveau. Het gezag waarmee hij spreekt valt niet met hemzelf samen. Hier komt de verhouding ambt en gezag om de hoek kijken. Daar bestaan nogal eens de nodige misverstanden over. Het gezag rust niet bij de ambtsdrager, maar is gegeven aan het Woord en aan de dienst aan het Woord.
Als aan de orde komt de relatie tussen tekst en preek, wordt gewezen op het belang van de bijbelse theologie als staande tussen exegese en dogmatiek. Het leert ons de tekst die vooral thematisch bedoeld is theologisch belichten. In dit kader staan ook de belijdenisgeschriften. Ze geven weer hoe in een bepaalde tijd de Schriften zijn verstaan en uitgelegd. Het is bovendien van belang onze eigen situatie in de Schrift in te lezen. Er wordt in dit verband gewezen op de meditaties van dr. O. Noordmans. Je kunt, aldus schr., de binding aan de bijbel niet in een methode van uitleg vangen. De eerste christenen hadden ook geen methode van uitleg. Ze hadden de Heilige Geest, hun Schriftuitleg was charismatisch.
Tenslotte: tekst en situatie zijn voor het slagen van de prediking twee voorname polen. Ernst Lang wordt genoemd die sprak over de relevantie van de prediking. Dat wil zeggen: het moet van belang zijn wat gezegd wordt. Hier wordt alle aandacht gevraagd voor de hoorder in het homiletisch proces. Deze doet helemaal mee in de prediking. Hij is geen tijdloos, cultuurloos, laat staan argeloos persoon. Preken moeten landen en niet blijven zweven. Schuitemaker gebruikt het woord 'preek-inval' voor het moment waarop de relevantie van de tekst wordt gevonden. Het woord creativiteit valt. Wat is dat waar. Maar als ik lees hoe een kunstenaar soms maanden moet wachten op deze creativiteit en hoe een schrijver al blij is als hij per dag enkele regels hooguit enkele alinea's op papier krijgt, waar blijven dan de voorgangers die iedere week één soms twee preken gereed dienen te hebben precies op tijd? En als hier terecht in de beschrijving van het procédé tot het maken van de preek aandacht wordt geschonken aan de nodige rust bij de voorbereiding, aan het voorkomen van overmatige werkdruk omdat dat slecht is voor de creativiteit, dan kom ik weer terug bij het begin van collega Schuitemakers verzuchting dat preken soms een zware last is elke week. Toch heb ik zijn geschrift als bemoedigend ervaren en met vreugde herlezen. Er is recent nogal forse kritiek geuit op de prediking onder ons. Van die kritiek is heel veel terecht. Het is niet de sterkste kant van het rechtzinnige deel in onze kerk, durf ik te zeggen met insluiting van mezelf. We zijn veel te gauw klaar en tevreden, al moet dat ook weleens vanwege genoemde werkdruk in onze vaak grote gemeenten. Maar dat kan geen geldig excuus zijn. Waar zo uitentreuren herhaald wordt dat het geloof uit het gehoor is, mocht weleens meer gedaan worden aan grondige bezinning op onze trant van preken. Dat er soms geklaagd wordt over een gebrek aan levend geloof, hebben we ons als predikers in eerste instantie aan te trekken. Kàn de Geest wel werken of staan we Hem teveel in de weg? De studie hier besproken kan inspirerend werken. Misschien eens een studieverlof van enkele weken gewijd aan de bezinning op de prediking. Dit boek kan daarbij een eerste duw in de goede richting geven.

J. Maasland, Kootwijk/Kootwijkerbroek

N.a.v. J.F. Schuitemaker, 'De prediking doordacht', 107 pag., Boekencentrum, Zoetermeer, ƒ 9,90.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen