Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Torenspitsen-Gemeenteflitsen

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Torenspitsen-Gemeenteflitsen

5 minuten leestijd Arcering uitzetten

BAARDWIJK
Wie op een wegenkaart op zoek is naar de plaats Baardwijk, zal ontdekken, dat hij deze plaats niet kan vinden. Baardwijk is namelijk in het jaar 1923 'opgeslokt' door buurman Waalwijk en wordt heden ten dage dan ook aangeduid met Waalwijk-Oost. De kerkelijke gemeente heeft echter de naam Baardwijk behouden. Ook naar het westen toe heeft Waalwijk zijn vleugels uitgeslagen en zodoende zijn er thans in Waalwijk drie hervormde gemeenten, te weten Besoyen, Waalwijk-Centrum en Baardwijk.
Met recht is Baardwijk een gemeente op de grens te noemen. Ten eerste op geografisch gebied. Rijdt men vanuit Baardwijk naar het noorden, dan komt men terecht in het polderlandschap, doorsneden door de grote rivieren. Trekt men naar het zuiden, dan ploetert men al snel door het zandgebied van de Drunense Duinen.
Maar ook op ander gebied is Baardwijk een plaats op de grens geweest, want in de 16e eeuw behoorde Baardwijk als bovendorp van Heusden tot het gewest Holland, terwijl de aangrenzende dorpen Waalwijk en Drunen behoorden tot de Meierij van Den Bosch. Deze politieke grens betekende ook een godsdienstige grens. Aangezien de heer van Baardwijk echter rooms-katholiek bleef, duurde het enige tijd, alvorens in Baardwijk de pastoor werd opgevolgd door de dominee. Dit gebeurde in 1610, aan het begin van het twaalfjarig bestand in de oorlog met Spanje, toen de Staten van Holland ook in de grensgebieden erin slaagden, hun macht te laten gelden.
De eerste predikant was Johannes van Andel, geboren te Genderen, die wel de hervormer van het Land van Heusden en Altena wordt genoemd. In 1568 worden er pogingen in het werk gesteld om hem gevangen te nemen en hij moet uitwijken naar Holland, maar in 1589 komt hij terug naar deze streken en wordt predikant in Heusden. In 1610 komt hij naar Baardwijk, waar hij in 1613 met emeritaat gaat en vervolgens terugkeert naar zijn geboortedorp Genderen, waar hij tien jaar later overlijdt en begraven wordt. Zijn grafsteen ligt voor de kansel in de hervormde kerk van Genderen.
Zijn opvolger is Samuel Ie Prince, die tijdens zijn studie in Leiden onder invloed van het remonstrantisme was gekomen. Na de synode van Dordrecht wordt hij tot ballingschap veroordeeld en tenslotte op het slot Loevesteyn gevangen gezet. In 1626 ontsnapt hij, maar zijn poging is minder succesvol dan die van Hugo de Groot, die gezond en wel in Waalwijk uit zijn boekenkist tevoorschijn kwam. Le Prince verdrinkt jammerlijk in de slotgracht.
Alhoewel geen cijfers bekend zijn over het aantal protestanten in deze tijd, is hun aantal zeker niet groot geweest en bleef de zielszorg onder de rooms-katholieken doorgaan vanuit Waalwijk. Ook de heer van Baardwijk bleef rooms-katholiek. De katholieken kerkten in een schuilkerk, terwijl de protestanten hun diensten hielden in de dorpskerk, ondanks het feit dat er bijv. in 1810 in Baardwijk 77 protestanten en 742 katholieken woonden.
Na de inval van de Fransen in 1795 kregen de katholieken grotere vrijheid en dit leidde er ook toe dat men aanspraak ging maken op de kerk. Deze is echter in protestantse handen gebleven, mede door de standvastige houding van ds. Conradus Leenmans, die van 1778 tot aan zijn emeritaat in 1808 predikant in Baardwijk was.
Door een subsidie van het rijk van ƒ 6.000,– hebben ook de katholieken in 1836 hun eigen kerk gekregen. Thans zijn echter beide kerken vervangen door nieuwe gebouwen. In het begin van deze eeuw bleek de dorpskerk in dermate slechte staat te verkeren, dat men besloot om een geheel nieuwe kerk te bouwen. Deze eenvoudige, maar intieme kerk, die plaats biedt aan ongeveer 200 mensen, kwam in 1912 gereed. De oude kerk werd afgebroken op de toren na. Het is deze toren, die herinnert aan een bewogen verleden.
In de huidige kerk bevindt zich een opvallende preekstoel uit het jaar 1580. Deze preekstoel heeft oorspronkelijk in de Laurenskerk in Rotterdam gestaan, maar is in 1708 verkocht aan de gemeente Baardwijk. Ondergetekende, die in Rotterdam is geboren en getogen, bevindt zich dus tijdens de kerkdienst op vertrouwde bodem.
Nog steeds is de gemeente Baardwijk een kleine, maar hechte gemeente, die echter niet in staat is een volledige predikantsplaats te onderhouden. Van 1947 tot 1974 is er met Drunen samengewerkt en na beëindiging van deze samenwerking hebben de predikanten L. A. Klootwijk, N. Raatgever en J. F. Tanghé de gemeente in deeltijd gediend. Sinds 1989 bestaat er een samenwerkingsverband met Doeveren, waarbij de kerkeraden hun zelfstandigheid behouden hebben.
Baardwijk, gemeente op de grens van zand en klei, rooms-katholicisme en protestantisme, maar ook levend op de grens van verleden en toekomst. In de geschiedenis van Baardwijk is Gods trouw zichtbaar geweest en daarom mogen we hoop en verwachting hebben voor de toekomst. Christus behoedt Zijn gemeente en leidt haar naar de laatste grens, die van tijd en eeuwigheid. Als alle knie zich zal buigen en alle tong God zal loven.
Tot slot wil ik nog vermelden, dat ik de zakelijke gegevens voor deze bijdrage ontleend heb aan een scriptie van mijn voorganger, ds. J. F. Tanghé.

G. de Jong

Dit artikel werd u aangeboden door: de Gereformeerde Bond

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 2 juni 1994

De Waarheidsvriend | 16 Pagina's

Torenspitsen-Gemeenteflitsen

Bekijk de hele uitgave van donderdag 2 juni 1994

De Waarheidsvriend | 16 Pagina's