Hervormde synode zwaar verdeeld over IKON

Als het hervormd moderamen de bedoeling heeft gehad om de synode tot een ondubbelzinnige veroordeling te brengen van de aanvrage om zendtijd van de Gereformeerde Bond, dan is het daar bepaald niet in geslaagd. Als kapstok voor behandeling van de kwestie was genomen de beleidsnota 1994 (!) van IKON, getiteld 'Context en gedachtengoed'. Deze nota kreeg breed in de synode fundamentele kritiek. Niet genoeg om een voorstel van oud. drs. M. Burggraaf (classis Ede) om de banden met IKON te verbreken aan een meerderheid van stemmen te helpen. Maar toch bepaald ook wèl genoeg om naar buiten toe te onderstrepen, dat de aanvrage van de Gereformeerde Bond geen slag in de lucht is geweest.

We zijn wel eens in verlegenheid als het gaat om theologische reflexie', zei mevr. L. M. Vroom, woordvoerster van IKON ter inlei ding op het synodegesprek. Sommige synodeleden vonden kennelijk, dat dit bepaald zwak was uitgedrukt.

Discussie

Oud. A. D. Drost (classis Heusden), merkte als eerste spreker op, dat alle kritiek op de IKON in het verleden niets had uitgewerkt. De programma's roepen gevoelens van vervreemding op. Het maatschappij-kritische domineert. Wat ontbreekt, is dat in ons eigen zondige hart de problemen liggen. Het verzoenend lijden en sterven van Christus ontbreekt. Alles blijft steken in de humaniteit.

'Wat heeft u met de kritiek van 1992 gedaan? ', vroeg Drost heel conreet aan het moderamen. Toen was namelijk uitgesproken, dat de kritiek van de synode zou worden meegenomen naar IKON. Naar zijn mening was er niets mee gedaan. Drost diende vervolgens een motie in, waarin hij voorstelde de aanvrage van de Gereformeerde Bond voor zendtijd als synode over te nemen en het hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond elke twee jaar uit te nodigen voor verantwoording van zijn beleid in deze. Deze motie kreeg later 24 stemmen.

Ds. J. Brezet (classis Goes) stelde, dat men niet altijd in bijbelse termen behoeft te spreken wanneer men verstaanbaar wil zijn voor mensen op de rand van de kerk of daarbuiten. Hij bepleitte een bijdrage voor het omroeppastoraat.

Ds. M. Baan (classis Nijkerk) vroeg aan welke randvoorwaarden moet worden voldaan wanneer de Hervormde Kerk haar verantwoordelijkheid voor de omroep uitbesteedt aan IKON. Hij legde de (kritische) vinger bij een passsage in de IKON-nota, waarin het volgende wordt gezegd: 'naast kerkelijke gemeenschappen die nog immer de traditionele antwoorden herhalen, ook al zijn de traditionele vragen al lang vervangen door nieuwe en urgente uitdagingen, zijn er ook kerkelijke groeperingen, zowel binnen als buiten de institutionele kaders, die de uitdagingen van de laatmoderne samenleving serieus onder ogen willen zien'.

'Waar haalt u dan de zekerheid dan vandaan? ', vroeg ds. Baan vervolgens. Verder stelde ds. Baan dat 'gejongleerd' werd met de verzoening. Hij sprak van een zandlopermethode. Eerst wordt het Woord uitgekleed en daarna weer opgevuld met eigen ideeën. Hij noemde het IKON beleid kerkelijk gezien zo herkenbaar 'als een strijkijzer voor een dolfijn'. Oud. drs. M. Bugggraaf (Classis Ede) zei letterlijk het volgende:

"'Context en gedachtengoed" is als nota verzorgd uitgegeven en goed leesbaar; wel wat wrang dat het een beleidsnota 1994 is terwijl we in 1995 leven.

De beleidsnota heb ik gelezen met als achtergrondsvraag: welke legitimatie biedt de IKON om de zendtijd die aan kerken toebedeeld wordt ook als stem van de kerken in de ether te gebruiken.

Bij alle discussies over het omroepstelstel: "publiek of commercieel gaan", is deze vraag van belang. Maar eveneens als het gaat om de vraag of de kerk zelf hier een taak heeft en op welke terreinen naast de individuele activiteit van haar leden georganiseerd in omroepverenigingen. Wat onderscheidt een christelijke omroep van een kerkelijke omroep en welke legitimatie is er om in het publiek bestel naast NCRV en EO ook nog de IKON te hebben?

In deze tijd is het immers niet meer zo dat de kerk overal bij is; de actieradius is beperkt geworden. Dat leert ons in ieder geval het rapport "Secularisatie in Nederland". Elke organisatie heeft zich te bezinnen op haar kerntaken. Ook de kerk zal dit moeten doen.

In de nota kan ik onvoldoende terugvinden wat het bestaan van de IKON als omroep van de kerken legitimeert.

Er wordt gesproken van een gezamenlijke inspiratie, nl. die van de joodse en christelijke traditie; daarnaast is er veel verwarring (pag. 10) die samenhangt met het teloorgaan van de broederschap van het socialisme waardoor ook de oecumenische beweging in een malaise is gekomen.

Als programmatisch accent is "verzoening" gekozen als daad van verzet, maar als ik op pag. 13 naga wat verzoening in deze context betekent kom ik nergens de bijbelse weg van verzoening tegen die allereerst is verzoening van God met mensen, of het moet zijn in een bijzinnetje en dan afgedaan als zoethoudertje; Ik versta dan ook niet wat de CVR opmerkt: "Dat de IKON een adequaat getuigenis van het Evangelie geeft". Hooguit versta ik programma's van de IKON als reflectie op religieuze ervaringen. Blijven nog de kerkdiensten die een onvervangbaar deel van de programmering vormen (pag. 10), maar hierbij is een zodanige selectie van toepassing dat beslist niet de hele kerk aan bod komt.

Voor de overige programma's kan ik ook bij andere omroepen terecht.

Kortom: waar is de legitimatie van een omroep uitgaand van de kerken zoals de IKON zich presenteert? Ik zie deze niet.

Bovendien: hoeveel keren is er al niet aan de orde geweest dat de IKON in ieder geval niet representatief is voor een groot deel van de NHK. Maar deze exclamatie is aan dovemansoren gericht. Na alle discussies, ook nog in 1992 hier ter synode.

Het is een goed hervormd gebruik om naar consensus in besluitvorming te streven; lukt het niet dan er zorg voor te dragen om zoveel mogelijk recht te doen aan de diverse stemmen in de kerk.

Ik constateer dat ook deze echt hervomde traditie hier geen weerklank vindt en dat de karavaan voorttrekt zonder iets in het beleid aan te passen of rekening te houden met het aangereikte.

Gevoegd bij de m.i. ontbrekende legitimatie om terzake van de IKON van een omroep te spreken die uitgaat van de kerken dien ik een motie in die beoogt de relatie niet te continueren.'

De motie van Burggraaf om met de IKON te breken motiveerde hij later nog door te zeggen, dat als de band van de kerk met IKON zo zwak is, men niets verliest als men de banden verbreekt.

Oud. kerkvoogd K. Hoogendoorn (classis Heerlen) had waardering voor het hoogwaardige werk van IKON: prikkelend, geruchtmakend. Er worden goede kritische vragen en zingevingsvragen gesteld. Hij signaleerde wel spanning tussen IKON en het thuisfront. Daarom vroeg hij of de Hervormde Kerk haar verantwoordelijkheden niet teveel heeft gedelegeerd. Waarom zat er ook geen GB-er in de commissie van rapport?

Diaken J. D. van der Klis (classis Apeldoorn) vroeg of we als kerk gebaat zijn met een omroep, die niet 'evangeliserend' maar 'oriënterend' wil bezig zijn. Een kerkelijke omroep moet bereid zijn Jezus als Verlosser verkondigend uit te dragen. Hij vond dat het moderamen passages uit de brief aan de Gereformeerde Bond moest intrekken. Hoe zal de Hervormde Kerk in de IKON herkenbaar zijn voor de Gereformeerde Bond? Aan dr. K. Blei, namens het moderamen vertegenwoordigd in het IKONbestuur, vroeg hij waar de breedte van de kerk in het IKON-beleid doorklinkt.

Ds. H. W. van den Tooren (classsis Utrecht) herinnerde aan de moeilijke positie van de IKON vanwege de commercialiteit in de omroep. De IKON weet nog velen te bereiken. De waardering is groter dan de kritiek. Het optreden van de Gereformeerde Bond noemde hij 'triest en separatistisch'.

Ds. W. P. van der Aa (classis Bommel) noemde de relatie tussen kerk en IKON gespannen. De IKON is zelfstandig maar wat betekent nog het 'tegenover' van de kerk? Hij zei te schrikken als hij zag hoe men uitsluitend aandacht heeft voor vemieuwdng, viering en 'oecumenische boodschap'. Kerkdiensten en pastoraat moeten bij IKON door een bepaalde fuik. De verzoening wordt getrokken in categorieën van verzet. 'Ik begrijp dat niet meer'. Verzoening is allereerst: alzo lief heeft God de wereld gehad. Zijn de oude paden dan afgesleten? Waar is de erfenis van de kerk, die in belijdende zin spreekt? Ds. Van der Aa sprak ook over kwalijke omgang met diegenen, die nog 'brood voor het hart' willen uitdragen. De monopoliepositie van IKON moet, zo besloot hij, doorbroken worden.

Diaken G. H. Hunink (classis Amersfoort) gaf IKON voor 'analyse van ellende en verval' het cijfer tien, maar vroeg zich af waarop 'oriëntatie en vernieuwing' zijn gericht. Als het goed is toch op 'laat u met God verzoenen? ' Hij sloot aan bij de opmerkingen van ds. Van der Aa. Verder achtte hij de reactie van de Gereformeerde Bond begrijpelijk, omdat de breedte van de kerk niet in het IKON-beleid is terug te vinden.

Ds. B. J. van Vreeswijk (classis Doom) zei, dat na de oprichting van (toen nog) IKOR (1945) al in 1950 continuering ter discussie stond. Toen al werd onttrekking aan IKOR bepleit. Hij noemde behandeling van de IKON-nota nu een kapstok om de aanvrage van de Gereformeerde Bond ter discussie te stellen. Hij verbaasde zich voorts over de kritiek (van het moderamen). Op z'n minst had hij herkenning van de kritiek op IKON verwacht. 'Als u uw best had gedaan de kritiek te behandelen, had u meer recht van spreken gehad.'

Ds. M. Oostenbrink (classis Breukelen) stelde, dat IKON geen herkenning vindt bij reformatórischen, gereformeerden en evangelischen. De IKON blijkt niet van zins haar koers te wijzigen. Daarom ondersteunde hij de aanvrage van de Gereformeerde Bond. Hij deed een beroep op IKON niet alleen op het breed oecumenische spoor verder te gaan.

Ds. D. D. Lucas (classis Drachten) zag wel, dat de IKON veranderingen signaleerde in de wereld maar zag geen verandering bij IKON zelf Verder stelde hij, dat wie zendtijd uitbesteedt ook beleid uitbesteedt. Hij vroeg of IKON zich wel hield aan bij de wet bepaalde grenzen. 'Blijven we als Hervormde Kerk met deze zendgemachtigde de zendtijd van de kerken legitimeren? '

Ds. S. H. Hiemstra (classis Winschotenjzei, dat de kerken niet meer weten hoe ze de buitenkerkelijken nog moeten bereiken. Bij IKON lukt dat wel, vanwege 'eerlijkheid, menselijkheid en integriteit'.

Maar waarom kiest IKON voor deze benadering, zonder dat 'rechts' het begrijpt? 'Je kunt het als kerk niet maken als je je relaties met andere kerken op het spel zet. Zo word je ongeloofwaardig'.

Ds. J. A. Schilt (classis Franeker) vond het jammer, dat door de critici geen enkel conreet voorbeeld werd genoemd. Later stemde hij als enige tegen het besluit, dat pleitte voor vertegenwoordiging van 'de breedte van de kerk' in IKON.

Oud. L. van Walsum (classis Alblasserdam) zei zich niet in IKON te herkennen, in het verleden niet en naar verwachting ook in de toekomst niet. IKON is niet kerk-breed en niet meer in de buurt van het oorspronkelijke doel. Waar blijft het apostolaat, waarom niet meer evangeliserend bezig zijn? Hij laakte de geruchtmakende uitzendingvan de televisiedocumentaire Dood op verzoek'. 'Synode, u bent verantwoordelijk voor deze 'informatie'.

Ds. A J. Hammer (classis Hoofddorp) raakte gefrustreerd door de georganiseerde modaliteiten. Hij was blij met de IKON-programma's: herkenbaar voor jongeren in deze tijd. De Gereformeerde Bond kenschetste hij als 'kerkje buiten de kerk.'

Ds. A. J. Wilzing (classis 's-Gravenhage) volstond met fiolen van toorn uit te gieten over de Gereformeeerde Bond, waarvan hij begrepen had dat die nooit uit de Hervormde Kerk zou gaan, en en passant ook over de EO. Voor het laatste kreeg hij een berisping van de synodepraeses. Wilzing had alle geloof in de Gereformeerde Bond verloren. De brief van het moderamen aan de Gereformegrde Bond kenschetste hij als 'smeekschrift der edelen'. Welke waarde heeft ds. Wilzing — zo vroeg ik me af, v. d. G. — ooit aan de aanwezigheid van de Gereformeerde Bond in de Hervormde Kerk toegekend?

Ds. B. H. Weegink (classis Katwijk) vroeg of de beleidsnota van IKON wel periodiek aan de orde was, óf dat hier de zendtijdaanvrage van de Gereformeerdee Bond speelde. Binnen het breed moderamen, zei hij, was er ook begrip voor die aanvrage. Er zijn ook anderen (hij bedoelde confessionelen, v.d.G.), die de kritiek van de G.B. delen. Eén kerkdienst per zondag achtte hij een minimaal verlangen.

Dr. B. Luttikhuis (classis Leiden) zei van het IKON beleid: 'Anderen blijven achter en wij bewegen'. Binnen IKON moet echter ruimte zijn voor wensen uit de breedte van de kerk. "We staan nu samen geweldig voor schut'.

Ds. mevr. H A. Keur (classis Nijmegen) vond dat IKON met de jongeren op de goede weg was. Ze hoopte, dat vanuit het IKON-bestuur wordt ingegaan op de kritiek, dat in de uitzendingen geen adequate invulling wordt gegeven aan het Evangelie. Ze vroeg of de aanvrage van de G.B. van invloed kan zijn op de zendtijd en op de financiën van IKON, een vraag die later bevestigend werd beantwoord.

Ds. Y. de Groot (classis Assen)zei, dat het moderamen zich overvallen voelde door de aanvrage van de G.B. Het was teleurstellend, dat de G.B. zeer separaat en overrompelend een aanvrage indiende. De synode werd genegeerd. De brief van het moderamen aan het hoofdbestuur bedoelde geen onheuse bejegening, maar wilde slechts onderstrepen, dat de discussie ter synode moet worden gevoerd. De krasse noties van het breed moderamen liggen nu ter tafel.

Verwarring

Toen oud. A. D. Drost vervolgens nog eens vroeg wat het moderamen met de kritiek van de synode van 1992 had gedaan, ontstond er verwarring. Het moderamen verwees naar dr. Blei, die het moderamen in IKON-bestuur vertegenwoordigde. Dr. Blei liet weten, dat hij de kritiek 'altijd in zijn achterhoofd had'. Later moest het moderamen echter laten weten, dat met de kritiek eigenlijk niets was gedaan, hoewel men niet kon zeggen waaróm dit niet was gebeurd ('om één of andere reden').

Voorafgaand aan de besluitvorming had mevrouw Vroom, hervormd gedelegeerde in het IKON-bestuur, nog eens het beleid van IKON verdedigd, inclusief de documentaire Dood op verzoek'. 'Het is niet meer open en eerlijk wanneer we een boodschap willen invoegen', zei ze.

Dr. K. Blei onderstreepte, dat IKON er niet zou zijn wanneer de Hervormde Kerk niet het initiatief tot oprichting had gegeven. IKON paste binnen het kader van 'apostolaat en oecumene', te vergelijken met de betrokkenheid van de Hervormde Kerk bij de Wereldraad van Kerken en de Raad van Kerken. Ook 'oriëntatie' is apostolaat. IKON wil niet aan klantenbinding doen of op eigen achterban gericht zijn. Het publiek wordt gevormd door de breedte van de samenleving.

De kerk moet zich door IKON laten gezeggen en niet de IKON door de kerk, zo besloot de hervormde gedelegeerde, die nog eens onderstreepte in het IKON-bestuur te zitten 'zonder last of ruggespraak'.

Ds. W. B. Beekman, synodepraeses viel de kritiek uit de synode bij, dat bij radiokerkdiensten de gemeenten moeten voldoen aan IKON-voorwaarden, bijv. grensverlegging inzake liturgie, reden waarom gemeenten soms hun medewerking weigeren.

Dr. R. L. Haan (directeur IKON) ontkende, dat de relatie van de mens tot God niet aan de orde komt wanneer IKON maatschappelijke problemen aan de orde stelt. 'IKON wil de gestalte van de kerk transponeren', de kerk via de media vertalen. Hij zei dat het gesprek tussen IKON en de Stichting Zendtijd voor de Kerken is mislukt.

Besluit

Voorstellen van het moderamen om de Gereformeerde Bond ertoe te bewegen de aanvrage in te trekken en om de brief van het moderamen aan het hoofdbestuur te onderschrijven werden weliswaar aangenomen, maar met ongeveer 20 stemmen tegen. Daaruit bleek genoegzaam, dat de kritiek op IKON door een brede flank in de Hervormde Kerk wordt gedeeld. Bovendien stemt een deel van de synode op voorhand met voorstellen van het moderamen in.

Als zodanig was deze synodezitting een duidelijke onderstreping van de legitimiteit van de aanvrage van de Gereformeerde Bond. Vreugde was er dan ook na de stemming ter synode niet.

Wel zal de kritiek van een brede flank van de synode nu écht naar en binnen het IKON bestuur worden verwoord.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen