Torenspitsen-Gemeenteflitsen

ZALK EN VEECATEN

Geografische en historische gegevens

De gemeente van Zalk en Veecaten bestaat uit twee door de IJssel van elkaar gescheiden delen. Aan de rechteroever ligt het buurtschap Veecaten en aan de linkeroever het dorp Zalk. In het centrum daarvan ligt een langgerekt plein, vanouds het Kerkplein genaamd. Daar staan het oude kerkgebouw, de pastorie, de kosterswoning en de historische schuitekamer.

Het is niet met zekerheid te zeggen wanneer de reformatie in Zalk een aanvang nam, maar in 1581 wordt als predikant Johannes Sanderius vermeld. Deze was eerder pastoor in Hattem. Hij ging vermoedelijk met de gemeente over tot de gereformeerde leer, maar heeft nooit in Zalk gewoond.

Het kerkgebouw, bestaande uit bakstenen muren met tufsteen ommetseld, is een éénbeukige ruimte met 3/8 gesloten koor, overdekt met gemetselde gewelven. Het werd omstreeks 1400 gebouwd op de plaats van een ander oud gebouw.

De kerk was oorspronkelijk gewijd aan de heilige Nicolaas en had voor de reformatie drie vicariën, die van de H.H. Apostelen Petrus en Paulus; van de H.H. Johannes en Laurentius en die van Onze Lieve Vrouwe. De toren, die vermoedelijk 100 jaar ouder is dan het kerkgebouw, werd in 1612 hersteld. Zoals de Staatsregeling van 1798 bepaalde, werd de toren in dat jaar eigendom van de burgerlijke gemeente. In 1912 werd de kerkvoogdij door aankoop weer eigenaar. In 1958 verwisselde de toren opnieuw van eigenaar en de kerkvoogdij verkocht de toren weer aan de burgerlijke gemeente van IJsselmuiden. (Zalk is door samenvoeging van een aantal gemeenten sinds 1936 een deel van de gemeente Usselmuiden.)

In de loop der eeuwen onderging het gebouw geen ingrijpende wijzigingen. Bekend is dat naast de toren ook het kerkgebouw in 1612 werd' gerestaureerd of verbouwd. Op een tekening uit 1729 blijkt dat er een toen al verdwenen aanbouw tegen het oostelijk gevelvlak aan de zuidzijde aanwezig moet zijn geweest.

Het gebouw was met pannen gedekt. Er waren houten boogramen aanwezig.

In 1931 hebben de kerk en de toren opnieuw een restauratie ondergaan en kreeg het gebouw natuurstenen ramen met glas in lood. In 1951 zijn er nieuwe leien op het dak gekomen en in het jaar 1958 werd besloten om de stoelen en banken te vervangen door nieuwe banken. Door het aftimmeren van de ruimte achter de kansel ontstond daar een consistoriekamer.

Sinds 1973 is de gerestaureerde ruimte in de toren als consistoriekamer in gebruik.

Interieur

Voor in de kerk bevindt zich de zogenaamde Buckhorsterbank. Deze bank behoorde toe aan de adellijke familie die in kasteel Buckhorst woonde. Dit kasteel, waarvan nu alleen de slotgracht nog te zien is, stond even buiten het dorp in de richting van Zwolle. Voor de kansel zijn de met indrukwekkende zerken afgedekte grafkelders van deze familie aanwezig. Ze zijn dringend aan herstel toe.

Achter in de kerk bevindt zich een orgel, dat in het jaar 1891 gebouwd is door de Kamper orgelbouwer J. Proper. Het is geschonken door de familie Jan en Johanna v. d. Voort. Dit instrument telt 14 stemmen, verdeeld over twee manualen. Het pedaal is aangehangen. In 1960 heeft het een wijziging ondergaan door bijplaatsing van een mixtuur 4 sterk door de fa. De Graaf uit Amsterdam.

Restauratie exterieur

In september 1991 is er officieus een start gemaakt door de aankoop van de nieuwe leien voor het dak. Pas in april 1993 kon daadwerkelijk met de restauratie van het exterieur worden begonnen. Waar architect Wijma uit Velp de eerste plannen had gemaakt, werd het werk nu uitgevoerd onder toezicht van dhr. P. D. van Vliet, architect in Loosdrecht. Voordat de leien konden worden vervangen, was ingrijpend constructief herstel nodig van de dakconstructie boven het koor. De ramen werden voorzien van nieuw glas-inlood. De tufstenen muren, de steunberen en de regenwaterafvoer werden geheel hersteld. De kerk is nu met recht wind-en waterdicht. Deze fase werd in december 1993 afgerond. Tijdens de werkzaamheden aan het dak bleek het koorgewelf in een dermate slechte staat te verkeren, dat directe maatregelen noodzakelijk waren. In mei 1994 werd daarom begonnen met het herstel ervan. Tot aan de zgn. visbeklijst, die onder de ramen zitten, is dit gedeelte nu afgewerkt. Er zijn tot nu toe geen schilderingen aangetroffen. Wel zijn rode biezen gevonden als belijning van de ribben. Deze zijn opnieuw aangebracht. De sluitsteen van het koorgewelf bleek versierd te zijn met een zogeheten Lutherroos.

Vervolg?

Ondanks het feit dat ook in de rest van de gewelven waarschijnlijk ernstige scheurvorming aanwezig is, kan het werk geen doorgang vinden, omdat de financiële mogelijkheden van de gemeente dit niet toelaten. De restauratie tot nu toe heeft kunnen plaatsvinden doordat de eigen kerkelijke gemeente al heel lang aan de vorming van een restauratiefonds heeft gedaan. Daaruit zijn bijvoorbeeld de verplichte 20% eigen bijdra­ ge voor dit deel van de restauratie betaald. Daarnaast heeft de kerkvoogdij financiële steun gehad van o.a. de G.F.R., het Prins Bemhardfonds, de provincie Overijssel en de Gravin van Bylandtstichting.

Omdat de Rijkssubsidie door de gemeente IJsselmuiden alleen in jaarlijkse porties aan onze kerkelijke gemeente kan worden doorgesluisd, heeft de kerkvoogdij veel geld moeten voorfinancieren via de Stichting Kerkelijk Grootboek. De daarmee samenhangende rente vormt de financiële investering voor de komende jaren.

De gemeente Zalk en Veecaten heeft als kleine gemeente met haar 50 zielen voor de restauratie tot nu toe een bijzondere financiële inspanning geleverd. Samen met de extra subsidies is het mogelijk gebleken meer werkzaamheden te kunnen uitvoeren dan eerst verwacht werd. We hebben de Heere gedankt voor deze zegen. In biddend opzien werden we nooit teleurgesteld. Daarom willen we ook in vertrouwen een beroep doen op die personen, of die gemeenten die Zijn Kerk een warm hart toedragen en over de financiële middelen beschikken om ons te helpen. En u weet toch dat kleine bijdragen samen ook een voor ons noodzakelijk groot bedrag vormen?

Ook blijft de restauratiecommissie samen met de Stichting Behoud Kerkelijke Gebouwen in Overijssel en Flevoland zoeken naar .andere bronnen voor een financiële bijdrage.

Misschien dat het daardoor samen met uw bijdrage op niet al te lange termijn mogelijk is om het verdere van het interieur te restaureren.

We willen u tot slot het banknummer vermelden, waarop u eventueel een gift kunt storen.

Rabobank Hattem-Zalk (giro van de bank 934611) t.n.v. Kerkvoogdij van Zalk en Veecaten, rek. nr. 32.57.08.045.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen