Persoon en werk van de Heilige Geest (8-slot)

De Heilige Geest is de Geest van het Woord! Bij de toeëigening, waarover ik in het vorige artikel schreef, werkt Hij door het Woord. Het kan zijn dat Hij dit doet als wij het Woord lezen en onderzoeken, maar niet minder als Hij het Woord op Gods dag ons laat verkondigen.

De Heilige Geest sluit het gebruikmaken van het Woord als middel dus niet uit. Op alle tijden mag èn moet het Woord door ons gebruikt worden. Er is ons geen ander middel tot zaligheid gegeven. Daarmee is natuurlijk niet gezegd dat de Heere niet op andere wijze zou kunnen werken. Allerlei extra-ordinaire wijzen van werken mogen Hem niet ontzegd worden.

Echter... in ons geval werkt Hij niet buiten het Woord om. Hij heeft ons Zijn Woord geschonken om er naarstig gebruik van te maken. Het is geen best teken als men Gods Woord sporadisch opent om te lezen wat de Heere daarin tot ons te zeggen heeft. Het getuigt ook niet van veel belangstelling voor het heil als de gang naar Gods huis op zondag slechts één keer wordt gemaakt, terwijl men goed gezond is en dus gemakkelijk twee keer zou kunnen gaan.

Moeite met de toeëigening

Op allerlei manieren horen de ambtsdragers op huisbezoek dat mensen het zo moeilijk hebben met de toeëigening van het heil. Meer dan eens vernemen zij uit de mond van jongeren en ouderen dat de zekerheid van het geloof niet wordt gekend. Ik moet zeggen dat de toeëigening van het heil een bijzonder aangelegen zaak is. En wanneer er gesproken wordt over de zekerheid van het geloof, zou ik de legitimiteit van deze zaak niet willen ontkennen.

Toch kon het wel eens zijn, dat alle moeite met de toeëigening van het heil onder andere hiermee heeft te maken dat er niet voldoende gebruik wordt gemaakt van de middelen. Allerlei oorzaken die daartoe aanleiding geven ga ik nu niet opsommen, maar ik sluit niet uit dat wanneer het Woord tot op de naad en draad zou worden onderzocht er wel eens meer zekerheid zou kunnen zijn. 't Is wellicht enigszins wonderlijk uitgedrukt en ik bedoel het zeker niet 'Arminiaans', doch wij moeten de Heilige Geest ook de ruimte geven om via de geëigende kanalen d.i. het Woord te kunnen werken. Wie op een extra-ordinaire werking van de Geest zit te wachten, kan lang wachten.

Het Woord is een eigen schepping van de Geest. En van die eigen schepping maakt Hij gebruik. Wat houdt de toeëigening in? Ik kan dit op twee manieren tot uitdrukking brengen. Allereerst kan ik zeggen dat de Heilige Geest mij vanuit het Woord armen des geloofs aanreikt om Jezus Christus te omhelzen als mijn Goël (Verlosser). Maar het kan ook nog anders gezegd worden. De Heilige Geest laat mij vanuit het Woord - in het geloof - zinken en zakken op het Borgtochtelijk werk van Christus. Hij laat mij dit zó doen dat ik zeker weet (in het geloof) dat Jezus Christus mijn enige troost is in het leven en in het sterven. Jezus Christus is dus mijn zekerheid. Jezus Christus, mij geopenbaard vanuit het Woord. Steeds opnieuw doet de Heilige Geest mij in Hem door het Woord de zekerheid bezitten. En deze zekerheid wordt min of meer door ieder kind des Heeren ervaren. Sommigen krijgen daarover veel licht, anderen minder licht, maar geen van Gods kinderen móeten de zekerheid volledig missen.

De verzegeling met de Heilige Geest is hun zekerheid, want door deze verzegeling zet de Heere Zijn eigendomsstempel op de gelovige.

Men wil er wel op letten, dat ik schreef over de verzegeling met de Heilige Geest en niet over de verzegeling door de Heilige Geest.

Dat ik het woordje met gebruikte deed ik enigszins opzettelijk, omdat Comrie de verzegeling met de Heilige Geest langzamerhand is gaan opvatten als een verzegeling door de Heilige Geest. Trapsgewijs kon een mens daardoor tot zekerheid omtrent zijn eigen zaligheid komen. Dat gebeurde dan wanneer het licht van de Geest op allerlei kenmerken viel.

Bij alle goede bedoelingen van Comrie - en hij schrijft ook heel andere dingen, Bijbelse zaken - denk ik toch dat hij daarin gedwaald heeft. Met allerlei kenmerken moeten wij uitermate voorzichtig zijn. Uiteindelijk is er slechts één kenmerk en ik sluit mij hierin graag aan bij ds. J. P. Paauwe die als men hem naar kenmerken vroeg als antwoord gaf dat men Johannes 3 : 36 maar goed moest lezen. In die tekst staat het enige kenmerk nl. het geloof: Die in de Zoon gelooft heeft het eeuwige leven; maar die de Zoon ongehoorzaam is, die zal het leven niet zien, maar de toom Gods blijft op hem'.

Een kenmerk voor de zekerheid is dus het geloof, gewerkt door de Heilige Geest!

Verzegeling

In Efeze 1:13 wordt gesproken over de verzegeling met de Heilige Geest. Ik schrijf de tekst over, opdat een ieder weet wat daarin staat geschreven: In Welken ook gij zijt, nadat gij het Woord der waarheid, namelijk het Evangelie uwer zaligheid gehoord hebt; in Welken gij ook, nadat gij geloofd hebt, zijt verzegeld geworden met de Heilige Geest der belofte'.

Om de verzegeling met de Heilige Geest is er in het verleden veel te doen geweest. Ik wees reeds op Alexander Comrie bij wie de verzegeling met de Heilige Geest langzaamaan opschoof naar een verzegeling door de Heilige Geest. Ik praat het in geen geval goed, maar wellicht dat hij door z'n filosofische aanleg en door de kenmerken waarop hij veel nadruk legde niet anders kon.

Het ontbreekt mij aan plaatsruimte om uitvoerig in te gaan op de vraag, hoe vele anderen staan tegenover de verzegeling met de Heilige Geest. Toch wil ik een enkele naam noemen om aan te tonen, hoe intensief men daarmee bezig is geweest.

Ik denk nu aan Zanchius. Hij brengt in de verzegeling met de Heilige Geest een onderscheiding aan, die van grote betekenis zou worden in de geschiedenis van het Gereformeerd Protestantisme.

Wanneer Zanchius over het geloof spreekt, dan spreekt hij over een tweevoudig werk van de Heilige Geest. In de eerste plaats spreekt hij over een beginnend geloof. Dit geloof is een werk van de Geest en bestaat in de verlichting van het verstand. Maar daarnaast is er nog een andere daad, een ander werk van de Geest. Deze tweede daad bestaat in de versterking, waardoor het geloof zo vast en zeker wordt, dat alle twijfel wordt ontnomen. Deze tweede daad van de Geest is naar de mening van Zanchius wat de apostel bedoelt in Efeze 1:13 (de verzegeling met de Heilige Geest).

Ik moet zeggen dat Zanchius helder en duidelijk is in wat hij dienaangaande heeft geschreven. Het heeft ook iets aantrekkelijks. Dat dit laatste het geval is, blijkt wel uit het feit dat velen hem in zijn mening zijn gevolgd. Toch is het niet helemaal van gevaar ontbloot wat Zanchius ons voorhoudt. Het gevaar is dat die tweede afzonderlijke daad van de Geest als een heel aparte zaak wordt gezien. Zo heeft Calvijn ons dit niet geleerd, maar zo leert ook de Schrift het ons niet.

Calvijn betrok het meer op elkaar. Wanneer de reformator sprak over de openbaring aan het verstand, noemde hij in één adem de verzegeling met de Heilige Geest. Temporeel (wat de tijd betreft) zat er bij Calvijn niets tussen. Hij onderscheidde het een van het ander, maar bracht er in geen geval enige scheiding in aan.

Bij Zanchius doet zich echter nog een andere vraag voor. Wat moet men verstaan onder het beginnend geloof? Wat is de waarde daarvan en groeit het wel uit tot een echt geloof? Men kan zich zelfs afvragen of in de conceptie van Zanchius wel een ieder mag/kan hopen op een verzegeling met de Heilige Geest. Of is het wellicht zó dat de tweede daad van de Geest - zoals hij dit noemt - niet voor een ieder is weggelegd?

Op die tweede werking van de Geest inzake de verzegeling met de Heilige Geest is men in de Nadere Reformatie gaan voortborduren, 't Moet eerlijk gezegd worden dat sommigen tóen een steek hebben laten vallen. Zij leerden, dat er een achter-afkomende daad van de Geest is die tot zekerheid leidt. Eigenlijk kwam men door dit te zeggen op hetzelfde spoor als Comrie te zitten. Al moet wel gezegd worden dat de kenmerken bij hen een mindere rol speelden dan bij Comrie. Brakel betrok de verzegeling met de Heilige Geest geheel en al op het geloof in Christus. Het zal ons allen bekend zijn dat Brakel een man is geweest die pastoraal zeer bewogen was. Zijn 'Re delijke Godsdienst' legt daarvan op vrijwel iedere bladzijde getuigenis af. Zijn grote pastorale bewogenheid heeft hem ertoe gebracht dat hij de verzegeling met de Heilige Geest opvatte in de zin van het doorbreken van de volle verzekerdheid van het geloof. Hij voegde daar wel een restrictie aan toe. Zijn beperking bestond hierin dat hij van mening was dat slechts weinigen deze volle verzekerdheid van het geloof kenden. Ik ben van mening dat in het Gereformeerd Protestantisme, waarin men zich althans nog bezighoudt met de zekerheid van het geloof, méér Brakel in zijn opvatting wordt gevolgd dan Comrie die voor velen toch weer te scholastisch en te filosofisch met deze materie omgaat. Nog niet heb ik de vraag beantwoord, hoe het komt dat Zanchius in mindere mate, maar dan toch wel Brakel en Comrie en vele anderen na hun heengaan van het spoor dat Calvijn ging, zich hebben verwijderd.

De oorzaak ligt hierin, dat zij het woordje 'nadat' in Efeze 1 : 13 temporeel hebben opgevat. Grofweg gezegd: eerst moest het één gebeuren en daarna het ander; eerst het geloof en daarna de zekerheid van het geloof.

Toch moeten wij wat betreft deze zaak niet alleen kijken naar de Nadere Reformatie. Terecht las ik in een artikel van de hand van dr. W. van 't Spijker, hoe dit ook in het Puritanisme is gebeurd.

En eigenlijk is er maar weinig nieuws onder de zon. In de charismatische beweging wordt hier en daar gesproken over een second blessing (tweede zegen van de Geest). Eerst is er het geloof, daarna komt de verzegeling door de Heilige Geest. Ook ten onzent zijn er in navolging van de Nadere Reformatie theologen die menen dat de verzegeling met de Heilige Geest een afzonderlijke daad van de Geest is en dit niet alleen in gescheiden zin, maar ook temporeel (wat de tijd betreft). Er wordt onder ons wel gedacht en zó is er ook wel gepreekt en zo zal het hier en daar nog wel gebeuren, dat alvorens men zeker is van het geloof en men door het geloof toegang heeft tot de Vader, een aparte en afzonderlijke daad van de Geest Zich voordoet. Abba, lieve Vader leert men alleen zeggen door deze afzonderlijke daad.

De Schrift

Wat zegt de Schrift over dit alles? Wanneer Efeze 1 : 13 op eenjuiste wijze wordt geëxegetiseerd, lezen wij daarin dat er een onmiddellijke relatie bestaat tussen geloof en verzegeling. Calvijn heeft dit terecht opgemerkt. Het geloof is het middel waardoor wij het eigendomsstempel van de Geest ontvangen. De verzegeling mag dus niet opgevat worden als een later-erbij-komende-bijzondere werking, die tot ons tot zekerheid brengt. Het geloof in Christus is onze zekerheid. Daarvoor is geen aparte verzegeling nodig. Let wel: omdat al Gods kinderen het geloof deelachtig zijn, zijn ze ook allen verzegeld. De Heilige Geest heeft Zijn zegel gedrukt. Zijn stempel gezet op wat Hij heeft gewerkt in het hart. Samenvattend: de verzegeling geschiedt door het geloof. Het geloof is uit het horen van het Woord van God. En waar het geloof komt, zet God Zijn zegel van de Geest in het hart.

Slot

Er zou over dit alles nog wel meer te vertellen zijn. Vele dikke boeken zijn er geschreven over de 'Persoon en het werk van de Heilige Geest'. Graag verwijs ik naar voortreffelijke werken als van Owen, Versteeg, Lloyd-Jones, I. Kievit en anderen.

Ondanks de beperking, hoop ik toch dat deze summiere artikelen aan hun doel beantwoord hebben. Wanneer dit het geval is? Heel eenvoudig: als ik anderen op een pastorale manier enigszins heb kunnen helpen. Andere pretenties heb ik met deze reeks niet gehad. Mij is wel in de afgelopen weken gebleken, hoe goed en nuttig het is om zich steeds opnieuw vanuit de Schriften te laten onderwijzen over de Persoon en het werk van de Heilige Geest. Men wordt er geest-e-lijk nooit minder van!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen