De Wet Voorzieningen Gehandicapten en de diaconie

Enige tijd geleden kreeg ik een verslag onder ogen van een gehouden landelijke informatiedag voor ambtsdragers over het onderwerp: 'De Wet Voorzieningen Gehandicapten en de diaconie'. In dit verslag is een lezing opgenomen van dhr. drs. G. Bakker, medewerker van de Gehandicaptenraad, die door hem op deze informatiedag werd gehouden. Graag wil ik enkele belangrijke aandachtspunten uit deze lezing aan u doorgeven, waarmee ik hoop, dat ambtsdragers — in het bijzonder diakenen en zij die bezoekwerk doen — er hun voordeel mee kunnen doen.

De praktijk van de WVG

De Wet Voorzieningen Gehandicapten (WVG) is ingegaan op 1 april 1994. Ruim een jaar is deze wet nu van kracht. De bedoeling is dat de uitvoering van deze wet, die bij de plaatselijke overheid ligt, zal worden geëvalueerd. Aan de hand hiervan zal worden bezien of de bijstellingen nodig zijn. Graag doe ik m.b.t. deze evaluatie de volgende suggestie: 'De plaatselijke diaconie zou actie kunnen ondernemen door bij de plaatselijke overheid te informeren of reeds een evaluatie heeft plaatsgevonden en wat daarvan het resultaat is. Op deze wijze kan zij haar betrokkenheid tonen ten aanzien van de materiële voorzieningen voor gehandicapten en ook op de hoogte worden gebracht van de eventuele nadelige gevolgen, die deze wet voor sommige gehandicapten heeft uitgewerkt'. Immers, bij de invoering van deze wet zijn er nogal wat bezwaren en protesten geweest van de zijde van verschillende gehandicaptenorganisaties en kerkelijke diaconale organen. De wet zou geen recht doen aan de gehandicapten zelf. Er zou sprake zijn van een ingrijpende bezuinigingsmaatregel. Waren deze bezwaren terecht? Wie de doelstelling van de wet leest komt wellicht tot een milder oordeel. Het gaat aldus de wet om 'voorzieningen om langer zelfstandig te blijven'. Die voorzieningen zijn er bovendien op gericht dat mensen zo goed mogelijk aan het maatschappelijk leven kunnen deelnemen. Volgens Bakker, die zelf gehandicapt is, een mooie doelstelling. De praktijk van de wet is echter anders. Dat blijkt o.m. uit de vele klachten die de Gehandicaptenraad binnenkrijgt. Juist het omgekeerde is het geval. Veel gehandicapte mensen zullen in een nieuw isolement raken, afgesneden van volledige deelname aan het maatschappelijk verkeer, ook als gevolg van armoede. Een niet mis te verstane zin! Zou het waar zijn?

Invoering WVG een schok

Bakker: 'De invoering van de WVG en alle ontwikkelingen daaromheen betekenen een schok voor me. Ik ben een welvaartskind, zou je misschien kunnen zeggen. Ik ben nu in de dertig en opgegroeid met het idee dat de samenleving een verantwoordelijkheid heeft voor mensen met een handicap. Een verantwoordelijkheid om te zorgen dat mensen met een handicap als ieder ander zo zelfstandig mogelijk kunnen leven. Ik ben in dat vertrouwen opgegroeid en ik ben er altijd van uitgegaan dat het iets is waar je je geen zorgen over hoeft te maken hier in Nederland. Dat is een deel van onze beschaving; dat er altijd gezorgd wordt dat ik of mijn collega's mensen met een handicap, altijd de voorzieningen krijgen die zij nodig hebben om te kunnen leven. Door wat er gebeurd, maar ook door andere maatregelen, zoals maatregelen in de WAO in de afgelopen tijd, is bij mij — en ik zie dat ook bij veel andere mensen — dat vertrouwen weg. Ik ben echt bang. Hoe is de situatie over tien jaar? Hoe is dan voor mij, maar ook voor andere mensen met een handicap de mogelijkheid om werkelijk zo goed mogelijk deel te kunnen nemen aan de maatschappij, zoals ieder ander? ' Een reactie zoals Bakker die geeft is heel begrijpelijk. Toch vraag ik me heel voorzichtig af, of deze reactie wel aankomt. De vraag is namelijk bij wie? Aan wie is de boodschap van Bakker eigenlijk gericht? Aan de overheid? Aan de samenleving? 't Is inderdaad de overheid, die geroepen is om op te komen voor de zwakken in de samenleving en voor hen een schild te zijn. De vraag is: 'Tot hoever gaat deze verantwoordelijkheid? ' Wanneer spreek je nu werkelijk van armoede en zit iemand onder de armoedegrens. Armoede is immers in Nederland een relatief begrip. Geen eenvoudige vragen, die hier opgeworpen worden. Wel om er — vooral als diakenen — eens goed over na te denken en na te gaan welke taak hier ligt voor de diaconie en de christelijke gemeente.

Waar gaat het om?

Het gaat in de WVG over voorzieningen voor mensen met een handicap. Mensen met een handicap kunnen dingen minder goed dan mensen die niet gehandicapt zijn. Ze kunnen bijvoorbeeld niet lopen of niet zien. En om toch aan de maatschappij deel te nemen, hebben ze voorzieningen nodig. In die voorzieningen is door de WVG het een en ander veranderd. Vroeger kregen de meeste mensen met een handicap hun voorzieningen op grond van de AAW (de Algemene Arbeidsongeschiktheidswet). Het was een wet die uitgevoerd werd door het GAK (Gemeentelijk Administratie Kantoor), terwijl bij de uitvoering geadviseerd werd door de GMD (Gemeenschappelijke Medische Dienst). De AAW gold echter niet voor mensen boven de 65. Zij moesten voor noodzakelijke voorzieningen een beroep te doen op de Algemene Bijstandswet. De WVG heeft deze 'leeftijdsdiscriminatie' thans opgeheven. Een positieve zaak!

De overheid zag de laatste jaren de kosten van de AAW-voorzieningen steeds hoger worden en wilde proberen om die kosten in te perken. Er was sprake van een budgettair probleem bij de overheid. Een en ander noopte tot een andere regeling te komen. Zou de WVG hiervoor een oplossing bieden? Een andere belangrijke achtergrond voor de verandering was, dat de vroegere regeling nogal ingewikkeld was. Voor de ene voorziening moest je bij het GAK zijn, voor een andere voorziening moest je naar de ziektekostenverzekeraars en de ouderen moesten naar de gemeente.

Er was dus veel onduidelijkheid. Er waren veel verschillende loketten. D.m.v. de WVG heeft de overheid nu de verantwoordelijkheid voor de zorg voor aanpassingen en voorzieningen, die mensen met een handicap behoeven zoveel mogelijk neergelegd bij het laagste bestuursniveau; de gemeente. Men probeert hiermee te komen tot één loket, waar iedereen die dergelijke voorzieningen nodig heeft kan aankloppen. Een behoorlijke verbetering dus! Toch is dit met de nieuwe wet niet helemaal gelukt. Er blijven voorzieningen, die door de bedrijfsvereniging geregeld worden o.a. werkvoorzieningen, onderwijsvoorzieningen, doventolk en de blindegeleidehond. Andere voorzieningen gaan weer via de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ), zoals Thuiszorg, huishoudelijke hulpmiddelen, hulpmiddelen voor algemene dagelijkse levensverrichtingen, voorzieningen voor communicatie en geneesen heelkundige voorzieningen.

De WVG en de gemeente

De plaatselijke overheid is door de WVG verantwoordelijk geworden voor drie soorten voorzieningen:

— vervoer buitenshuis (taxikosten, aangepaste auto's en collectieve vervoersvoorzieningen) — rolstoelen —. woningaanpassingen beneden de 45.000 gulden.

Waar zit nu voor velen het probleem bij de uitvoering van deze wet? Het probleem zit bij de beleidsvrijheid van de gemeente zelf De plaatselijke gemeente heeft namelijk bij de uitvoering van de WVG een hele grote ruimte om een eigen beleid in te vullen. Het is heel globaal in de wet omschreven dat de gemeente verantwoordelijk is voor voorzieningen op de hierboven genoemde terreinen.

Er staat ook in de wet dat de gemeente moet zorgen voor adequate voorzieningen, maar er is verder niets omschreven waar mensen precies recht op hebben. De gemeente kan dus een geheel eigen beleid gaan voeren m.b.t. vervoer en rolstoelverstrekking, ledere gemeente moet dat beleid vastleggen in een eigen gemeentelijke wet, een verordening. Het kan dus zijn, dat er in de gemeente X meer mogelijk is, dan in de gemeente Y. Voor de gehandicapten zelf kan dit een gevoel van oneerlijkheid en willekeur met zich meebrengen. Ongelijke behandeling dus!

Een ander nadeel is, dat de inkomens ondersteunende voorzieningen weggevallen zijn. Vroeger kon men voor extra kosten een bijdrage vanuit de AAW krijgen, bijv. voor kleding-en beddenslijtage, een bijdrage in de stookkosten, of extra telefoonkostenvergoeding. Hiervoor moet men nu een beroep doen op de ABW. Maar als je op deze wet een beroep doet, dan wordt er heel nadrukkelijk gekeken naar je inkomen en je vermogen.

Consequenties voor de gehandicapten

Er zitten dus eigenlijk best wel wat negatieve consequenties aan de WVG voor onze gehandicapte medemensen, zoals o.a.: — Niet duidelijk is waar gebruikers voor welke voorzieningen terecht kunnen — Men voor het verstrekken van sommige voorzieningen geheel afhankelijk is van het beleid van de plaatselijke gemeente — Kortingen die inmiddels doorgevoerd zijn op de vergoedingen die mensen krijgen voor hun vervoer— Verschillende vervoerssystemen, die de vrijheid van de gehandicapte behoorlijk kunnen inperken (e.e.a. ook weer afhankelijk van het beleid van de gemeente) — Toename van de zgn. 'eigen bijdrage'. Mensen moeten meer dan tevoren zelf gaan betalen voor voorzieningen — Doorberekening van de kosten voor woningaanpassingen d.m.v. een huurverhoging — Gedwongen worden te verhuizen naar een andere woning — Kosten van woningaanpassing boven de ƒ 45.000, — is een zaak van de ziektekostenverzekeraar. Wat kan de diaconie doen?

Enkele mogelijkheden op een rijtje:

— Het lijkt mij een goede zaak, wanneer tijdens ontmoetingen met gehandicapten of met ouders van gehandicapten vooral ook gevraagd wordt naar de materiële levensomstandigheden. Voor sommigen die louter en alleen van een uitkering moeten rondkomen, kan het beslist heel moeilijk zijn steeds weer opnieuw de 'eindjes aan elkaar te knopen'. Zeker wanneer er sprake is van extra kosten vanwege de handicap, die niet voor vergoeding in aanmerking komen.

— Elke diaconie zou de gemeentelijke WVG-verordening moeten opvragen en beginnen aan de opbouwvan een 'netwerk' van ervaringsdeskundigen en van mensen in de kerkelijke gemeente, die beroepsmatig bij de WVG betrokken zijn.

— Voor diakenen is het belangrijk te bouwen aan een goede relatie met belangenorganisaties van mensen die beroepsmatig bij de WVG betrokken zijn.

— Voor diakenen is het belangrijk te bouwen aan een goede relatie met belangenorganisaties van mensen die door de WVG dreigen te worden gedupeerd.

— Er kan financiële hulpverlening — in onvermijdbare gevallen — als overbrugging worden verleend, eventueel in de vorm van een lening. Van belang is hierover met de sociale dienst te overleggen of de maatschappelijke dienstverlening.

— Dikwijls veel belangrijker dan materieIe hulpverlening is dat je als diakenen of andere bezoekers 'er bij'.bent: aandacht hebt, pleitbezorger bent, met mensen meegaat (herkeuring, bezoek aan sociale zaken). Let daarbij ook goed op de omgeving van de eerstbetrokkene (partner, kinderen): hoe gaat het met hen? Komen zij niet in het gedrang?

— Nodigt u als diaconie, kerkeraad of bezoekcommissie eens een ambtenaar van sociale zaken uit om te vertellen op welke wijze de gemeente de VWG uitvoert en welke problemen zij bij de uitvoering signaleert.

— Neem als diakenen 'niets uit handen' van mensen die met een beetje advies of ondersteuning best zelf voor hun eigen belangen kunnen opkomen.

— Geef aandacht aan de vraag of het mogelijk is mensen in contact te brengen met lotgenoten. Wellicht is het te overwegen een aparte gemeente-avond voor gehandicapten en/of familieleden te organiseren. Eenzaamheid en het gevoel er niet bij te horen is een reële dreiging.

Tenslotte

Op elk niveau (plaatselijk, landelijk en wereldwijd) heeft het diaconaat van de christelijke gemeente de opdracht in navolging van Jezus Christus' betrokkenheid, zorg en liefde met mensen in knelsituaties te bevorderen en te bewaken. Een waakzaam diaconaat is in deze tijd van een terugtredende overheid en bezuinigingen op allerlei voorzieningen geboden. Ik pleit ervoor dat diakenen op huisbezoek gaan en zij regelmatig overleg plegen met bezoekcommissies, ouderlingen en predikanten om zo met elkaar tot uitwisseling van ervaringen te komen en elkaar ook op te scherpen vooral in het bezoekwerk te letten op hen, die in deze maatschappij vanwege o.a. een handicap tekort komen. Dat worden er, gelet op allerlei ontwikkelingen en nieuwe maatregelen, steeds meer. De kloof tussen armoede en rijkdom wordt ook in Nederland steeds groter! Aan welke kant staat (het diaconaat van) de christelijke gemeente?

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen