Luisterend Dienen...Ook in de eredienst?

Een open deur

Een vraag, die we in eerste instantie misschien een vreemde vraag vinden. Natuurlijk is de eredienst vooral de plaats, waar we de luister-houding oefenen en in praktijk brengen. In de eredienst zijn we vooral bijeen rondom het Woord en Sacrament! Het zijn niet weinigen onder ons, die elke zondag weer als een Samuel naar de kerk opgaan: 'Spreek, want uw knecht hoort'.

Wij komen, om intensief te horen wat de HEERE, de God van Israël ons te zeggen heeft. Om opgescherpt te worden in het geloof. Om versterkt te worden in het geloof, dat de Heere Jezus ook voor ons als Heiland in de wereld gekomen is, om ook voor onze zonden te lijden én te sterven. Daar omheen klinken ook de liederen, de psalmen vooral (waarmee we ons verbonden weten met het volk van God, het Bondsvolk Israël).

De gebeden hebben in die zin ook een belangrijke plaats, waarin we onze noden en die van elkaar neer mogen leggen voor de HEERE, onze God. Luisteren: dat doe je vooral in de kerk. Of is er meer te zeggen?

Een open hart

Waar we gevoed worden in de liefde tot God, daar wordt in dezelfde beweging ook de naaste in ons gezichtsveld gebracht. Niet als extra, of voor de mensen die daar 'gevoel' voor zouden hebben. De Heere Jezus verbindt dat onlosmakelijk aan elkaar: de liefde tot God kan niet zonder de liefde tot de naaste. Met name Marcus 12 : 28-32 geeft ons daarbij een helder inzicht. Daar immers verbindt de Heere Jezus de hoofdsom van de wet met het sjemah Jizreël, met de geloofsbelijdenis van de Joden: Hoor, Israël, de HEERE, onze God is een enig HEERE' (naar Deut. 6 : 4). Want God ziet het hart aan! Godsdienst is daarom veel meer dan trouw je plicht vervullen, naar de kerk gaan en horen... het gaat niet om een voorbeeldig soort religieus leven!

God ziet het hart aan... Paulus zal later zeggen: 'Het geloof is door de liefde werkende '.

Laten we voorkomen, dat we het dubbelgoed van de liefde eenzijdig gaan uitleggen, waarbij de liefde tot God in feite de liefde voor de naaste zou wegdrukken. Of waar de liefde tot de naaste de totale invulling zou zijn voor de liefde tot God. Johannes schrijft daarover in zijn brief:

'Indien iemand zegt: k heb God lief, en zijn broeder haat, die is een leugenaar; want die zijn broeder niet liefheeft, die hij gezien heeft, hoe kan hij God liefhebben, die hij niet gezien heeft? (1 Joh. 4 : 20).

Juist Marcus 12 legt de verbanden tussen het oude en nieuwe testament volledig open. En brengt het in feite in één basisprincipe onder woorden, het basisprincipe van de liefde. De zichzelf wegschenkende liefde (Agapè), hetwelk onze Heiland ons voorgeleefd heeft!

Dienen

Luisterend Dienen... hoe doe je dat in de eredienst?

In de voorbeden bijvoorbeeld. Wanneer we bidden voor de broeders en zusters in onze gemeente, waar lijden is, of verdriet. Waar zorgen zijn, of juist uitbundige vreugde en dankbaarheid. In de gebeden zal daar een duidelijke plaats voor ingeruimd moeten worden. Elkaar opdragen aan de troon der genade, aan God, onze hemelse Vader in Christus Jezus.

Maar ook moet er plaats zijn in de voorbeden voor de overheden, voor de noden in de wereld! Voor de mensen, die onrecht lijden, verdrukt worden, op de vlucht gejaagd zijn. Voor de plaatsen waar rampen hebben plaatsgevonden. Er mag voorbede gedaan worden voor de zusterkerken, die in heel moeilijke situaties kerk-zijn! Voor het werk van zending en werelddiaconaat is het dringend noodzakelijk, dat er voorbede gedaan wordt! Omdat de Heere, onze God bewogen is met het lot van mensen. Omdat het gaat om de komst van Zijn koninkrijk.

Naast de voorbede is er de mogelijkheid van dienen in de collecte-inzameling. Wij pleiten er steeds weer voor, dat we elke zondag in de eredienst gelden bijeenbrengen voor het werk van de diaconie, opdat zij met de ingezamelde gaven de ander, de arme en vreemdeling, kunnen dienen. 1 Korinthe 16 : 1-3 veronderstelt zelfs een wekelijkse inzameling voor het werelddiaconaat. Nu lijkt ons dat het niet teveel gevraagd is, wanneer we er een gewoonte van maken elke zondag de eerste collecte te houden voor diaconale doeleinden.

Als diaconie dient u zich af te vragen, of u elke zondag een zgn. bestemmings-collecte houdt, of ook regelmatig voor de diaconale kas inzamelt, waardoor u in staat bent om stille hulp te geven, en anderszins verantwoord te delen met hen, die een beroep op u doen.

Een open hand

In de lezing, die dr. A. Noordegraaf hield op de landelijke informatiedag voor diakenen (6 oktober jl. in Woerden) maakte hij vanuit de geschiedenis een korte schets, waarin de 2 sporen van het diaken-zijn aan de orde kwamen. De liturgische diaken en de sociale diaken. Als het goed is, komen die twee steeds weer terug in het diaconale denken en handelen van onze gemeente. Immers we mogen nooit de verinnerlijking stellen tegenover de sociaal maatschappelijke betrokkenheid! Waar dat gebeurt (we kennen de voorbeelden daarvan binnen onze kerk!), daar zien we ontsporing plaatsvinden, waarbij de Bijbelse motivatie steeds meer 'vereenzijdigd' wordt. In die lezing haalde dr. Noordegraaf een uitspraak van J. Beumer aan:

'intra-muraal' (d.i.: de liturgie in de eredienst) en 'extra-muraal' (d.i.: de liturgie op straat) horen bijeen.

Dit is geen vanzelfsprekende zaak, en zal bij tijd en wijle ook onrust binnen de gemeente teweeg brengen. En toch zal zo de zondagse eredienst de basis worden voor ons leven gedurende de week, die daarna zal volgen.

De open hand staat niet los van het open hart. De liefde tot God is de voedingsbodem voor de liefde tot de naaste!

Het Heilig Avondmaal

Oorspronkelijk is het diaconaat nauw verbonden met het Avondmaal.

Tijdens de instelling van het Avondmaal sprak de Heere Jezus zelf over Zijn diaconia. Daar openbaarde Hij zich als één Die dient! (zie Lucas 22 : 27).

Maar ook, wanneer Paulus spreekt aangaande het Heilig Avondmaal, dan ontdekken we sterk diaconale accenten. Na de bekende woorden uit 1 Kor 10 : 16 lezen we: Want één brood is het, zo zijn wij velen één lichaam, opdat wij allen aan één brood deelachtig zijn'.

Er is dus onlosmakelijke verbondenheid tussen de gemeenschap met Christus en de gemeenschap met elkaar. 'Juist de viering van het Avondmaal wil ons bevrijden van de zucht haar individualisering die zovelen, met name in onze tijd, in zijn greep heeft.' (Zie: 'Oriëntatie in het diakonaat', A. Noordegraaf, pag. 53).

De ontsporing van die gemeenschap, waarover 1 Kor. 11 spreekt, zou eigenlijk 'een soort vertaling naar onze tijd' moeten krijgen. Zou het wellicht ook de toorn van Paulus opwekken, als hij hoorde van een kerkvoogdelijke collecte bij het Avondmaal, in plaats van een diaconale collecte? - Immers de teneur van Paulus' toorn zat in het verwaarlozen van de arme en de zwakke, 'broeders en zusters in de gemeente'! Zo werd het Avondmaal ontheiligd, en werd op een niet-rechte wijze Avondmaal gevierd!

'Juist de gedachtenis aan de heilsdaad van Christus, Zijn liefde tot het einde, vormt het meest krachtige motief tot een werkzaam en levend dienstbetoon...!' (Noordegraaf, A.W., pag. 54).

Samuel

Spreek, Heere, want u knecht hoort' (1 Sam. 3).

In deze uitspraak van de jonge Samuel (hoe oud zal hij geweest zijn? Eigenlijk was hij niet meer dan de boodschappenjongen van Eli - zie 1 Sam. 3 : 1) zit bereidheid tot dienst in. Uw knecht hoort... en is bereid daaraan de conclusies te verbinden. Dat gaat niet buiten jezelf om: want ook Samuel vreesde het aan Eli mee te delen! Het is niet vanzelfsprekend en natuurlijk, het kost wat en je moet soms heel wat in en van jezelf overwinnen om die bereidheid tot dienst ook handen en voeten te geven!

Het is daarom de vraag: Hoe horen wij? Hoe vieren wij het Heilig Avondmaal? Hoe zitten we in de gemeente van onze Heere Jezus Christus?

Samuel is een voorbeeld, hoe jong hij ook was (zoals ook de Heere Jezus een kind als voorbeeld stelde!). Niet als een soort onbereikbaar ideaal van een super-heilige. Hij vreesde immers het aan Eli mee te delen! In hoofdstuk 8 lezen we ook over de moeite die hij gehad moet hebben bij de opvoeding van zijn kinderen. En hoe hij kritiek als persoonlijke kritiek opvatte. Samuël was niet een super-heilige, maar een mens als u en ik. Waar het geloof op grote hoogte kon komen, vanwege de bereidheid tot dienst! Spreek, Heere, want uw knecht hoort.

Waar deze verbinding losgelaten wordt, daar dreigt de verstarring van het geloof of het doorslaan naar horizontalisering. Zoals het 'horen' wezenlijk is voor de christelijke gemeente, zo is het diaconaat even wezenlijk. Wijlen ds. J. C. Sikkel heeft dat eens krachtig en kernachtig uitgedrukt:

Een kerk zonder diaconaat is geen kerk'. Paulus verbindt in Romeinen 12 : 1 de eredienst, de samenkomst van de gemeente, en het leven, de toewijding van het gehele leven aan God, met elkaar, wanneer hij schrijft:

'Ik bid u dan, broeders, door de ontfermingen Gods, dat gij uw lichamen stelt tot een levende, heilige en Gode welbehagelijke offerrande, welke is uw redelijke (= geestelijke) godsdienst'.

Zo wordt voorkomen, dat de kerk een geestelijke vluchtheuvel wordt. In de kerkdienst leren wij de stijl, die ons leven van elke dag moet bestempelen.

Een praktisch voorzetje

* In de gemeente maken diakenen het diaconaal beleid, in samenspraak met de kerkeraad. Dat betekent dus niet, dat u daar de gemeente-leden niet bij moet betrekken! Juist wel, omdat diaconaat veel meer is dan het inzamelen van collectegelden!

* Diaconaat vindt plaats binnen de erediensten, bij de voorbeden en de inzameling der gaven. Wees daarbij zo concreet mogelijk, en draag als diakenen ook mensen en onderwerpen voor de voorbede aan. Praat daar met elkaar ook over en geef dat vroegtijdig door aan de dienstdoende predikant.

* Als diakenen zou u in de kerkeraad eens kunnen spreken over de plaats van het collecteren in de eredienst. De voorkeur zou wel eens anders kunnen zijn dan de praktijk (die vaak ingegeven wordt door de gewoonte!? ). Ons voorstel zou zijn, dat u de collecte plaatst onder het voorspel van het slotlied, na de prediking èn de voorbeden! Wij mogen immers delen van wat we ontvangen hebben! Zo wordt collecteren meer geestelijk!

* Ook de collecte bij de viering van het Heilig Avondmaal. Het verdient de voorkeur om daar nadrukkelijk een collecte te houden ten bate van het werelddiaconaat (Luisterend Dienen). Immers de armen moeten handreiking gedaan worden!

* Als het gaat om de prediking, dan mag het de diaken oprecht een zorg zijn, dat in de prediking op rechte wijze de diaconale dimensie van het Evangelie aan de orde komt! Praat daarover met uw predikant. Als er preekbesprekingen gehouden worden in uw gemeente, wees daar als diaken of lid van de diaconale werkgroep bij en praat mee, juist met uw eigen diaconale invalshoek!

* Kijk eens om u heen: welke plaats heeft de gehandicapte binnen uw gemeente?

Kan hij/zij ook gewoon mee aangaan bij de viering van het Heilig Avondmaal, bijvoorbeeld? Of zijn wij een belemmering voor elkaar?

Trouwens: ook de oudere gemeenteleden, die in de verzorgingstehuizen leven, mogen onze volle aandacht hebben met betrekking tot de viering van het Heilig Avondmaal.

* Met betrekking tot het werelddiaconaat (Luisterend Dienen) zou het wel eens opgang kunnen doen, dat het gezegde juist is: 'onbekend maakt onbemind'. Bespreek eens met elkaar hoe u daar als gemeente verandering in kunt aanbrengen.

* Omzien naar elkaar is een element, dat eigenlijk heel vanzelfsprekend zou moeten zijn binnen de christelijke gemeente. Echter het kan ook zomaar gebeuren, dat er nauwelijks ruimte is voor het omzien naar elkaar. Wilt u uw gemeente daarop eens bevragen?

Ten slotte...

U merkt dat plotseling werelddiaconaat en binnenlands diaconaat helemaal door elkaar heenlopen. Terwijl 'Luisterend Dienen' een programma is van het werelddiaconaat. Maar eigenlijk in zich heeft het wezen van het diaconaat volgens de Bijbel. De eredienst is ruimschoots ter sprake geweest. Maar ook niet uitputtend behandeld, omdat we van Paulus leerden, dat de kerkdienst en onze dienst aan de naaste niet los van elkaar verkrijgbaar zijn. (Wereld)diaconaat zal in toenemende mate belangrijk worden voor ons gemeente-zijn. Niet als modegril, noch als uitvlucht vooronze onmacht-gevoelens vanwege de geest van de tijd. Diaconaat zal levendig zijn, en als zodanig ook werken, wanneer we ons blijven bezinnen op de Bijbelse grondlijnen, en tegelijk met creativiteit en bewogenheid ons bezig houden met de praktische uitvoering daarvan.

Voor nadere ondersteuning daarbij raden wij u aan contact op te nemen met de diaconaal consulent in uw provincie!

Barneveld/Gouda A. Peters en D. van Dijk
diaconaal consulenten van Gelderland en Zuid-Holland

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen