Meer dan mensenkennis

Kennis. Wat moeten wij heden ten dage niet allemaal weten? Dagelijks worden wij overspoeld met kennis. We moeten selecteren. Niet alles is even nuttig. Veel kennis leidt ook niet altijd tot vreugde. Dat had de prediker trouwens al ontdekt: Want in veel wijsheid is veel verdriet; en die wetenschap vermeerdert, vermeerdert smart. Woorden die gelezen werden door de dagvoorzitter ds. A. Beens, ter opening van het congres 'Kennis voor morgen, meer dan mensenkennis'.

Een congres, u heeft er wellicht reeds over gelezen, dat georganiseerd werd door de Reformatorische Maatschappelijke Unie, de Stichting Dienstverlening Gereformeerd Schoolonderwijs, het SGP-studiecentrum en het Reformatorisch Dagblad.

Een jaar geleden startte de minister van onderwijs het zogenaamde Nationaal Kennisdebat. Welke kennis is nodig om goed te kunnen functioneren? Wat moeten we met z'n allen weten en kunnen? Wellicht zijn het niet de vragen die u het afgelopen jaar hebben beziggehouden. Dan bent u niet de enige. Ik heb niet de indruk dat het Kennisdebat echt op gang is gekomen. Niettemin is de vraag van reformatorische zijde opgepakt. Een congres werd georganiseerd. Er werd gesproken over kennis.

En niet bepaald in een armetierig rokerig zaaltje.

Minister Ritzen, een van de sprekers, was aangenaam verrast toen hij 300 mensen voor zich trof

In zijn toespraak stond hij onder andere stil bij wat het kermisdebat tot nog toe heeft opgeleverd.

Een van de dingen die minister Ritzen uit het Kennisdebat inmiddels duidelijk geworden is, is dat kennis altijd gecombineerd wordt met zingeving. Kennis is blijkbaar niet los verkrijgbaar.

Kennis is niet zomaar 'naakt' over te dragen. Uiteraard gaat het dan ook over normen en waarden. De leerling moet niet slechts volgepompt worden met kennis. De leerling moet voorbereid worden goed te kunnen functioneren in onze multiculturele en plurale samenleving. Een samenleving waarin de normen en waarden wederzijds worden gerespecteerd. Pas dan, aldus de minister, kan er pas sprake zijn van goede samenwerking.

Fundering

Probleem is natuurlijk wel binnen welk kader men die normen en waarden plaatst. Voor de minister was dat de grondwet en algemene opvattingen binnen de samenleving.

Prof dr. W. H. Velema legde nadruk op het gegeven dat de kennis die wij plegen op te doen niet los gezien kan worden van de openbaring van God. In zijn bijdrage zocht hij naar een theologische fundering van kennis. Kennis en vaardigheden zijn uitdrukkingen van de kennis van de mens in dienst van God. De mens is een antwoordend wezen. Pas in Christus is er sprake van echte kennis.

Vanuit deze optiek wilde Velema komen tot een eenheidsvisie. Een eenheidsvisie die nodig is omdat we individualisering zien, het privé-domein wordt steeds groter ten koste van het openbare leven. Een eenheidsvisie die tevens nodig is omdat we het hele leven als het ware in partjes hebben opgedeeld. Er is geen samenhang meer.

Het zijn losse thema's geworden. Elk thema heeft zijn eigen normen en waarden. Hierin is het nodig weer eenheid te krijgen. Een eenheid waarin het verticale en horizontale verbonden zijn. Dat zal ook onderwijzers moeten kenmerken. Kennis overdragen met de impuls van het evangelie.

Werkelijkheid

Vervolgens sprak prof dr. A. van Nieuw Amerongen over de maatschappelijke werkelijkheid. Hij haakte in op de toenemende specialismen. Hij constateerde dat het vandaag niet slechts gaat om het verwerven van kennis, maar om het toegankelijk maken van kennis. De huidige student leert geen feiten, maar leert hoe hij op zo efficiënt mogelijke wijze aan die feiten komt. Het gaat om hanteren van kennis.

Voor Van Nieuw Amerongen is van belang dat de onderwijzer betrokken blijft bij het onderwijs als vakman en als persoon. De persoonlijke relatie achtte hij van belang voor identificatie.

Workshops

De middag werd gevuld met allerlei workshops. Een daarvan ging over Natuur en Techniek. Welke ontwikkelingen spelen zich niet af heden ten dage. Wat kunnen we allemaal veel! Kennis is macht. Maar toch. Onze kennis heeft niet geleid tot oplossing van armoede en honger. Hadden we vroeger te kampen met virussen in het lichaam, nu zitten de virussen in de computer.

Wie wetenschap vermeerdert, vermeerdert smart. Prof dr. ir. P. A. Kroes (Technische Universiteit, Delft) gaf helder weer in welke toestand we terecht gekomen zijn. Onze kennis die ons tot meer macht zou moeten leiden, heeft er inmiddels toe geleid dat de kennis ons gaat beheersen. Het is de techniek die bepaalt hoe de samenleving zich moet aanpassen. Zo kan een toename aan kennis leiden tot machteloosheid, in plaats van tot macht. Hoe te voorkomen dat we straks met zijn allen aan de leiband van de techniek lopen. Me dunkt, en daar wijst Schuurman herhaaldelijk op, dat we ons eens meer moeten gaan afvragen of we al die nieuwe ontwikkelingen wel willen. Nu is het draagmoederschap, dan is het voorspellende geneeskunde. Zitten we daar nu echt op te wachten? Kunnen wij al die kennis wel aan?

Dit laatste werd duidelijk in een workshop over Medische kennis. Binnen de geneeskunde zijn de laatste jaren enorme ontwikkelingen gaande. Vooral in de gentechnologie (het ingrijpen op het erfelijk materiaal) zijn grote ontwikkelingen te verwachten. Men is al redelijk in staat om allerlei ziektes in een vroeg stadium op te sporen. Dat wil zeggen, men is in staat te 'voorspellen' dat iemand een verhoogde kans heeft tot een bepaalde ziekte. Wat doen we daarmee? Stel dat we straks in staat zijn om 50% van de (erfelijke) ziektes op te sporen. We winnen dan aan veiligheid, maar wat raken we kwijt? Moeten we ons dan stellen onder een medisch regime, vroeg dr. C. van der Weele, een van de inleiders, zich af. Ter voorkoming van de ene ziekte volg je een dieet, ter voorkoming van de ander moet er wat geamputeerd worden, voor weer een ander moet een orgaan verwijderd worden. Wie kan er zo leven? Daarom de indringende vraag of wij al deze kennis wel aankunnen.

Niet ten onrechte kwam er een reactie of wij wel zover mogen gaan. Mogen wij wel ingrijpen in het erfelijk materiaal. Gaan wij hiermee de schepping van God overdoen?

Drs. A. A. Teeuw, de andere inleider, wees er echter op dat we niet te gauw moeten spreken van opnieuw scheppen, omdat er veel goeds ligt in deze vorm van therapie, mits juist toegepast. Anders wordt het als we bezig zijn vanuit een houding dat we denken beter dan God te zijn. Dan gaan we een grens over. Ik herinner mij dat Ulrich Eibach deze onbegrensde nieuwsgierigheid ooit betitelde als de tweede zondeval. We zijn opnieuw in een positie beland als God te willen zijn, alles kennende. Een congres over kennis. Kennis die nog altijd ten dele is. Kennis die ook staat in het licht van de eeuwigheid, in het licht van wat komen gaat. Bij dit aspect stond dr. Chr. Fahner stil. Solidariteit met de wereld van nu, met onze medeschepsels. Maar ook kritisch, dat wil zeggen voorzichtig kritisch. De Bijbel is het richtsnoer en niet de cultuur. We moeten evenwel oppassen niet loutere nee-zeggers te worden. We mogen er ook positief in staan.

* * *
En zo is er weer een dag vergaderd. Veel kennis is vergaard over kennis. Het was een boeiende dag. Me dunkt een waardevolle bijdrage aan het Kennisdebat. Het ware te wensen dat het slotwoord van ds. A. Beens leeft in het hart van eenieder: wat kunnen wij zonder God? De vreze des HEBREN immers, is het beginsel der wijsheid.

Bij het congres hoort ook een boek 'Meer dan kennis. Over kennis in de maatschappij van morgen', onder redactie van W. Büdgen (e.a.), uitgegeven bij J. J. Groen (1997), Heerenveen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen