Uit de pers

Jongerencultuur en geloof

Enthousiast is gereageerd op de opkomst van de EO-jongerendag 1997: er kwamen 30.000 jongeren. Kennelijk weten de organisatoren zó in te spelen op een deel van de eigentijdse jongeren, op hun belangstelling, op hun muziekkeus, op hun aangesproken willen worden in de eigen taal, dat ze er met z'n allen op af komen. Misschien bent u wel minder enthousiast als behorend tot een generatie die toogdagen bezocht met drie stevige toespraken en passende samenzang terwijl de coryfeeën van verschillende bonden het podium bezet hielden, een bezienswaardigheid in een tijd dat predikanten en 'onze hoogleraren' nog indruk maakten. Tijden veranderen, gewoonten slijten weg, generaties komen en gaan. Het gemeenteopbouwblad van de Evangelische Alliantie Idea geeft in zijn nummer van juni 1997 uitvoerig aandacht aan de jongerencultuur in betrekking tot het geloof. De situatie is in de kerken niet rooskleurig als het gaat om de relatie van de jongeren met hun kerk en het geloof. In het Redactioneel wordt gemeld dat deze ernstige situatie ons ertoe zou kunnen verleiden om de jeugd zelf te problematiseren. Men kiest liever voor een andere weg. De bal wordt bij de kerk gelegd en niet bij de jongeren. De lezing van mevrouw Nynke Dijkstra-Algra die ze hield op de EA-geloofsopvoedingsdag over 'In gesprek met tieners' is opgenomen. Jong zijn betekent vragen stellen en niets voor vanzelfsprekend aannemen. Mevrouw Dijkstra zet een aantal dingen op een rij die in het gesprek met tieners van belang zijn.

Prof. K. A. Schippers onderstreept dat de jongere een boodschap heeft aan heel de gemeente in plaats van andersom. De jeugdcultuur is een weerspiegeling van de totale cultuur die in Nederland heerst. Jongeren fungeren daarin als seismografen, die elke aardschok feilloos registreren, aldus Schippers.

Sabine van der Heijden, stafmedewerkster bij Youth for Christ, onderzoekt de ingrijpende verschillen tussen de jongerencultuur en de kerk. 'Zorgvuldig geformuleerde volzinnen, uitgestort over de hoofden van geduldige luisteraars. Eeuwenoude woorden, gezongen op gedragen melodieën en begeleid door plechtige orgel­ klanken. Dat is de kerk. Wie MTV of een andere popzender aanzet, krijgt een ander menu opgediend: flitsende beelden, korte kreten, dreunende ritmes en snel wisselende trends. Sabine van der Heijden noemt een viertal kenmerken van de huidige generatie jongeren.

1. Jongeren zijn individualistisch en egocentrisch

"Ik maak zelf wel uit wat ik denk, doe en geloof' is het motto van deze tijd. Het aanbod van stijlen (bijvoorbeeld op het gebied van muziek en kleding), waarden, relatievormen, culturen en levensovertuigingen is enorm. Bevrijd van verzuiling, maken jongeren hun eigen keuzes, daarin geleid door de vraag "what's in it for me? " Enerzijds worden hun keuzes sterk gestuurd door de subcultuur waar ze in leven. Maar ook de grenzen tussen punkers, rappers, kakkers, rockers, skaters en normalo's zijn tegenwoordig diffuus. Iedereen winkelt in de supermarkt van het leven en haalt er uit wat van zijn gading is. Het voortdurend keuzes moeten maken legt wel een druk op jongeren. Want als de keuzes verkeerd uitvallen, dan ben je zelf verantwoordelijk voor je falen.

Overigens is-egocentrisch niet hetzelfde als egoïstisch. Uit het onderzoek van Bureau Interview blijkt dat "klaar staan voor anderen" voor jongeren van 12 tot en met 19 jaar een belangrijke waarde is.

2. Het leven van jongeren is gefragmenteerd

Dit kenmerk hangt met het al genoemde indivualisme samen. Als jongere behoor je niet meer bij een bepaalde traditie waaruit je je normen en waarden haalt, je leeft alleen in het hier en nu. Wat vroeger was, is niet meer richtinggevend en wat de toekomst brengt, dat zie je dan wel weer.

Sterker nog: jongeren leven in verschillende "werelden": gezin, vriendengroep/vrije tijdsbesteding, school en kerk staan voor veel jongeren los van elkaar. Dat kan betekenen dat ze op die gebieden verschillende normen en waarden hebben. Als jongeren al geloven, kan dit geloof een apart plekje hebben, zonder veel invloed op andere levensgebieden.

Bovendien wisselen de fragmenten elkaar steeds sneller af: niet alleen in de clips van MTV, ook in de wereld van trends en hypes. Marketingmensen worden er gek van: je speelt met je reclame in op een bepaalde trend en dan blijkt die ook al weer uit te zijn.

3. Beeldcultuur en muziek zijn erg belangrijk

Muziek is jongerentaal. De muziek waarvan je houdt bepaalt tot welke subcultuur je behoort. Ook beelden vormen een belangrijk communicatiemiddel. Jongeren leven veel meer in een kijkcultuur dan in een lees-en luistercultuur. Dat heeft ook invloed op de manier waarop zij informatie verwerken. Kijken is passiever, consumptiever en fragmentarischer dan lezen.

4. Jongeren zijn postmodern en geseculariseerd

Zij zoeken niet meer naar "de waarheid". Veel belangrijker zijn "stijl" en echtheid. Geloof heeft voor veel jongeren allang afgedaan. Ze weten er eenvoudig niets van.'

Het zal duidelijk zijn dat deze kenmerken sterk belemmerend werken als het gaat om de contacten tussen jongeren en de kerk.

Ik citeer enkele fragmenten uit wat door Sabine van der Heijden wordt genoemd.

Kerkcultuur en jongerencultuur liggen te ver uiteen

'Dat geldt allereerst voor de uiterlijke verschijningsvormen. Kerkmuziek en jongerenmuziek zijn totaal verschillend. Bovendien moet je in de kerk luisteren en valt er weinig te zien. De taal is voor veel jongeren onbegrijpelijk. En jongeren die zich kleden volgens een subcultuur voelen zich tussen al die nette mensen niet thuis.

In de tweede plaats is de mentaliteit totaal anders. De kerk richt zich op de traditie en op de eeuwigheid, jongeren zijn bezig met het hier en nu. Terwijl jongeren gewend zijn eigen keuzes te maken, moeten ze in de kerk dingen geloven omdat de kerk dat zegt en omdat het altijd zo geweest is. In de kerk draait het om waarheid en ethiek, onder jongeren om stijlen en esthetiek. Terwijl zij leven in een wereld waarin ieders mening even belangrijk is, moeten ze in de kerk luisteren naar wat de dominee zegt. En de kerk is een instituut waar veranderingen uiterst langzaam gaan, terwijl de wereld van jongeren razendsnel verandert. (...)

Jongeren weten vaak niets meer van God; geloven zegt hen niets

Het is moeilijk om God ter sprake te brengen, omdat Hij in hun hele wereld geen rol meer speelt. Veel jongeren zijn niet tégen God, ze zijn onverschillig. Er komt ontzettend veel op hen af Een relevant geloof in God hoort daar meestal niet bij. Ze kunnen zich bij God niets voorstellen en voelen er niets bij. En dus ruimen ze daar in hun leven ook geen plaats voor in. Voor jongeren die wel christelijk opgevoed worden, blijft het christelijk geloof vaak beperkt tot uiterlijkheden: kerkdiensten, traditionele gebeden en verhalen die lang geleden en ver weg speelden. God is niet relevant voor het eigen hier en nu.'

Jongeren en ouderen leven in totaal gescheiden werelden en contacten zijn er eigenlijk nauwelijks. Ouderen schrikken over de snelle ontwikkelingen in de wereld om hen heen, die ze vervolgens ook constateren bij hun eigen kinderen. Dit alles lijkt heel somber. En wie de cijfers over kerkverlating leest, wordt daar ook niet echt vrolijk van. Toch zijn er mogelijkheden, aldus Sabine van der Heijden. Laat zien hoe relevant God is. Dat het geloof in God echt zo dwaas niet is, als velen om ons heen suggereren.

'Dat betekent allereerst een eigen bezinning: hoe is God relevant voor ons eigen leven, ons eigen hier-en-nu, in alledaagse situaties? Vervolgens moeten we hierop het accent leggen in wat we aan jongeren overdragen: het gaat niet om bijbelteksten of - verhalen, niet om dogma's, maar om vragen als: "wat heb je aan God in deze concrete situatie" of "hoe kan het geloof je leven verrijken, je helpen om keuzes te maken en te groeien in wie je bent en hoe je leeft? " Een persoonlijk getuigenis spreekt veel meer aan dan een theologische preek.'

Opmerkingen waar we onze winst mee kunnen doen. Er is en er blijft werk aan de winkel. Nog één kort citaat uit dit lezenswaardig verhaal.

'Wie met jongeren wil communiceren moet zich verdiepen zowel in de jongerencultuur als in de ontwikkelingspsychologie van jongeren. Niet alleen theoretisch, maar ook door met jongeren te leven en naar hen te luisteren. Dat betekent dat je jongeren niet moet zien als een probleem, maar als leuke mensen die veel te bieden hebben. Heb het lef om echt voor jongeren te kiezen en daar de consequenties uit te trekken. In jongerenwerk is de kwaliteit bijvoorbeeld heel belangrijk. En verder: variatie, humor en kicks. Dit zal consequenties hebben voor de kerkdiensten, maar ook voor het belang dat een gemeente hecht aan jongerenwerk, de plaats die dat werk heeft in de gemeente, het budget dat ervoor wordt vrijgemaakt en de status van jeugdleiders.'

Jeugd en traditie

In het blad Windstreken van juni 1997 staat een gesprek te lezen met ds. C. G. Geluk. Van hem verscheen vorig jaar het boek 'Traditie als beweging' (Kok, Kampen). Daarin uit hij zijn verontrusting over de voortgang van de gereformeerde traditie onder jongeren. Velen weten na jaren van catechese en honderden gereformeerde preken nog altijd weinig van wat de gereformeerde belijdenis feitelijk en werkelijk inhoudt.

Hoe verklaart u het gebrek aan kennis onder jongeren?

'Vroeger werd er meer accent gelegd op de leeraspecten van de gereformeerde traditie. De huidige generatie jongeren is meer ervaringsgericht Ze hebben behoefte aan een gemeenschap, waarin ze zich geaccepteerd weten.

De jongeren uit het onderzoek zijn trouwe kerkgangers, tweemaal per zondag. Maar ze zeggen toch het meest van het geloof te hebben geleerd op de bijbelkringen. Daar komen de vragen van alledag gemakkelijker aan de orde, daar kun je ervaringen uitwisselen, vind je erkenning, kun je twijfels delen, etc.

Een ander aspect is dat de prediking vaak te weinig ingaat op het dagelijks leven. Er vindt te weinig actualisering van het Woord plaats, ook in de vragen van de heiliging en de ethiek. Dat is de klacht van jongeren.'

Belang van je leven

De jongeren horen toch jaar in jaar uit catechismuspreken. Gaan die dan allemaal langs hen heen?

'Niet-eigentijdse prediking draagt bij aan relevantieverlies, en dus aan secularisatie. Als je de relevantie (de actuele betekenis) van belijdenisgeschrift X niet ervaart, gaat het niet leven. Jongeren hanteren - mijns inziens terecht - als toetssteen de vraag: wat betekent het voor mijn leven? Is het meer dan een beschouwing van geloofswaarheden?

De preek wordt vaak dogmatisch ingevuld, de leer krijgt teveel accent. Nu is de leer niet onbelangrijk - je moet de traditie immers leren verwoorden - maar als ze niet existentieel wordt vertaald, blijft ze in de lucht hangen.'

Belang van de traditie

Vindt u het een verarming, dat jongeren zo weinig weten van de gereformeerde traditie?

'Ja. Mensen hebben in het verleden dingen uit de Schrift opgediept die in heldere punten aan je worden voorgelegd. Je hoeft het niet eerst zelf te ontdekken. Wat je vanuit de geschiedenis hebt ontvangen, wat mensen vóór ons hebben geformuleerd, geeft structuur aan je denken en geloven. Dat geeft evenwicht en behoedt je voor eenzijdigheden.

Denk aan begrippenparen als rechtvaardiging en heiliging, zonde en genade, verbond en verkiezing. Door hun gebrek aan kennis lopen jongeren het gevaar vatbaar te zijn voor alle wind van leer. Ze kunnen minder goed verwoorden waar het in het geloof precies om gaat. Als je hen er­ naar vraagt spitsen ze het meteen toe: '"Jezus is belangrijk voor me. Ik wil Hem graag volgen". De gereformeerde leer kan helpen om dingen breder te leren verwoorden. Natuurlijk moeten die begrippen eigentijds worden verwoord, maar het probleem is juist dat jongeren die begrippen niet meer kennen (...)

Aansluiting

We moeten weten dat veel jongeren - maar ook ouderen — de aansluiting missen van de prediking naar het leven van alledag. Dat moet je als predikant en kerkenraad onder ogen (durven) zien. Mijn opmerkingen betreffen overigens niet alleen de prediking, maar ook de invulling van de eredienst, het taalgebruik en de "culturele setting" van de gemeente.' (...)

Aantrekkelijk

Jongeren uit onze gemeenten gaan naar evangelische gemeenten. Als ik hoor hoe opgetogen ze spreken over wat ze daar beleven, dan moet ik me allereerst afvragen wat ze bij ons missen. In hoeverre laten we ons corrigeren? Daar moeten we voor openstaan. Wat ik eigenlijk mis in het geheel van de gereformeerde traditie is een stuk zelfkritiek en zelfonderzoek. Wat zijn onze beperkingen en belemmeringen? Hoe komt het dat onze rijkdommen niet worden herkend? Waarom komen evangelischen daar niet met drommen op af? Wat is onze aantrekkingskracht? '

We kunnen alleen maar tot onze schade ons van deze vragen afmaken. Hier ligt in onze gemeenten een geweldig probleem. We hebben een probleem met de grondslag van de ontwerp-kerkorde van de VPKN. Akkoord! Maar zien we ook dit probleem? Anders hebben we straks (hopelijk!) een gereformeerde grondslag onder de kerk, maar nog nauwelijks mensen in de kerk die weten waar het werkelijk om gaat!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen