'Zeer overtuigd voorstander van het liberale beleid van de synode'

De gereformeerde prediking binnen de Hervormde Kerk is in de noordelijke provincies aanmerkelijk dunner gezaaid dan in andere delen van het land. Wel is er her en der vraag gekomen naar deze prediking, met het gevolg dat het hervormd gereformeerde element - in de brede zin van het woord - de laatste tientallen jaren flink is toegenomen. Soms gingen gemeenten heel duidelijk 'om', soms kwam er een duidelijke verschuiving naar 'rechts'. Tegen deze beweging kwam ook verzet, soms in de gemeenten, waar dit aan de orde was, soms in de kerkelijke organen in deze provincies. 'De bond' en 'het Noorden' hoorden - zo kon men soms horen - niet bij elkaar.

Het aantal problemen neemt intussen de laatste tijd toe. Regelmatig komen conflictsituaties in de publiciteit, bijvoorbeeld in het Nieuwsblad voor het Noorden. Nu hebben we recent in deze kolommen geschreven, dat publiciteit meestal geen oplossing, laat staan een geestelijke opening in conflicten geeft. Maar in de onderhavige problematiek gaat het ook om gemeente-overstijgend beleid van de kerkelijke organen. De Hervormde Kerk is als zodanig in de publiciteit, waarbij concrete situaties als kapstok dienen.

Liberaal

Recent liet de scriba van de PKV Groningen-Drenthe, ds. L. O. Giethoorn, zich ontvallen, dat het moderamen van de PKV 'zeer overtuigd voorstander is van het liberale beleid van de synode'. De achtergrond van zijn opmerking was de overstap van ds. M. B. van der Palm te Usquert naar de Christelijke Gereformeerde Kerken. De hogere kerkelijke organen gingen niet mee in diens bezwaren tegen het ongehuwd samenwonen van collega-predikanten in de regio, in bepaalde gevallen samenwonende homoseksuele predikanten, waarvan de standplaats met name wordt genoemd. Ds. Giethoorn: 'Van der Palm beroept zich op de Nederlandse geloofsbelijdenis. Maar er zijn genoeg andere beleidsstukken waarin een andere visie naar voren komt. De zaken staan ter discussie en dat ontkent hij'.

Deze opmerkingen zijn later niet bijgesteld of genuanceerd. 'Liberaal' mag hier dus kennelijk betekenen: afwijkend van de belijdenis. De belijdenis wordt in één adem genoemd met 'andere beleidsstukken'. En dat op grond van 'de criteria die de landelijke synode bepaalt'. Dat is derhalve het beeld, dat hier van de Hervormde Kerk wordt opgeroepen.

Verder zijn maatregelen genomen tegen de predikant van het Groningse Zevenhuizen, ds. A. Lagendijk, die 'de gemeente in tweeën preekt'. Ds. Giethoorn: 'In zijn prediking maakt Lagendijk sterk onderscheid tussen wie een kind van God is en wie niet. Hij legt de klemtoon op Jezus aanvaarden als Zaligmaker. Met zijn prediking heeft hij een groot deel van de gemeente tegen zich in het harnas gejaagd. De prediking heeft een sterk polariserende uitwerking gehad. Zijn manier van preken raakt gemeenteleden tot in het diepst van hun ziel'.

Tachtig tot negentig procent van de zittende kerkenraad steunt de predikant, zegt de PKV-scriba. De kerkenraad heeft derhalve het vertrouwen in de PKV opgezegd.

In het midden gelaten allerlei oorzaken, die mede van invloed kunnen zijn op genomen beslissingen, staat hier intussen zwart op wit, dat het om de prediking gaat, waarin de klemtoon ligt op Jezus als Zaligmaker. Is wat hier staat echt een grond om iemand uit zijn ambt te ontslaan? Ook dit bericht is niet bijgesteld. Welk beeld wordt hier zó, wat de prediking betreft, óók van de Hervormde Kerk opgeroepen?

Gedoogbeleid

'In principe...krijgt een ambtsdrager alle ruimte om zijn afwijkende visie binnen de kaders van de hervormde kerk weer te geven', zegt ds. Giethoorn. 'Wij proberen daar als PKV zoveel mogelijk borg voor te staan.' Als zodanig wordt dominee van der Palm zelfs geprezen: 'Het is een uniek figuur die consequent zijn eigen weg wenst te gaan'. Dat klinkt mild. Ook die visie 'mag'. Maar, let wel: het gaat dan om 'afwijkende visie' van het 'liberale beleid' van de synode. Gaat het dan dus om gedoogbeleid, ingebed in liberaal beleid? Een op de Schrift gebaseerde visie heet 'afwijkend'?

We kunnen ons niet aan de indruk onttrekken, dat een visie inzake leer en leven, die gebaseerd is op Schrift en de gereformeerde belijdenis, in het Noorden des lands wel mag, maar dat één en ander het liberale beleid, gebaseerd op het liberale beleid van de synode, niet mag storen. Geldt zulks overigens niet binnen de hele kerk, waar de midden orthodoxie nog altijd het beleid bepaalt? Een beroep op de Schrift en op de belijdenis heeft niet het laatste woord. Liberale synodale beleidsstukken zijn er ook nog.

En intussen gaan in correspondenties, die circuleren in Groningen en Friesland, verhalen rond van andere 'gevallen', waarin men zich als confessioneel belijdende hervormden, ook als hervormd gereformeerden, geestelijk in het nauw gedreven voelt. Kerkelijke liberaliteit snoert het belijden af. Het hervormd gereformeerde element moet vooral niet toenemen in het Noorden. Dat schaadt het liberale imago van de kerk.

We moeten ons intussen goed realiseren, dat het hier gaat om hervormde aangelegenheden. Liberalisering inzake alternatie­ve relaties bijvoorbeeld is (ook) in de Hervormde Kerk al lang aan de orde van de dag. Het is toch een bekend verschijnsel, dat voorgangers van andere kerken, die in zaken als deze in hun eigen kerk in de problemen zijn gekomen, zich al spoedig tot de Hervormde Kerk wenden om daar toegelaten te worden? Of ze zich 'hervormd' voelen is dan niet terzake. De Hervormde Kerk kent liberaal beleid.

De kwestie van het huwelijk-al-of-niet in de kerkorde voor een verenigde protestantse kerk is niet allereerst een SoW-aangelegenheid, het is nu al een voluit hervormde kwestie. Het huwelijk staat (nog) als 'inzetting Gods' in de hervormde kerkorde. Maar de praktijk en het beleid zijn al lang liberaal. Dat doet voor de nu in behandehng zijnde kerkorde op dit punt het ergste vrezen.

Lemmer

Ik kan in dit verband niet nalaten hier (nog eens) een concrete schrijnende kwestie in het Noorden aan te snijden. Ik bedoel de zaak Lemmer. Dit betreft niet de kerkprovincie Groningen maar die van Friesland. In Lemmer komen 's zondags zeventig a tachtig mensen samen onder hervormd gereformeerde prediking, die in een wijde omtrek van Lemmer schaars is. Het gaat om een evangelisatie, die zich buitengewone wijkgemeente in-wording noemt. De kerkgangers zijn voor een deel hervormden uit de Zuid-Westhoek van Friesland. Anderen (de meesten van de kerkgangers) willen hervormd worden, zodra er een kerkelijke status is geregeld. Het gaat hier niet om mensen, die hervormd willen worden omdat de Hervormde Kerk zo liberaal is, maar omdat men hervormde prediking zoekt, die naar Schrift en belijdenis is. Kerkelijke organen, die over het hele land heen kwistig zijn geweest om deelgemeenten van midden orthodoxe signatuur te vestigen in hervormd gereformeerde gemeenten, kunnen hier maar geen oplossing creëren, hoezeer zij ook zeggen het te willen. Het ene orgaan verschuilt zich achter het andere, en alle organen verschuilen zich achter de kerkenraad van Lemmer of voeren de vraag op 'hoe hervormd' dit allemaal wel is. Elke poging tot bemiddeling bleef tot heden ook zonder resultaat.

Dat deze evangelisatie zich gevestigd heeft op Lemmers grondgebied, betekent nog niet, dat het louter een zaak is, die is voorbehouden aan de kerkenraad van Lemmer. Zou de kerk overal in den lande dezelfde criteria hebben toegepast, die men nu in Lemmer hanteert, dan zouden bijvoorbeeld nooit de regionale deelgemeenten van midden-orthodoxe signatuur in Middelhamis en Sint Maartensdijk, in hervormd gereformeerde regio's, zijn geïnstitueerd. En moet het feit, dat hervormde gereformeerden voor eigen minderheden altijd de figuur van de deelgemeente hebben afgewezen, nu voor de evangelisatie in Lemmer betekenen, dat er geen enkele mogelijkheid is voor regionale kerkelijke inschakeling? Er is in het Noorden 'liberaal beleid'. Maar hier kan niets!

Intussen zijn er in Lemmer tien kinderen tot de leeftijd van vijf jaar ongedoopt. Omdat voor hun ouders de weg naar de hervormd gereformeerde prediking wordt belemmerd. Omdat een gemeente-in-wording belemmerd wordt toe te groeien naar een kerkelijk geordende gemeenschap van hervormd gereformeerde signatuur. Ik aarzel niet hier van een hervormd schandaal te spreken.

Ongelijk verdeeld

De SoW-perikelen zouden ons kunnen doen vergeten hoe het interne hervormde beleid soms is.

Ongeveer de helft van de zondagochtendkerkgangers in de Hervormde Kerk - zo bleek uit recente cijfers - bevindt zich in hervormd gereformeerde gemeenten. Voor de avonddiensten is dat nog aanmerkelijk meer. Het is in het land echter ongelijk verdeeld. Er zijn kerkprovincies, waarin het hervormd gereformeerde element domineert. Er zijn echter ook kerkprovincies, waar het hervormd gereformeerde element spaarzamenlijk is. Maar de Hervormde Kerk als geheel voert liberaal' beleid. Beleidstukken wegen zwaarder dan het belijden. Dat wordt in Groningen openlijk gezegd. De provincie Groningen beroept zich op de kerk. Maar bepalen intussen zulke provincies zelf niet vooral het beleid van de kerk?

Liberaal hervormd. 'Alles kan' in de Hervormde Kerk? Het wordt hervormde gereformeerden soms heel moeilijk gemaakt om het recht der belijdenis in prediking en kerkelijk beleid voluit tot gelding te brengen.

Wat betekent dit in verband met Samen op Weg? De Hervormde Kerk moet zelve helemaal verantwoordelijk worden gehouden voor de inhoudelijke invulling van de concept-kerkorde op heel wezenlijke punten. Als liberaal beleid kenmerkend is voor de Hervormde Kerk mag van haar dan nog een positieve invloed op het belijdend gehalte van de kerkorde worden verwacht? De vraag stellen is haar beantwoorden.

P.S. In het 'In memoriam' over ds. J. van der Velden vorige week stond abusievelijk het geboortejaar 1927. Dit moet zijn 1917.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen