Boekbespreking

In deze Utrechtse dissertatie worden de bijbelgedeelten waar over Amalek wordt gesproken onderzocht volgens twee moderne exegetische methoden, de numerieke structuuranalyse van C. J. Labuschagne en de verteltheorie van M. Bal.

Met behulp van de numerieke structuuranalyse probeert men zicht te krijgen op de opbouw van een tekst. Men telt de letters en de woorden. Nu kent het Hebreeuws geen cijfers. Daarvoor gebruikt men de letters van het alfabet. De alef is 1, de beth is 2, de gimel is 3, enz. Een letter heeft een cijfer-en een getalswaarde. De getalswaarde van de letter jod is 10, de cijferwaarde 1 + 0 = 1. Om daarop te letten is geen nieuwigheid. In de kantlijn van de oude handschriften staan de aantallen woorden en letters genoteerd. De joden noemen dat de 'kleine overlevering'. Spellen is tellen. Wat blijkt nu? In een tekst kunnen één of meer cijfers-of getalscombinaties domineren. Zij bepalen de aanblik van een tekst. Dat is dan meteen ook een aanwijzing voor of bevestiging van de strekking van de tekst. Niet dat de vorm de inhoud bepaalt. Het is precies andersom. De inhoud van de tekst werkt door tot in de vormgeving toe. De tekst is een kunstvorm van ongekende schoonheid, een schepping van de Heilige Geest.

De verteltheorie of narratologie van M. Bal onderscheidt in een verhalende tekst drie lagen: de tekst, het verhaal en de geschiedenis. Bij de tekst moet het antwoord gezocht worden op de vraag: wie vertelt er? bij het verhaal: wat wordt er verteld? en bij de geschiedenis: wie is de handelende persoon?

De toepassing van beide methoden op de perikoop over de strijd van Amalek tegen Israël in Exodus 17 leidt dan tot de conclusie dat we hier te maken hebben met een literaire eenheid die is opgebouwd volgens een concentrische structuur. In het centrum zien we dan Mozes' opgeheven handen met de staf. Het is een theologisch leerverhaal. Amalek heeft voor de joden in ballingschap een symboolfunctie en staat voor de vijanden die ze bij de terugkeer naar Juda tegen kunnen komen (50). De Amalek-passage uit Deuteronomium 25 is vooral bedoeld als een oproep om alert te zijn voor mensen en machten die onverhoeds uitgeputte, weerloze mensen bedreigen. Het is tegelijk ook een spiegel die de Israëlieten in ballingschap wordt voorgehouden: een volk dat zich gedraagt als Amalek heeft geen recht op voortbestaan (76).

Amalek kan beschouwd worden als een voor-Israëlitische bevolkingsgroep. Volgens de auteur geeft het Oude Testament verder geen aanwijzingen inzake de historiciteit van Amalek (211). Wat betreft de literaire oorsprong van het Amalek-thema denkt hij aan de Babylonische balling­ schap (218). In de beide boeken Samuel dient het om het koningschap van David te legitimeren (219).

De vraag die bij de bestudering van dit boek bij mij boven kwam is waarom de schrijver niet uitgegaan is van de historiciteit van het Amalekverhaal uit Exodus zonder het bewijs te leveren van het tegendeel. Dat we hier te maken hebben met de feitelijke gang van zaken blijkt m.i. uit een tweetal gegevens. In de eerste plaats heeft men nog lang de herinnering bewaard aan het altaar dat toen werd gebouwd en de naam kreeg 'de HEERE is mijn Banier'. Altaren blijven soms eeuwen heilige plaatsen waaraan heilige verhalen verbonden zijn. In de tweede plaats wordt verwezen naar een gedenkboek dat door Mozes op Gods bevel werd aangelegd. Samuel wist daar nog van en stelt in een gesprek met Saul de zaak-Amalek opnieuw aan de orde.

De beide exegetische methoden worden in deze dissertatie niet op alle Amalek-teksten uit het Oude Testament toegepast. Niet elke tekst leent zich daarvoor. Daarin tonen deze methoden hun beperking. Of ze van gelijke waarde zijn voor de exegese van het Oude Testament is m.i. ook nog een discussiepunt. De numerieke structuuranalyse is ontstaan uit de verwerking van de gegevens die van oudsher aan de tekstoverlevering van het Oude Testament werden toegevoegd, terwijl de narratologie een methode is uit de moderne literatuurwetenschap.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen