Pastoraat in de Krijgsmacht (1)

Wanneer je iets oudere mannen spreekt, die weten dat je als legerpredikant werkt, zit je al snel in de verhalen over hun diensttijd. Vaak klinken dan ook vragen als: 'Hebben jullie nog wel werk, nu er een beroepsleger is? ' 'Moeten de mannen nog steeds verplicht naar de lessen van de dominee of de aalmoezenier? ' 'Gaat u ook mee op uitzending? '

Die vragen laten zien dat men weet van een leger in verandering en dat er best belangstelling is voor de krijgsmacht in het algemeen en het pastoraat onder militairen in het bijzonder. Tegelijkertijd verraden de vragen de onbekendheid van velen met het werk van krijgsmachtpredikanten. Zeker nu het leger geen dienstplichtigen meer kent. Wat een gemeentepredikant doet, denken de meeste gemeenteleden wel te weten. Bij een ziekenhuisdominee of een gevangenispredikant kan men zich ook nog wel iets voorstellen. Maar of en hoe dominees tegenwoordig in de krijgsmacht werken is minder bekend.

In dit artikel wil ik iets vertellen over het werk van de Dienst Protestantse Geestelijke Verzorging in het algemeen en het werk van een protestantse geestelijke verzorger bij de Koninklijke Landmacht in het bijzonder.

1. Dienst Protestantse Geestelijke Verzorging

Tot de Dienst Protestantse Geestelijke Verzorging (PGV) behoren alle protestantse geestelijke verzorgers bij de Koninklijke Landmacht, de Koninklijke Marine, de Koninklijke Luchtmacht en de Koninklijke Marechaussee.

(zie schema in origineel)

Aan het hoofd van deze dienst staat de Hoofdkrijgsmachtpredikant (HKP). De HKP geeft leiding aan de dienst en onderhoudt namens de dienst de contacten met de defensieorganisatie en de vertegenwoordigers van de kerken. Daarnaast onderhoudt hij contacten met de hoofden "van de andere diensten geestelijke verzorging.

De andere diensten zijn de Dienst Roomskatholieke Geestelijke Verzorging (RKGV), de Dienst Humanistische Geestelijke Verzorging (HGV)en de Dienst Joodse Geestelijke Verzorging (JGV).

Om u een indruk te geven van de grootte van deze diensten geef ik u de geplande sterkte per 1 januari 2000:

RKGV 61 aalmoezeniers
PGV 59 dominees
HGV 25 raadslieden
JGV 02 rabbijnen

Na het jaar 2000 zullen die aantallen weer veranderen, maar voorlopig is dit de situatie waarnaar we inkrimpen.

In de Dienst Protestantse Geestelijke Verzorging werken predikanten uit de diverse protestantse kerken. Zonder door een kerk beroepen en voor de krijgsmacht beschikbaar gesteld te zijn kun je geen legerpredikant worden. Als ambtsdrager van de kerk wordt de krijgsmachtpredikant echter betaald door het rijk, als was hij een officier. Dat geeft de krijgsmachtpredikant een dubbele binding.

(zie schema in origineel)

Om het contact tussen de overheid en de kerken te vereenvoudigen is er een gemeenschappelijke commissie van de kerken die bij de regering de belangen van het krijgsmachtpastoraat behartigt en met de krijgsmachtpredikanten over de inhoud van het werk samenspreekt.

Uiteraard houden de krijgsmachtpredikanten ook buiten deze commissie contact met hun kerken. Zo is er een vorm van begeleiding namens de synode en vervullen ze regelmatig preek-en spreekbeurten.

Natuurlijk moeten de geestelijke verzorgers ook binnen de grote defensieorganisatie een plaats hebben om allerlei zakelijke redenen, zoals bv. de secretariële ondersteuning, kantoorruimte, enz. De verschillende diensten die ik hierboven heb genoemd zijn allemaal ingedeeld bij het Defensie Interservice Commando, kortweg DICO. De naam van dit deel van de militaire organisatie zegt al dat de daarbij ingedeelde diensten voor alle krijgsmachtdelen ter beschikking staan. De Diensten Geestelijke Verzorging hebben daar een plaats naast o.a. de Organisatie voor Werving en Selectie, de Dienst Gebouwen, Werken en Terreinen, het Bureau Internationale Sportwedstrijden, het Materieel Codificatiecentrum enz.

(zie schema in origineel)

Tot zover de Organisatie van de Dienst Protestantse Geestelijke Verzorging. Natuurlijk is er veel meer over te vertellen, maar hiermee is de grote lijn wel geschetst. Daarmee kom ik bij het tweede deel van dit artikel, dat een indruk wil geven van het werk van de krijgsmachtpredikanten, door het werk van een legerpredikant als voorbeeld te nemen.

2. Legerpredikant

Legerpredikanten tref je op verschillende plaatsen in de landmacht, maar vooral bij parate eenheden en op kazernes waar militairen hun eerste opleiding krijgen. Hij vervult daar de rol van pastor, maar dan niet van een gemeente, maar voor alle mensen binnen zijn gebied van verantwoordelijkheid.

Het werk bestaat allereerst uit pastorale zorg voor individuele defensiemedewerkers, militairen en burgers. Door de mensen op hun werkplek te spreken of met hen op te trekken tijdens oefeningen en uitzendingen, deelt de legerpredikant in wel en wee en staat hij mensen bij met raad en daad.

Onderwerpen van gesprek kunnen allerlei zaken zijn, maar hebben vaak te maken met vragen rond het concrete werk en de motivatie daarvoor, de zin ervan, de normen en waarden die daarbij gelden, de omgang met collega's en de verhouding tot meerderen en chefs, gezondheid en ziekte, thuissituatie enz. Geloofs-en levensovertuiging komen daarbij soms, maar lang niet altijd heel direct aan de orde. Indirect klinken die natuurlijk wel altijd mee in de keuzen die mensen maken, in de manier waarop je mensen waardeert en in de denkbeelden die je als legerpredikant in concrete situaties naar voren brengt. Daarbij moet u bedenken dat je als legerpredikant met allerlei mensen, van allerlei (sub)-culturen en gezindten te maken hebt. Het ambtsgeheim van de dominee moet de vertrouwelijkheid van de gesprekken garanderen. Alleen met toestemming van de gesprekspartner zal je als legerpredikant bepaalde problemen met anderen bespreken, bv. in de het interdisciplinair overleg met de arts, de bedrijfsmaatschappelijk werker en de personeelsoffïcier.

Groepswerk

In de tweede plaats doet een legerpredikant aan groepswerk. Een eerste vorm hiervan zijn de lessen geestelijke verzorging, die in het gewone werk-en lesrooster worden opgenomen. U moet daarbij niet denken aan catechisatie of godsdienstles. Ook al wordt er wel eens over geloof en bijbel gesproken, wanneer dat past of wanneer daarnaar wordt gevraagd. In de lessen geestelijke verzorging wordt met een groep militairen gesproken over hun ervaringen met het werk en over thema's die met hun werk samenhangen. Om een indruk te geven van de onderwerpen noem ik er een paar:

Leven in een groep
Gehoorzaamheid
Verslaving
Man - vrouw op het werk Omgaan met geweld enz.

Naast de reguliere lessen geestelijke verzorging kun je als dominee natuurlijk thematische bijeenkomsten organiseren. Zo houdt een enkele collega gebedslunches. Anderen proberen met een groepje iets aan bijbelstudie te doen of geven informatie over wereldgodsdiensten.

Groepswerk heeft ook plaats op de conferentiecentra van de GV. Het centrum van de PGV heet 'Beukbergen' en is gevestigd in Huis ter Heide bij Zeist. Daar kunnen groepen terecht voor een vormingsconferentie o.l.v. hun eigen dominee of een medewerker van het vormingscentrum. Thema's uit de lessen geestelijke verzorging kunnen tijdens zo'n conferentie worden uitgediept; men kan worden voorbereid op een naderende uitzending of juist eens terugzien op een halfjaar van huis; er kan gewerkt worden aan verhoging van het wederzijds begrip en verbetering van de onderlinge samenwerking; enz.

                                                                                                                           ***

In de derde plaats geeft een legerpredikant gevraagd en ongevraagd advies aan allerlei mensen in de organisatie, maar speciaal ook aan commandanten. Door zijn contact met mensen op allerlei niveau hoort en ziet een legerpredikant het nodige, waaraan anderen wat kunnen veranderen of waarmee anderen wat kunnen doen. Zo worden problemen soms voorkomen en zaken tijdig bijgestuurd. Een legerpredikant heeft wel geen militaire macht, maar door zijn relatief onafhankelijke positie wel vaak heel wat invloed.

Tijdens oefeningen waarmee ook een weekend is gemoeid, houdt de legerpredikant een kerkdienst. Het verzorgen van diensten is ook een belangrijke taak tijdens uitzendingen. Verder word je als dominee in de krijgsmacht soms gevraagd voor rouw-en trouwdiensten. Van tijd tot tijd speel je een rol bij het voeren van slecht-nieuws-gesprekken of de opvang van mensen bij ongevallen of andere nare gebeurtenissen. Soms ga je op huisbezoek of ziekenbezoek.

En dan gaat er natuurlijk een deel van je tijd zitten in allerlei vergaderingen en cursussen. Die zijn nodig om de kennis van je vak en de militaire organisatie op peil te houden en om het werk te organiseren en met collega's af te stemmen.

Al met al ben je als legerpredikant behoorlijk gevarieerd bezig. Je doet je werk op enige afstand van de gemeente en het is daardoor minder bekend. Zeker voor mensen die niet direct met de krijgsmacht te maken hebben en/of nog een beeld van jaren geleden voor ogen hebben. Hopelijk heeft dit artikel het werk in de krijgsmacht iets dichterbij gebracht. Een volgende keer zal ik iets vertellen over de veranderingen die er de laatste jaren hebben plaatsgevonden en de problemen waarmee de mensen in de krijgsmacht te maken hebben.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen