Twee geloven op een kussen daar kwam de bisschop tussen

Op deze plaats willen we het kersverse bruidspaar in de koninklijke familie, prins Maurits van Vollenhove en Marilène van den Broek van heler harte feliciteren met hun huwelijk. Wij weten ons verbonden met het koninklijk huis. Als zodanig feliciteren we onze koninklijke familie met dit voor hen heugelijke gebeuren. Wij weten ons echter met name ook verbonden met het koninklijk huis in de protestantse traditie, vanwege de oorsprong van onze natie, in de gemeenschappelijke worsteling om de kerk en het gemenebest. Daarom willen we ook onze eerlijke commentaar geven op de kerkelijke huwelijkssluiting, die plaatsvond.

Toen enkele jaren geleden de Paus op bezoek was in Nederland, ontmoette hij in Utrecht vertegenwoordigers van verschillende protestantse kerken. Het rooms-katholieke protocol wilde, dat de paus enkele passen vóór de naast elkaar opgestelde protestantse kerkleiders moest staan. Zo ongeveer was het ook zaterdag bij de huwelijkssluiting van prins Maurits van Vollenhoven en Marilène van den Broek. Het zou een gemeenschappelijke eucharistieviering moeten worden. Toen dat op het laatste moment bekend werd, heeft kardinaal Simonis in naam van de Rooms Katholieke Kerk zijn machtswoord gesproken en gezegd dat het niet kon. Enigszins bedremmeld stond ds. Nico ter Linden enige passen achterwaarts toe te kijken toen pastoor Oostvogel de communie uitrichtte en hij de gedachteniswoorden 'Dit is mijn lichaam uitsprak', op welk moment zich naar de rooms-katholieke leer de wezensverandering van brood en wijn in het lichaam en bloed van Christus voltrekt. De dominee was even gewoon mijnheer. Die 'heilige' verrichting mocht hij niet mee-maken. Gelukkig maar. Een protestantse dominee móét die verrichting zelf ook niet willen meemaken.

Protestanten mochten niet deelnemen aan de communie. Eveneens: gelukkig maar. Protestanten kunnen ook niet deelnemen, wanneer zij het lichaam en bloed des Heeren recht onderscheiden. Kardinaal Simonis had gelijk toen hij tussen beiden kwam.

Intussen voltrok zich een zuiver rooms-katholieke eucharistieviering in de Hervormde Grote Kerk aan de Loolaan in Apeldoorn. Ook dat kon niet. Nochtans heeft het zich allemaal voltrokken. De Hervormde Kerk kent geen bisschoppen zoals Rome die heeft. Ook hier zeggen we: gelukkig maar. Een synodepreses kan dan ook geen bisschoppelijk machtswoord spreken. Maar wel heeft ook de Hervormde Kerk haar belijden, op grond waarvan zij niet tot erkenning van de rooms-katholieke eucharistie kon en kan geraken. De vraag is daarom wat de leiding van de kerk achteraf zal (moeten) doen, nu het in vele opzichten bij de inzegening van dit gemengde huwelijk is fout gegaan. Gesprekken zijn al aangekondigd. De commotie erover is begonnen in de Rooms Katholieke Kerk. De hervormde synodepreses zei in een publieke comentaar ook in eigen kerk commotie over één en ander te verwachten. Daar leven inderdaad niet minder grote bezwaren.

Hervormd?

Was hier nog sprake van een hervormde, hoewel gemengde huwelijksinzegening? Naar onze overtuiging niet. Een huwelijksbevestiging, waarvoor de plaatselijke (wijk)kerkenraad verantwoordelijk is, wordt vooraf aan de gemeente bekend gemaakt, die ook gerechtigd is deze dienst mee te maken. In de kerkorde is bepaald: 'De bevestiging en inzegening van het huwelijk geschieden, na verkegen goedkeuring van de kerkeraad, in het midden der gemeente, met gebruikmaking van een daartoe bestemd formulier uit het dienstboek der Kerk' (art. XXI, 2). De dienst vindt plaats in het midden van de gemeente. In vroeger tijden gebeurde dat zelfs in een zondagse kerkdienst.

In de gemeente van Christus bestaan verder geen rangen en standen. Ook de leden van het koninklijk huis zijn aan de regels van de kerk in deze onderworpen. Hier waren slechts genodigden welkom. Op het laatste moment zijn nog enkele ambtsdragers uit verschillende wijken van Apeldoorn voor dit gebeuren beschikbaar gesteld. Maar alles bij alles was hier van een protestantse, van een hervormde huwelijksbevestiging geen sprake.

Brood en wijn

Daar komt bij de vraag of bij een huwelijksbevestiging of huwelijksinzegening het delen van brood en wijn hoort. Het protestantse avondmaal heeft een geheel eigen plaats in de samenkomsten van de gemeente; mèt voorbreiding en nabetrachting. Zo heeft ook de huwelijksbevestiging een eigen karakter. Die beiden moet men niet vermengen. In toenemende mate echter vinden bij allerlei gelegenheden vieringen plaats bij brood en beker, waarvan men zich moet afvragen of er van het echte karakter van het avondmaal nog iets over blijft. Op de voorlaatste kerkendag in Amersfoort vond ook een viering plaats, met druiven als symbool van de wijn. Dat riep toen al veel commotie op. Reden waarom op de laatst gehouden Kerkendag in Kampen van zulk een viering, gegeven de grote gevoeligheden die hier liggen, is afgezien.

Bij Rome is het huwelijk een sacrament. Vandaar dat inzegening hier centraal staat in plaats van bevestiging (van het burgerlijke) huwelijk. Daarom ligt bij een rooms-katholieke huwelijksinzegening ook het sacrament van de eucharistie daarbij voor de hand. Zowel het feit, dat er sprake was van een viering bij brood en beker, als de wijze waarop deze viering plaats vond, maakte dat het karakter van de dienst volstrekt rooms was. In protestantse zin was de bijeenkomst niet meer dan een randversiering. Daarvoor was dan een hervormde dominee aangetrokken.

Handelen

De vraag is wat de Hervormde Kerk na dit gebeuren heeft te doen. Kerkelijk gezien moet er naar onze overtuiging allereerst duidelijkheid komen met betrekking tot de principia in deze. Gesprekken daarover zijn al aangekondigd.

Maar ook moet de vraag aan de orde kan komen hoe ver een predikant kan gaan. Zodra een predikant, een ambtsdrager of een kerkenraad op andere punten ingaat tegen de regels van de kerk, of zonder voorafgaande goedkeuring van kerkelijke instanties bepaalde dingen doorvoert of nalaat, dreigen er maatregelen te worden genomen. Ds. Ter Linden heeft ook in zijn beleid in de Amsterdamse Westerkerk getoond dat hij het met de kerkelijke regels niet zo nauw neemt. Dat heeft hij nog eens bevestigd in de nu gehouden dienst. Het feit dat het hier om een dienst voor een lid van het koninklijk huis ging mag hier geen rol spelen.

Al jaren lang vinden er intensieve discussies plaats om tot een kerkelijke grondwet en aanverwante regels te komen voor een verenigde protestantse kerk. Daarin gaat het om wezenlijke, principiële zaken. We kunnen alle moeite staken als regels er zijn om die te overtreden.

Moest het omdat het niet kon?

En wat de leden van het koninklijk huis zelf betreft, afgezien van de vraag hoe de afzonderlijke leden aankijken tegen de rooms katholieke eucharistie, van 'Rome' mogen ze niet deelnemen. Hare Majesteit heeft ook staatsrechtelijk die bevoegdheid niet. Ons staatshoofd is protestant. Het was daarom uitermate pijnlijk Hare Koninklijke Hoogheid prinses Juliana, onze voormalige koningin, samen met prins Bemhard en hun dochter prinses Margriet, op haar hoge leeftijd nog ter communie te zien treden.

Een kloof werd zichtbaar binnen de koninklijke familie. Het gaan van enkelen van hen ter communie doorbrak een eeuwenlange protestantse traditie. Zou er binnen het koningshuis zelf in deze ook niet enige spanning kunnen zijn? Had deze verdeeldheid niet voorzien kunnen worden?

Als we bovendien bedenken hoe gevoelig deze zaken liggen is er bij de opzet van deze dienst van enige gevoeligheid geen sprake geweest. Eerder was het hele gebeuren provocerend. 'Omdat het niet kon, moest het', schreef ds. Ter Linden in Trouw. Met zo'n opmerking oogst men vandaag best breed applaus in de wereld, in de wereldlijke media bijvoorbeeld, ook al heeft men er daar geen flauw besef meer van om welke wezenlijke dingen het hier gaat.

Van tijd tot tijd werden de camera's tijdens de dienst gericht op Emily Bremer, de (rooms-katholieke) vriendin van Prins Willem Alexander. Als bij de huwelijksvoltrekking van Maurits en Marilène sprake geweest is van een vooroefening op een eventueel huwelijk van de kroonprins, was het wel een hele slechte. De winst is overigens wel, dat het alles zó publiek was, dat verdere bezinning onontkoombaar is.

Tenslotte

Intussen realiseren we ons, dat, wanneer het over een viering met brood en wijn gaat, we spreken over het Lichaam en Bloed van Christus. In de commotie, die nu naar buiten komt, vertoont de kerk naar de wereld een gehavend gelaat. In het diepste waarom het gaat, de gemeenschap aan het Lichaam en Bloed van Christus, verschillen Rome en de Reformatie al bijna vijf eeuwen. Zeker, dat is onderdeel van de diepe tragiek van het christendom, die zich manifesteert in diepe verdeeldheid tussen kerken. Zulke ingrijpende verschillen worden echter niet te niet gedaan door te doen alsof ze er niet zijn en dan verder de hele kerkgeschiedenis maar over te slaan.

Het is te vrezen dat ook velen in de kerk niet meer weten waarover de verschillen gaan. Reden te meer om er met elkaar diepgaand over na te denken. 'De Heidelberger, de eenvoudige Heidelberger, houdt daaraan vast kinderen', zei Kohlbrugge. Dat leer-en troostboek spreekt over brood en wijn als teken van het verbroken lichaam en het vergoten bloed van Christus om door de werking van de Heilige Geest déél te hebben aan Zijn lichaam en bloed. We hopen dat ook onze kerkleiding in de verantwoording naar buiten en in haar beleid in deze daaraan zal vast houden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen