Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

'Torenspitsen-Gemeenteflitsen

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

'Torenspitsen-Gemeenteflitsen

9 minuten leestijd Arcering uitzetten

WAGENINGEN

In het jaar 1263 verleend graaf Otto II van Gelre en Zutphen stadsrechten aan Nijwageningen. Daaruit kan worden afgeleid dat er nog een ander, ouder Wageningen, heeft bestaan. De oorspronkelijlie nederzetting zal op de berg zijn geweest. Vermoedelijk door de groei van de bevolking zal de stad zich naar het westen hebben verplaatst. Zo ontstond er een nieuwe nederzetting aan de voet van de berg: Nieuw Wageningen. Naar aanleiding van het ontstaan van Nieuw-Wageningen is in de 13e eeuw een nieuwe kerk gebouwd. Gewijd als parochiekerk aan Johannes de Doper. Hoe deze kerk er oorspronkelijk heeft uitgezien doen verschillende lezingen de ronde. Aangenomen wordt dat de oorspronkelijke toren met tufsteen was opgetrokken in de Rom­aanse stijl, en al in het laatste kwart van de 12e eeuw is gebouwd. In de daarop volgende eeuw zouden de Wageningers de toren tegen een gotische kerk hebben gebouwd, opgetrokken uit baksteen. Na onderzoek is men tot de conclusie gekomen dat de toren stamt uit het laatste deel van de 12e eeuw. Toren en kerk zijn van oorsprong beide Romaans en hebben beide uit tufsteen bestaan. Reconstructie heeft uitgewezen dat de oorspronkelijke kerk bestond uit een drie-beukig schip, met aan de oostzijde een absis, waarin het hoofdaltaar stond opgesteld. Terwijl in de toren aan de westzijde zich de hoofdingang bevond. De officiële omschrijving van toren en kerk is heel sober. Wel mag er van worden uitgegaan, dat het destijds rond de kerk aanwezige kerkhof geheel ommuurd is geweest en was gelegen op de plaats van de huidige kerk.

In 1517 besloten Burgemeesteren en Schepenen en de Raad der stad Wageningen aan het bestaande schip een dwarsbeuk te bouwen en een veel groter koor op te trekken. De plannen, zo blijkt uit de overlevering, zijn groots opgezet. Naar alle waarschijnlijkheid hebben de St. Jan te Utrecht en de St.Cunerakerk te Rhenen, wat vorm en detaillering betreft, model gestaan voor de vernieuwing van de kerk. Het nieuwe gedeelte werd opgetrokken uit rode baksteen en door de vele schenkingen die men kreeg, zal de bouw op royale en fraaie wijze zijn uitgevoerd.

Over de vraag of de aanbouw van de noordbeuk voor of na de grote verbouw van de kerk heeft plaatsgevonden lopen de meningen uiteen. Vast staat dat in de loop van de 16e eeuw er een uitbouw in de gotische stijl is aangebracht, die als toegangsportaal tot deze noordbeuk diende. De nieuwe gedeelten zullen ongetwijfeld uit-en inwendig rijk versiert zijn geweest.

Reformatie

Ook Wageningen ging met de Reformatie mee. Het kerkgebouw is geschikt gemaakt voor de erediensten van de "nye leer". Het doordringen van de Hervorming leidde tot een geweldadig verwijderen van voorwerpen uit de kerken, die voor een r-k. eredienst waren ingericht. De beeldenstorm ging ook in Wageningen gepaard met vernielingen. De kerk werd in 1578 geplunderd, waarbij onvervangbare archieven en waarde volle goederen uit de kerk het moesten ontgelden en voor het nageslacht verloren zijn gegaan. Na de Hervorming is de kerk aan de protestantse eredienst aangepast. Genoemd moeten worden de eiken lambrizering en het eiken meubilair, waaronder de preekstoel en het doophek. Verder waren er koperen voorwerpen, zoals doopbekken, lezenaar onder de Bijbel en twee kaarsen-kronen. Langs de wanden hingen wapenborden met opschriften. Het interieur verkreeg door de 17e eeuwse stedelingen een deftiger karakter

Behalve op het kerkhof rond de kerk werd er ook nog in de kerk begraven. Eerst in de Franse tijd werd verboden om het kerkgebouw als begraafplaats te gebruiken. Voor de tweede wereldoorlog zijn alle 56 zerken in de kerk beschreven.

In 1746 werd onder leiding van enige vooraanstaande burgers door de Raad der Stad en de gecommitteerden uit de gemeente besloten om een orgel aan te schaffen voor het begeleiden van het kerkgezang. Omstreeks deze tijd moet ook de preekstoel zijn ver­plaatst. Deze werd nu tussen de pilaren van de zuidelijke dwarsarm opgesteld. Het orgel werd hierboven gebouwd, een situatie die tot aan de meidagen van 1940 is blijven bestaan. Het zelfde geldt voor de ingang van het koor. De klokkenluider woonde, zo blijkt uit de archiefstukken, onder de toren.

Verloren luister

In de I8e en vooral de I9e eeuw moet interieur veel van zijn vroegere luister zijn kwijt geraakt. De kerk is in deze tijd hard aan herstel en restauratie toe. Met alle beste bedoelingen wordt aan de slag gegaan. Het is echter jammer dat er een tekort was aan kennis van de middeleeuwse kunst en dat daardoor zo weinig kijk op de vorm en constructie van oude bouwwerken aanwezig was. Uit kunsthistorisch oogpunt onderging het gebouw een degradatie. Vele aangebrachte herstellingen en veranderingen pasten niet bij het kerkgebouw. De toren kreeg, toen hij aan de beurt was, een bekroning die niet alleen in Wageningen maar ook ver daarbuiten vreemd was.

Omstreeks 1933 bleek de toren in een zodanige toestand te verkeren dat ingrijpende voorzieningen nodig waren. Het zonderlinge van de toren verdween en de spits kreeg weer zijn oorspronkelijke vorm. Bij het uitbreken van de oorlog waren de restauratiewerkzaamheden zo goed als beëindigd.

Oorlogstijd

Het oorlogsgeweld liet zich in Wageningen ook niet onbetuigd.

Bij de oorlogshandelingen in mei 1940 werd de toren, evenals het kerkgebouw, vrijwel geheel verwoest. De pas gerestaureerde spits kwam met de steigers naar beneden. De gewelven storten in, slechts een deel van de muren stonden nog overeind. De brand greep vernietigend om zich heen. Van het interieur was niets meer over Zelfs de grafzerken bleken tegen dit geweld niet opgewassen. In de kerk hangen foto's hoe het oorlogsgeweld heeft toegeslagen.

De herbouw van kerk en toren zijn voortvarend ter hand genomen, zodat op 22 december 1943 de kerk in gebruik kon worden genomen.

Bij de herbouw zijn een aantal veranderingen aangebracht. Zo zijn de gewelven van het lage schip vervangen door een eikenhouten tongewelf. Op deze wijze ontstond tegen de westwand van het schip ruimte voor een orgelgalerij. Op de orgelgalerij werd een Flentroporgel gebouwd. De kansel kreeg tegen de noordelijke pijler een plaats, waardoor het dwarsschip weer volledig bij de kerk kon worden betrokken. Voorts werden twee galerijen aangebracht. Hierdoor kon het aantal zitplaatsen belangrijk worden uitgebreid.

In deze moeilijke periode mocht de Hervormde Gemeente een dankbaar gebruik maken van de Aula van de Landbouw Universiteit. Als dank hiervoor werd van de Nederlandsch Hervormde Gemeente een gebrandschilderd glas aangeboden. Het raam wordt gedragen door de tekst "Draagt elkanders lasten en vervult alzo de wet van Christus".

Het oorlogsgeweld sloeg ten tweede male toe. In 1944-'45 werd de toren door de Duitsers opgeblazen. ierdoor werd opnieuw een groot deel van de kerk verwoest. Ook het in 1943 gebouwde Flentroporgel moest het ontgelden.

Op 4 juni 1954 vond de feestelijke overdracht van de oren plaats en kon de, onder leiding van ir. van der Steur uit Amsterdam, gerestaureerde kerk opnieuw in gebruik worden genomen. Delen van het in 1943 geouwde orgel zijn in 1945 gebruikt voor het thans aanwezige mooie Flentroporgel.

Herdenkingsraam 

Bij bezoeken aan verschillende steden kwam bij mevr. H. J. de Leeuw-Seine de gedachte op waarom in Wageningen, de stad der bevrijding, niet een herdenkingsraam aanwezig is ter nagedachtenis aan de ingrijpende gebeurtenissen van 1940-1945. Hieruit heeft zij het initiatief genomen tot het doen aanbrengen van een herdenkingsraam in de kerk. Een nationaal herdenkingsraam.

Mede door haar doorzettingsvermogen kon het benodigde geld bijéén worden gebracht en kon aan glazenier Jhr O. van Nispen tot Pannerden in Doorwerth opdracht worden gegeven een herdenkingsraam te ontwerpen. Dit ontwerp moest een weergave zijn van de nationale bevrijding van Nederland en Ned.Indië.

Als fundament in het raam is de spreuk van de glazeniers aangebracht "Lucem tuam da nobis Deus" ("God, geef ons uw Licht").

Het voert echter te ver om de gehele verklaring van het raam naar voren te brengen.

Boven in het raam staan de 11 torens van kerken die herbouwd zijn: Oosterbeek, Rhenen, Wageningen, Roermond, Rotterdam, Arnhem, Groningen, Middelburg, Wouw, Groesbeek en Nijmegen.

Ook wordt herinnerd aan de slag aan de Grebbe met de tekst: "Pugno pro patria" ("Vecht voor het Vaderland"), maar ook aan de oorlogshandelingen, zoals de Burma-spoorlijn en de brug over de Kwai. Verder wordt aandacht geschonken aan de capitulatie van Duitsland en Japan.

Maar ook de symbolen van Kerstmis, Pasen en Pinksteren komen in het raam naar voren.

Het is een prachtig herdenkingsraam en is een gedenkteken aan allen die hebben gestreden, geleden en gebeden: Landgenoten en Bondgenoten, Mevr. H.J. de Leeuw-Sein, voorzitter Comité Herdenkingsraam Bevrijding 1940-1945 heeft op 5 mei 1987, tijdens de bijeenkomst in de Grote Kerk, een kort openingswoord mogen uitspreken, waarna Hare Majesteit Koningin Beatrix op deze gedenkwaardige dag het raam heeft onthuld.

Het is de moeite waard om de kerk met dit raam eens te bezoeken.

Met uitzondering van de maanden januari, februari, juli en augustus, is de kerk één zaterdag in de maand open voor het evangelisatiewerk uitgaande van de wijken 1 en 3.

Op deze zaterdag kunt u ook de kerk bezichtigen en geeft de heer W. de Leeuw of zijn plaatsvervangster, een uitvoerige uitleg over de symbolen en verdere betekenis van het herdenkingsraam.

Herinrichting plein rond de kerk

De burgerlijke overheid heeft begin 1998 de herinrichting van het plein rond de kerk voltooid. De kerK is hierbij komen de staan op op een ovaal plateau. In het plateau zijn een aantal schijnwerpers aangebracht, waardoor de kerk bij avond in het licht komt te staan. Door deze illuminatie krijgen kerk en toren een bijzonder fraai aanzien. Jammer dat door deze reconstructie het parkeren rond de kerk, ook voor kerkgangers, is komen te vervallen.

Hervormde Gemeente Wageningen

De Hervormde Gemeente van Wageningen bestaat respectievelijk uit de wijkengemeenten 1, 2, 3 en 4.

De wijken 2 en 4 zijn met de Gereformeerde Kerk "Samen op weg". Samen vormen zij thans de Prot. Gemeente Wageningen.

De wijkgemeenten 1 en 3, met als predikanten ds.B.J. van de Kamp en ds. J. van Meerveld zijn van mening, dat zij Hervormd moeten blijven.

Hervormd Wageningen bezit nog twee kerkgebouwen. De Grote Kerk en de Vredehorst. Beide kerkgebouwen worden door de wijkgemeenten 1 en 3 gebruikt. Wijkgem. 1 heeft om 9.30 uur een eredienst in de Vredehorst, terwijl wijkgem. 3 9.00 uur een eredienst, met uitzondering van de vierde zondag van de maand (10.30 uur) in de Grote kerk heeft. De avonddiensten zijn 18.30 uur De oneven zondagen voor wijk 1 en de even zondagen voor wijk 3.

Het geheel ressorteert onder de Centrale kerkenraad. In de Centrale Kerkenraad zijn alle wijken vertegenwoordigd, alsmede het studentenpastoraat.

Ook in Wageningen met zijn Landbouw Universiteit zijn christelijke studentenverenigingen, zoals Ichthus en C.S.F.R. actief aanwezig. Het is raadzaam wanneer uw zoon of dochter in Wageningen gaat studeren, dit aan de wijkgemeenten door te geven. Ook bij de christelijke studentenverenigingen zijn ze voor vorming en toerusting van harte welkom.

Wij zijn de Here God dankbaar dat ook in Wageningen elke zondag, in de Grote Kerk en het kerkelijkcentrum "Vredehorst" Gods Woord raag worden verkondigd.

Graag wil ik mevr. Schalk van het kerkelijkbureau bedanken voor de aan mij ter beschikking gestelde informatie.

Dit artikel werd u aangeboden door: de Gereformeerde Bond

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 25 juni 1998

De Waarheidsvriend | 20 Pagina's

'Torenspitsen-Gemeenteflitsen

Bekijk de hele uitgave van donderdag 25 juni 1998

De Waarheidsvriend | 20 Pagina's