De evangelischen, wie zijn zij? - Omgaan met de Bijbel

Graag ben ik ingegaan op het verzoek om wat te zeggen over de verhouding van de kerk tot de evangelische beweging in relatie tot het onderwijs. Hoewel het me de nodige moeite heeft gekost om me in te denken wat de mogelijkheden en moeilijkheden in relatie tot het onderwijs kunnen zijn.

Ik doe een poging, waarin ik hoop én de Evangelische beweging recht te doen én het reformatorisch onderwijs. Daarbij wil ik vanuit een positieve betrokkenheid kritische opmerkingen maken zowel naar de evangelische beweging toe als naar de reformatorische gezindte.

Generaliseren
Laat ik eerst, als vooropmerking, zeggen: als we het over de evangelische beweging hebben moet ik generaliseren. We kunnen denken aan de pinkstergemeenten (in allerlei soorten), evangelische gemeenten (eveneens in allerlei soorten), de charismatische beweging, verschillende baptistengemeenten, vergadering der gelovigen, en vele evangelischen binnen de gevestigde kerken, van wie een aantal sympathiseert met het Evangelisch Werkverband. Ik kan er ook nog bij noemen organisaties als Stichting De Hoop, Vereniging tot Heil des Volks, Youth For Christ, het Zoeklicht en uitgeverij Gideon.

We kunnen ook de Evangelische Omroep erbij noemen, hoewel volgens dr. S. J. Vellenga in zijn dissertatie 'Een ondernemende beweging; de groei van de Evangelische beweging in Nederland' (1991) slechts 52% van de evangelischen lid is van de EO en bijvoorbeeld 11% van de NCRV en 20% geen lid is van een omroep.

Wereldkerk

De Evangelische beweging vormt dus een breed scala. En dan kunnen we ook nog denken aan de wereldkerk. De zending heeft ermee te maken, vooral in de Latijns-Amerikaanse landen, het werelddiaconaat en bijvoorbeeld een stichting als Woord en Daad heeft ermee te maken en ook de verschillende stichtingen voor Oost-Europa. Men denke onder andere aan de Driestarcontacten met de baptistengemeente in Zjitomir (Oekraïne). Prof. K. Runia schreef een aantal jaren geleden in het blad 'Wapenveld': 'De evangelicals zijn een van de hoofdstromingen van de christenheid in de wereld. De meerderheid van de christenen in de derde wereld kan als evangelical worden beschouwd'.

Jongeren

We kunnen dus niet om hen heen. En als het goed is willen we ook niet om hen heen. Jongeren komen met hen in aanraking. 'Zelfs de kinderen van Wisse en Kersten worden op het Flevofestival gevonden, en ze hebben het daar goed naar de zin', zegt Youth fot Christ-directeur Edward de Kam. De kinderen van Wisse en Kersten komen ook op Praise-avonden en op de EO-jongerendagen. En andersom: jongeren uit de evangelische beweging zitten op reformatorische scholen, afhankelijk van hoe open of gesloten de school is. De evangelische beweging blijkt veel jongeren en jonge gezinnen aan te trekken, op wie de kerk niet veel vat heeft. De meesten van hen (64%; Vellenga, 1991) komen uit de gereformeerde kerken en de Nederlandse Hervormde Kerk, ca. 7% komt uit christ. geref. kerken of uit de geref. gemeenten. Als we de jongen die behoorden tot de Gereformeerde Bond erbij nemen komen we op een schatting van 10 a 12% uit de Gereformeerde Gezindte.

Het opleidingsniveau is hoog: 38% komt uit het hoger onderwijs, 43% uit het voortgezet hoger onderwijs. Dat is tweemaal zoveel als de gemiddelde Nederlander (Vellenga). Drs. Brede Kristenen schreef al in 1981 in 'Wapenveld': Verhoudingsgewijs zijn er veel universitair gevormden onder hen; aan de universiteiten stonden ze bloot voor de zuigkrachten van de moderne wereld; ze vonden de weg terug naar of via de evangelische (studenten)beweging'. Redenen voor de overstap naar de evangelische beweging waren: de moderne bijbeluitleg (14%), te weinig persoonlijk geloof (27%) en te weinig aandacht voor het werk van de Heilige Geest (15%) in de gevestigde kerken.

Invloed

De evangelischen hebben de gevestigde kerken ook beïnvloed ten goede. Met een beetje overdrijving kunnen we zeggen: we hebben het koffiebarwerk van hen afgekeken, het kinderevangelisatiewerk, de vakantiebijbelclub, de kinderclub en het bijbelkringwerk, terwijl ook veel liederen uit de Evangelische beweging komen. Men denke onder andere aan de bundel van Johannes de Heer. Reformatorischen hebben dus altijd evangelische liederen gezongen. Ook gaf de Evangelische beweging ons veel onberijmde psalmen.

Missionair

De evangelischen zijn in het algemeen sterk missionair. Hun samenkomsten zijn 'open', men komt er gemakkelijk binnen. Terwijl bij ons de samenkomsten meer 'gesloten' zijn: en moet soms aan een heel aantal regels voldoen wil men werkelijk 'binnen' komen. Er is in de evangelische samenkomst een woord recht-op-deman-af, een eenvoudig lied, begeleid met een elektronisch instrument, een piano of gitaar. Men zingt dikwijls met handgeklap. Er is beurtzang. Handgeklap en beurtzang zijn ook bijbelse noties (Psalm 47 : 2; 147 : 7). En de dienst begint soms of dikwijls met een aantal liederen-van-lofprijzing.

Positief-kritisch

Het is dus goed om over de Evangelische beweging na te denken. En dan: wat ze ons en onze jongeren heeft te zeggen. En wat wij aan onze jongeren hebben te zeggen. Ik wil dat positief-kritisch doen. De Evangelischen houden ons in veel opzichten de spiegel voor. Laten we goed in die spiegel kijken. Bovendien worden we in de geseculariseerde tijd waarin we leven en die zowel evangelischen als reformatorischen raakt, teruggeworpen op de grondwaarheden van het geloof. Het kan in onze tijd niet meer gaan om bijzaken, zo dat al kon! We hebben elkaar in veel opzichten nodig. Denk aan de Evangelische Omroep, de Evangelische Hogeschool en aan de politiek.

We hebben bovendien een aantal raakvlakken. Prof. C. Graafland zei eens: 'De evangelische beweging kruist de Gereformeerde Gezindte. Laten we zorgen dat we op de kruispunten staan'.

Prof. Runia schreef in het blad 'Wapenveld': 'Wederzijdse bevruchting is zinvol en kan een verrijking zijn voor gereformeerden en evangelischen'.

Heilige Schrift

Een van de dingen waarin evangelischen en reformatorischen elkaar vinden is het buigen voor het gezag van de Heilige Schrift. Artikel d. van de beginselverklaring van de Evangelische Alliantie luidt: 'De goddelijke inspiratie van de Heilige Schrift en daaruit voortvloeiend haar betrouwbaarheid en hoogste gezag in alle zaken van geloof en leven; er is geen dwaling in al wat zij verklaart'.

Er is dus gesprek mogelijk. Evangelischen en reformatorischen belijden beiden voluit het gezag van het Woord van God. Dat betekent: we belijden beiden de Drie-enige God, het plaatsvervangend Middelaarswerk van Christus, de lichamelijke opstanding van de doden en het laatste oordeel, de noodzaak van bekering en geloof. En wat de ethische vragen betreft: evangelischen en reformatorischen vinden elkaar in bijvoorbeeld afwijzen van homofiel samenleven, seksualiteit voor of buiten het huwelijk, abortus en euthanasie.

Evangelischen kennen ook een oprecht bijbels leven. Men kent 'stille tijd', tot beschaming dikwijls van reformatorischen, waar soms de Bijbel alleen maar aan tafel open gaat. Hoewel ook reformatorische jongeren het persoonlijk bijbellezen en bijbelstudie kennen! En: de Bijbel heeft het hoogste gezag in leer en leven.

Vragen

Daar heb ik overigens wel een paar vragen bij, en hier zetten mijn kritische opmerkingen in. Evangelischen leven dikwijls meer op de ervaring van een bijbeltekst dan op de Schrift in z'n geheel. De ervaring (het gevoel, ingevingen) speelt een grote rol bij veel evangelischen. Iets wat we overigens ook aan de rechterzijde van de Gereformeerde Gezindte vinden, als men bijvoorbeeld de ene keer wel aan het heilig avondmaal gaat, de andere keer niet, net naardat men de ervaring van een Schriftwoord heeft.

Evangelischen hebben dikwijls een erg biblicistisch/fundamentalistische wijze van omgaan met de Bijbel, een wat los-vast tekstgebruik, vooral als het gaat om dingen van de eindtijd. Een exponent daarvan zijn de boeken van Hal Lindsey: het boek Openbaring en Oudtestamentische profetieën worden gelezen als een spoorboekje. Of men heeft een zeer selectief bijbelgebruik. Iets wat we óók in de reformatorische gezindte tegenkomen, bijvoorbeeld als het gaat om bepaalde kledingvoorschriften uit het Oude Testament (dat gaat ook onze jongeren aan), terwijl men teksten die spreken van het geven van de tienden of over kleding van tweeërlei stof of over de snoeren aan het kleed laat liggen. Of als het gaat om een tekst betreffende het gedekte hoofd van de vrouw, terwijl men teksten over het bidden met opgeheven handen en het geven van de heilige kus (vijfmaal in het Nieuwe Testament genoemd) overslaat. We moeten bedenken: daar prikken jongeren in onze tijd doorheen.

Kleine traditie

Jongeren zijn steeds minder gevoelig voor de 'kleine traditie', ook al omdat ze in de wereldkerk (jongeren worden door reizen, de media, contacten met buitenlandse christenen, enz. steeds mondialer) andere tradities tegenkomen, die soms waardevoller zijn dan onze tradities.

We zullen dat in het onderwijs moeten onderkennen. We zullen ten opzichte van onze jongeren moeten weten te relativeren. We zullen eerlijk moeten zeggen: 'Dat is onze traditie, maar dat is heus niet de enige traditie, er zijn ook andere tradities die beter en misschien zelfs bijbelser zijn'. Jongeren zijn er uitermate gevoelig voor dat we weten te relativeren. Waarbij de hoofdwaarheden van de Heilige Schrift voluit overeind blijven staan.

En andere tradities?

We zullen ook eerlijk moeten onderkennen dat we bepaalde dingen van de Heilige Schrift, die in andere tradities, of bijvoorbeeld in calvinistische kerken in het buitenland wel voorkomen, hebben laten liggen, zoals de ziekenzalving (men denke aan het boek van dr. M. J. Paul 'Vergeving en genezing'), de handoplegging (vele malen in de Heilige Schrift genoemd, bijvoorbeeld bij bevestiging in een ambt), vasten (ook vele malen in de Schrift, niet in de eerste plaats met de spits op de naaste, maar met spits op God; zie het onlangs verschenen boekje van Roosenbrand 'Vasten').

Laten we het eventueel waardevolle of niet-of-minder waardevolle van onze traditie en andere tradities laten zien, zodat jongeren het al-of-niet betrekkelijke ervan inzien. Zonder dat we de jongeren direct aanzetten tot veranderingen. En laten in het onderwijs krachtig doorklinken de hoofdwaarheden van het geloof: het geloof in Christus, de rechtvaardiging door het geloof alleen, het verzoenend werk van Christus, de heiliging van ons leven door de Heilige Geest.

Laten we ook de hoge waarde van de Schrift laten zien, lezend en exegetiserend: de historische Jezus, Zijn bewogenheid met lijdenden (jongeren kunnen daar diep van onder de indruk zijn). Zijn lijden en sterven voor onze zonden (ook daar kunnen jongeren van onder de indruk zijn), de gelijkenissen (bijvoorbeeld de rijke man en de arme Lazarus, en dan in verband daarmee de kloof rijk-arm in onze tijd, en wat Amos of Jakobus daarvan zeggen), of bijbelgedeelten uit het boek Job: de lijdende mens, en de vraag naar het 'waarom', die door de Heere niet wordt beantwoord, en dat en hoe Job toch rust vindt in God.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen