Over de pastorale zorg aan echtparen met huwelijksproblemen (2)

Huwelijkspastoraat

In onze tijd is pastoraat een steeds belangrijker deel van het werk van predikanten. Bij veel mensen bestaat er de behoefte aan persoonlijke aandacht en zorg ten aanzien van hun problemen. Het pastoraat richt zich, als het goed is, niet alleen op het geestelijk leven, maar op het hele bestaan van de mens. De verbanden waarin iemand functioneert (huwelijk, gezin en maatschappij) vormen daarin belangrijke componenten. Pastorale zorg behoort dus ook geboden te worden aan hen van wie de relatie dreigt te breken. Niet minder hebben zij, die moeten leven met een reeds verbroken relatie - met alle hierbij horende gevoelens van verdriet, schuld, woede en eenzaamheid - het nodig dat naar hen wordt omgezien.

Wanneer we kijken naar de huidige situatie in de Gereformeerde Bond, die tot op heden een grote terughoudendheid laat zien met betrekking tot het bespreekbaar maken van huwelijksproblemen, is het gevaar groot dat echtparen te lang 'doormodderen', met alle gevolgen van dien. Heel lang wordt er geaarzeld voordat men hulp zoekt. Soms gaan er jaren over heen voordat men toegeeft dat men er samen niet meer uit kan komen. Veel gehoord is dan ook de klacht van predikanten dat echtparen helemaal niet of te laat hulp inroepen!. Dit geldt overigens niet alleen voor echtparen behorend tot de Gereformeerde Bond, maar blijkt in de breedte van de Hervormde kerk zo te zijn.

Taak?

Het is een vraag op zich of een predikant wel geroepen is tot het begeleiden van echtparen met huwelijksproblemen. Mist hij daarvoor niet de nodige tijd en de deskundigheid?

Hoewel hier veel over te zeggen zou zijn, beperk ik mij tot het gegeven dat in de praktijk blijkt dat bij echtparen binnen de Gereformeerde Bond meestal sterk de behoefte bestaat (ook) met hun predikant of met de wijkouderling over hun huwelijksproblemen te spreken, omdat ze hun problemen willen zien in het licht van de Bijbel. De geloofsvragen die in zo'n situatie opkomen, wil men aan de predikant voorleggen. Niet zelden hebben deze vragen dan ook te maken met een stuk gewetensproblematiek; men voelt de spanning over het feit dat datgene wat onmogelijk werd geacht toch werkelijkheid is geworden. Dat is schokkend. Het huwelijk, waarover ooit Gods zegen werd gevraagd, dreigt stuk te lopen.

Nu is het niet zo, dat de predikant de enige zou kunnen zijn met wie over de zorgen gesproken wordt. Als het gaat om pastorale zorg is het ook mogelijk dat er vanuit de kerkenraad iemand aangewezen wordt die belast is met een speciale taak voor huwelijks-en gezinsproblematiek. Daarnaast kunnen pastoraat en (christelijke) hulpverlening elkaar aanvullen. Daar waar de hulpverlening zich vooral richt op de (psychologische) processen die zich tussen man en vrouw afspelen, kan de predikant aandacht geven aan de verhouding van het echtpaar met God, en daarbij de lijnen vanuit het Woord doortrekken naar de praktijk van alledag. Een belangrijke taak!

We kunnen dus constateren dat echtparen aan de ene kant graag een beroep blijven doen op de kerk, maar het aan de andere kant het heel moeilijk vinden om die stap te zetten. Als we als kerk ervan overtuigd zijn dat het van groot belang is dat echtparen met huwelijksproblemen bij de kerk terecht kunnen, dan moet er ons veel aan gelegen zijn de drempel tot de kerkelijke hulpverlening (pastorale zorg) te verlagen. We kunnen denken aan concrete aandacht voor huwelijksproblemen in de prediking, of in het kerkblad. Een vrouw wees me er onlangs heel terecht op dat in het kanselgebed vrijwel altijd voorbede wordt gedaan voor weduwen, weduwnaars en wezen, zieken en alleenstaanden, maar dat er zelden gebeden wordt voor hen die met huwelijksproblemen worstelen of gescheiden zijn.

Echter niet alleen de predikant en de ouderling hebben hier een taak, ook de gemeente zelf. Als iemand weduwe/weduwnaar wordt is er vaak veel medeleven vanuit de gemeente, terwijl dat bij huwelijksproblemen of echtscheiding veel minder of in het geheel niet het geval is. Velen weten er geen raad mee, anderen ervaren dat er een bepaalde dreiging vanuit gaat en komen met een reactie als: "Dus dit gebeurt nu in onze gemeente ook al!".

De onbewuste gedachtengang, dat als je medeleven betoont aan een gescheiden gemeentelid, je daarmee echtscheiding goedkeurt, is ook nog altijd bij velen aanwezig en heeft tot resultaat dat velen zich liefst maar wat afzijdig houden. Dat hij of zij die door echtscheiding alleen is komen te staan zich ernstig in de kou voelt gezet, is wel het gevolg. De band met de gemeente kan hierdoor zelfs verloren gaan.

Verwachting

Wat mogen en kunnen echtparen verwachten die een beroep doen op het pastoraat? Al eerder stelden we dat echtparen in de eerste plaats met de predikant over hun huwelijksproblemen spreken omdat zij deze willen zien in het licht van het Evangelie. Het gaat er dan allereerst om dat een predikant weet heeft van de moeilijke situatie, de nood, waarin een huwelijk verkeren kan. Het is daarom belangrijk dat hij op de hoogte is van de huidige maatschappelijke context van het huwelijk en de veranderde betekenisgeving in de relatiecultuur. Deze kennis geeft een stuk betrokkenheid; de wetenschap dat het heel moeilijk kan zijn om in onze huidige maatschappij je huwelijk goed te houden, maakt meer begripsvol. Enig begrip van de kant van de predikant is toch wel het minste dat een echtpaar, dat met huwelijksproblemen worstelt, mag verwachten.

Het is échter ook zijn taak het gesprek aan te gaan met betrekking tot de vraag hoe de problemen gezien kunnen worden in het licht van het Evangelie. Dit gesprek zal aan de ene kant de vorm moeten hebben van een dialoog: het echtpaar moet in openheid kunnen meedelen hoe ze in deze omstandigheden het geloof ervaren. Ze dienen hierin door de predikant serieus te worden genomen. Het blijkt in de praktijk dat echtparen er nogal beducht voor zijn dat van de zijde van de predikant slechts geponeerd wordt: "Scheiden mag niet, want zo staat er in de Bijbel geschreven".

Dit werkt heel blokkerend en maakt dat een echt vertrouwelijk gesprek vaak niet meer tot stand komt. Veel meer hopen echtparen in de predikant iemand te vinden bij wie ze hun verhaal kwijt kunnen, die met liefde en bewogenheid naar hen luistert, ook als dat inhoudt dat hij geen concrete oplossing voor hun probleem heeft.

Aan de andere kant is het de taak van de predikant om de bijbelse noties aangaande het huwelijk te vertalen naar deze tijd. Liefde en bewogenheid met het echtpaar mogen eerlijkheid niet in de weg staan. Een predikant heeft de taak te benadrukken dat God het huwelijk voor het leven heeft bedoeld. De predikant kan proberen inzicht te geven in de betekenis van 'liefde' en 'trouw' in deze tijd. Vragen rond bijbelwoorden als 'Wat God samengevoegd heeft, scheidde de mens niet' kunnen in het pastoraat aan de orde komen. Ook de gewetensproblematiek waar men vaak mee te kampen heeft, kan besproken worden. Een gestoorde relatie impliceert vaak schuldgevoelens om wat men elkaar heeft aangedaan en een - misschien nog zo vaag - verlangen naar vergeving.

Te hoog

Toch mag een echtpaar ook weer niet te veel van de predikant verwachten. In de praktijk blijkt nogal eens dat de verwachtingen te hoog gespannen zijn. Een predikant op wie een beroep wordt gedaan bij huwelijksproblemen treedt een conflictveld binnen waar twee partijen meer of minder tegenover elkaar staan. Men verwacht dat de predikant bemiddelt en soms dat hij partij zal kiezen voor een van beiden. Dat hij een uitspraak zal doen in de zin van: schuldig en niet-schuldig. Toch is dat niet de aangewezen weg. Want hoewel hij wel over een en ander zijn gedachten kan hebben, is hij geen kenner der harten.

Het is belangrijk dat de predikant probeert de relatie naar beiden open te houden, niet alleen omdat hij nogal eens de enige is die het vertrouwen van beiden heeft, maar ook omdat hij ten aanzien van beiden een (pastorale) taak heeft. Ook degene die op het eerste gezicht de problemen veroorzaakt heeft (bijvoorbeeld door overspel) moet kunnen rekenen op de zorg van de predikant, die bereid is tot eerlijk luisteren naar de diepere oorzaken van de huwelijksnood.

Een predikant kent vaak de spanning van gebrek aan voldoende deskundigheid op dit terrein, en zelfs als die wel aanwezig is, dan nog kampt hij veelal met een chronisch gebrek aan tijd. Een echtpaar mag daarom niet verwachten dat een predikant onbeperkt beschikbaar is. Wanneer men besluit samen over de huwelijksproblemen door te praten is het goed concrete afspraken te maken over tijd, plaats, werkwijze etc. De predikant kan voorstellen om bijvoorbeeld een bepaald aantal gesprekken samen te hebben. Het echtpaar verplicht zich dan, als ze ermee instemmen, om in elk geval deze reeks af te maken. Daarna kan geëvalueerd worden en een beslissing worden genomen een en ander voort te zetten of te beëindigen.

Wanneer de predikant tot de conclusie komt dat de hulp die hij te bieden heeft, niet aansluit bij wat het echtpaar verlangt of nodig heeft, spreekt het vanzelf dat hij naar andere, meer adequate vormen van hulp dient om te zien. Hij kan in dat stadium eventueel verwijzen naar een (christe­lijke) hulpverleningsinstelling.

De predikant mag een echtpaar, in hun zoektocht hoe en/of ze samen verder gaan, erop wijzen dat, juist omdat het huwelijk een instelling van God is, zij ook daarover Gods zegen mogen vragen en verwachten. Deze overtuiging wordt gedragen door een vast vertrouwen op de beloften die God op de trouwdag geschonken heeft; het huwelijksformulier wijst er immers heel duidelijk op dat gehuwden 'verzekerd mogen zijn van de gewisse hulp van God in (hun) kruis'. De Heere wil 'hulp en bijstand schenken, ook wanneer men zulks allerminst verwacht!'.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen