Boekbespreking

Dr. Johan Bouwer, Pastorale diagnostiek, Modellen en mogelijkheden, uitgave Boekencentrum, prijs ƒ 32,50, ISBN 90 239 0055 3
Het begrip 'diagnostiek' associëren wij als vanzelfsprekend met de medische wereld: de arts stelt een diagnose. Op grond van de diagnose wordt een bepaalde behandeling of therapie voorgesteld of ingezet. Psychologen en psychiaters bedienen zich in het kader van de geestelijke gezondheidszorg van een 'manual' om zich een diagnose te stellen t.a.v. mentale stoornissen. Maar hoe stellen nu pastores de aard van de nood of pijn op levensbeschouwelijk gebied vast? Kunnen we ook hier spreken van diagnose? Volgens dr. Bouwer geldt dat pastores, alvorens hulp te bieden, er niet aan ontkomen om de nood, pijn en behoefte van hun pastorant te 'diagnosticeren'. De auteur behandelt het onderwerp vooral met het oog op pastorale zorgverlening binnen zorginstellingen. Voor hem is de levensbeschouwelijke diagnostiek onmisbaar in de professionele bagage van de pastores.
Eén van de doelstellingen van het boek is om de pastorale diagnostiek te introduceren in ons taalgebied. Vooral in de V.S. is veel werk verzet op het gebied van pastorale diagnostiek (pastoral of spiritual assessment): een systematisch bezinning, die we in Nederland nog niet kennen.
In een kort historisch overzicht worden een aantal personen genoemd, die bijgedragen hebben aan een oplevende belangstelling voor pastorale diagnostiek, waarbij 'De pastor als diagnosticus' (1976) van dr. Pruyser als markeringspunt kan gelden in de geschiedenis van de ontwikkeling van het denken over pastorale diagnostiek. Verder heeft ook de arts Elisabeth McSherry een belangrijke bijdrage geleverd.
Als we van pastorale diagnostiek spreken dan verwijst 'pastoraal' naar de theologische component. De pastor is aanwezig als vertegenwoordiger van de christelijke geloofsgemeenschap. Voor Bouwer betekent dit dat de pastor door middel van de diagnostiek tracht te komen tot een accurate 'lezing' van wat 'heilig' is in het 'menselijk document' Op die wijze probeert de pastor de ervaringen rond ziekte, pijn en dood te interpreteren in het licht van het geloofs- cq. referentiekader van de patiënt om zo de patiënt tot hulp en begeleiding te kunnen zijn.
In het tweede deel behandelt Bouwer vijf hoofdstromingen in de pastorale diagnostiek in de VS. Deze stromingen worden vanuit een bepaald perspectief aan de orde gesteld, nl. vanuit historisch-biografisch, medisch-klinisch, theologische, structureel-ontwikkelingspsychologie en holistische perspectief. De schriiveris hierin louter fenomenologisch-descriptief. Dit objectiverend-beschrijvende heeft mede als oorzaak dat we nog niet kunnen spreken van één omvattend model.
In het derde hoofdgedeelte wordt gepoogd de relevantie van het theoretische denken voor de praktijk van het pastoraat in de intramurale gezondheidszorg aan te geven. Er worden enkele voorbeelden van diagnostisch formulieren getoond: de praktische toepassing van de pastorale diagnostiek. Voor de auteur staat vast dat de pastorale diagnostiek een fundamentele voorwaarde is voor professionele en kwalitatief goede pastorale hulpverlening t.a.v. de totale zorg van patiënten. In Nederland wordt dit veel minder als noodzakelijk en belangrijk gezien. De auteur gaat niet in op de vraag of dit misschien een oorzaak heeft. Is de situatie van de pastor in een zorginstelling in ons land niet anders dan in de V.S., waar men vooral in teamverband werkt?
Zoals al vermeld, is de schrijver sterk wetenschappelijk -beschrijvend; dit komt de leesbaarheid van dit boek niet ten goede. Het is vooral gericht op de pastorale zorgverlening in zorginstellingen. Het stemt tot nadenken over ons pastoraal 'handelen', en kan ook zeker bijdragen tot een duidelijker plaatsbepaling van de geestelijk verzorger in het geheel van de gezondheidszorg. Een boek dat tot discussie en verder onderzoek uitnodigt.
Voor mij blijft de vraag of we op deze wijze toch niet voorbijgaan aan het wezen van het pastorale gesprek. Het alles wordt wel sterk aan een wetenschappelijk systeem opgehangen. Dr. E. M. Plantier pleit in 'Door de dood omvangen' voor het woord epignose i.p.v. diagnose. In het ziekenhuis worden al zoveel diagnoses gesteld. Het woord epignose (Filippenzen 1 : 9!) is een term dat zowel voor het categoriale als het 'gewone' pastoraat heel goed bruikbaar is. De pastorale epignose doet een beroep op de gehele mens. De pastor heeft geen medicijnen, geen bepaald systeem, maar we mogen hopen op de heilzame werking van de Heilige Geest. De pastorale hulpverlening heeft behoefte aan een fijngevoelig onderscheidingsvermogen. Ook het gebed om inzicht te krijgen in de nood van de ander; dit kan niet zonder een relatie van vertrouwen tussen pastorant en pastor. In een verdere doordenking over de functie en de plaats van pastorale diagnostiek mogen en kunnen deze elementen niet ontbreken.
Dr. Bouwer is geestelijk verzorger in het ziekenhuis Gelderse Vallei te Bennekom en bijzonder hoogleraar vraagstukken geestelijke verzorging in zorginstellingen te Groningen.
H. W. Riphagen, Harmelen

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen