Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Naar Hongarije over Europa

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Naar Hongarije over Europa

11 minuten leestijd Arcering uitzetten

Of ik een lezing wilde houden op een conferentie in Hongarije, door de SGP belegd, zo vroeg Leen van der Waal. Het ging om een protestantse visie op Europa. Een buitenkans. Europa boeit iedere historicus. En Hongarije bezochten we al eens op een kerkhistorische reis. Het land wil nu – met andere midden-Europese landen – toetre­den tot de Europese Unie. Wat moeten christenen daarvan denken?In Nederland krijgt elke partij subsidie voor contacten met een Hongaarse zusterpartij. Maar Hongarije kent geen protestantse partij en de Christendemocraten verloren hun 22 zetels. Christenen vindt men in verschillende partijen. Elk van de vier Nederlandse christelijke partijen werkt dan ook via deze contacten met een Hongaarse partij. Die moet de aanvraag indienen. De SGP werkt nu samen met de MDF (een behoudende partij) via een daartoe gevormde stichting Reformatus (Gereformeerden in de Samenleving). Het thema van de conferentie was ditmaal (een idee van Van der Waal): 'Europese vragen, gereformeerde antwoorden'. 

1. Naar Hongarije
Op Schiphol kwamen beide medereizigers: Hugo van der Wal, econoom, SGP-fractiemedewerker, en Bert-Jan Ruissen, landbouwkundige, fractie-medewerker van de kleine drie in het Europese parlement. Hij zou ook een lezing houden. Beide jongemannen behoren tot de Gereformeerde Gemeenten.
Een Hongaars vliegtuig bracht ons in enkele uren in Boedapest. Op het vliegveld werden we ontvangen door de secretaris, ds. O. Czövek en ir. L. van der Waal die eerder was afgereisd. Czövek reed ons naar een gezellig pension. Hij spreekt goed Nederlands, want hij studeerde in Utrecht.
De morgen vóór de conferentie konden we nog iets van Boedapest zien. We namen een Donaubrug en beklommen de burcht van Boeda met de middeleeuwse Matthiaskerk. We genoten van het uitzicht op de stad Pest. Kijk, aan de overkant ligt het parlement!
De conferentie werd ditmaal gehouden in Gödölö, ten oosten van Boedapest, in een collegezaal van de Landbouwuniversiteit. Want landbouw is het eerste Europese probleem.

2. 'Europese vragen, gereformeerde antwoorden'
Er zat meer dan honderd man. Dagvoorzitter was ds. L. Szaszfalvi, parlementslid voor de MDF, dus een dominee in de politiek. Hij legde het embleem van de conferentie uit: de Bijbel bij het parlement. Het openingswoord sprak de hervormde bisschop Hegedüs: vanuit 2 Kor. 5 over nieuwe schepping door verzoening trok hij de lijnen door naar Europa. Maar het herstel van de boze 20e eeuw is niet goedkoop. Eerst komt het kruis, dan de opstanding, zei hij.
Daarna sprak ir. L. van der Waal over de Europese Unie. Hij legde uit hoe Europa werkt en sprak over de noodzaak en mogelijkheden van een christelijke politiek in het Europees Parlement. Hij werd vertaald door T. Marzovszky, docent bijbelse theologie in Debrécen.
Daarna kwam mijn eigen lezing: Natie en kerk in Europa. (Vreemd om je eigen verhaal in onverstaanbare taal te horen.) In de Nederlandse en Hongaarse geschiedenis waren protestantisme en nationalisme vaak met elkaar verbonden, maar horen zij principieel bijeen? De Reformatie bracht landelijke kerken, maar was toch Europabreed. Vaderlandsliefde mag, maar nationalisme is meer vrucht van de Franse Revolutie. Had Barth ook in Hongarije maar de Barmer Thesen bekendgemaakt! Waarom was Sebestyen, 'de Hongaarse Kuyper', niet tot christelijke partijvorming overgegaan? Ik verkoos wel de ene Hongaarse Hervormde Kerk boven de verdeelde Nederlandse kerken.
Vervolgens werd een co-referaat voorgelezen van ds. Z. Balogh, adviseur van de Hongaarse premier. Dus weer een dominee in de politiek. Hij was zelf tot zijn spijt afwezig: met de baas mee naar Duitsland. Hij pleitte voor maximale communicatie in oecumenische zin. De Reformatus-stichting nodigt dus breed uit.
Toen kwamen de reacties. Er waren wel aanzetten geweest tot christelijke organisatie: chr. vakbond, boeren en jeugd! Had de Marshallhulp het Westen echt 'gedwongen' tot samenwerking? (Ik had gezegd: 'gedrongen'.) Kennelijk was spreker bang voor dwang nu! Een derde zei, dat in die ene Hongaarse kerk echt wel verschillen waren. Ik antwoordde: 'maar vecht die uit in de ene kerk'! Dat gaf applaus! Een ander begon over de Hongaren buiten Hongarije in de (lager ontwikkelde!) buurlanden: bij toetreding tot Europa een extra probleem.
Tenslotte kwam prof. dr. ir. G. van Dijk aan het woord. Hij is o.a. hoogleraar aan de Landbouwuniversiteit in Wageningen. Hij was ook hier geen onbekende. Hij had een academische lezing klaarliggen, maar liet nu aan de hand van eenvoudige grafieken zien: hoe rijker een land, hoe minder aandacht voor de landbouw!
Ze waren het hierover eens: we hebben vele goede landbouwers verloren onder het communisme; dank aan boeren die toen toch zijn gebleven. De co-referent L. Medgyasszay, landbouwdeskundig parlementslid, was het met Van Dijk eens.
Er volgde een receptie in de hal door de burgemeester, één van de leiders van de MDF, en steunpilaar van onze stichting.

3. De Wende een jubeljaar?
's Zaterdags opende ds. Czövek de dag met 2 Kor. 6: dat we de genade niet onbenut mogen laten. Toen volgde ir. Ruissen: 'Landbouw in bijbels perspectief'. Hij vergeleek de Wende met… het jubeljaar, waarbij de oorspronkelijke bezitters hun land weer terugkregen. Maar de overgang van planeconomie naar vrije markt bracht ook problemen: minder productie, meer werkeloosheid. Vele kleine boeren kunnen het hoofd niet boven water houden. Moet de overheid nu ingrijpen? Een overheid is bijbels gezien wel nodig. Er moet een tussenweg zijn tussen vrije- en planeconomie. Er moet ook betere milieuwetgeving komen. Bijbels gezien moeten we niet eerst bouwen en dan pas bewaren, maar bouwen en bewaren. De lezing van Ruissen oogstte veel applaus.
Als co-referent sprak de decaan van de universiteit (en ouderling), G. Heltay. Hij werd vertaald door ds. D. Boelen, Nederlands predikant in Hongarije. Heltay sprak rustig maar indringend. Het idee van een Romeins Rijk herleefde telkens in Europa: van Karel de Grote tot Hitler. Maar het Evangelie leert juist de vrijheid der volken. De Reformatie wilde geen ondermaar nevenschikking. Hongarije is riet vrij geworden en wil geen nieuwe dwang. Hongarije wil zich wel verzoenen met het Westen, maar kan geen (verhoogde) grens met Roemenië accepteren. Spreker protesteerde tegen de Europese protectie, waarvan Midden-Europa de dupe is. De overlevingskansen van de boeren zijn in gevaar. Willen de Europese landen hun welvaart wel delen? Er is een begrijpelijke angst bij de Hongaren (applaus!). Vóór de Wende had de landbouw een voortrekkersrol. De invoering van de colchozen en bijbehorende modernisering was een succes, maar voor de landarbeiders moeilijk. De Sovjet-Unie was afzetgebied. Nu is de markt gekrompen en ontstond een crisis. De re-privatisering geschiedde zonder subsidie, zonder advies en zonder lening. Ook nu kan de landbouw het volk wel te eten geven, met minder subsidie dan in de Europese Unie. Europese protectie is onrechtvaardig tegenover ons. We willen ons niet overgeven. We willen partners zijn. Weer: applaus!

4. Gereformeerde of Hongaarse antwoorden?
Toen gingen we uitéén in groepen. In mijn groep zei een predikant over het thema: 'gereformeerde antwoorden' moet zijn: 'Hongaarse antwoorden'. Maar de voorzitter van het ouderlingenverbond (20.000 ouderlingen!) was voor het embleem: bijbel-en-parlement. Hij was blij dat Hongarije nu een hervormde minister-president had. Hij was in Zevenburgen geweest en begreep nog niet waarom in Trianon (1919) Hongaars gebied aan Roemenië was toegewezen. Wij moeten de ouderlingen bewust maken. Reformatorisch denken is kritisch denken. De Reformatie was tegen roomse centralisatie. Een andere predikant citeerde Hegedüs: de incarnatie als voorbeeld. Liepen religie en natie hier niet door elkaar? En allemaal monologen! Zij hebben onder het communisme zo lang moeten zwijgen…
In de groep van Van der Wal werd zorg uitgesproken over het multicultureel karakter van Europa. Hoe kan Hongarije hierin zijn identiteit behouden?
In de plenaire vergadering hoorden we wat er in andere groepen was besproken. Een greep.
We moeten voor economische voordelen geen culturele waarden opgeven. We willen alleen als partners toetreden. Autonomie niet opgeven, maar beperken. We moeten onopgeloste problemen (Karpaten) niet overhevelen naar de EU. Het moet in de landbouw om kwaliteit blijven gaan, niet alleen om kwantiteit.
De voorzitter sloot af: we hebben in Hongarije nog geen christelijke partij, maar in de Reformatus-stichting wel een kristallisatiepunt.

5. Toekomstplannen
Na afloop vergaderde het stichtingsbestuur met de Nederlandse SGP-vertegenwoordigers, waar ik als gast bij mocht zijn. Ook voorzitter L. Thuróczy spreekt vloeiend Nederlands: ook hij heeft in Utrecht gestudeerd. De conferentie werd als zeer geslaagd beschouwd. De lezingen zullen in een boek en op cd's worden uitgebracht. Er waren nog meer plannen: jeugdkamp, regionale ouderlingenconferenties, nieuwsbrief, theologische conferentie, internet, volgende conferentie. Bij de rondvraag vroeg ik weer, waarom men in Hongarije geen protestantse partij oprichtte. Nu de Christen-democraten het verloren hebben, is het moment gunstig. Maar men wilde de bestaande partijen niet kapot maken. En men had in alle partijen contacten. Zo was een ander bestuurslid van de Jong-democraten! Toen trok ik het Kuyperiaanse voorstel terug… Het zout moet toch in de hele pap.
Maar kon het contact in Nederland niet verbreed worden tot meer protestantse partijen?

6. Hongarije op zondag
's Zondags bleven we nog in Boedapest. We wilden graag naar de grote Calvijnkerk. De kerk was vorige eeuw gebouwd (daarvóór was dat in de Roomse hoofdstad verboden!). Hegedüs preekte. Wij kregen een plaats in de ouderlingenbank en iemand vertaalde zachtjes. We zongen psalmen en gezangen. De preek ging over 2 Johannes 8. De apostel waarschuwt hier eerst voor de antichrist en zegt dan: 'Ziet toe voor uzelf, dat wij niet verliezen wat wij gearbeid hebben, maar een vol loon mogen ontvangen'. De prediker onderstreepte, dat het Woord echt vlees is geworden en dat geloof dus niet alleen de hemel maar ook de aarde betreft. De geliefde prediker toornde met name tegen de nieuwe Hongaarse abortuswet. Abortus verkleint ook het Hongaarse volk! Kwam het ook in de kerk voor? vroegen we na de dienst. Ja, de predikant wist van een meelevende vrouw…
Na de kerk bracht een studerende domineeszoon ons naar Cégled, waar de grootste protestantse kerk van Midden-Europa staat: gebouwd in de vorige eeuw, met twee torens en een koepel en met ruim 2000 zitplaatsen. Kennelijk de tegenhanger van de r.-k. kerk ter plaatse. Maar de gemeente was intussen gekrompen tot 200 kerkgangers… Alleen bij de opening van het schooljaar was de kerk vol. De kerk was aan restauratie toe. We bezochten in een zaaltje een soort middagdienst van nog geen 100 ouderen met zang en declamatie. De dominee mediteerde over Jesaja 5: de onvruchtbare wijngaard… Daarna werden we gastvrij ontvangen in de pastorie. Aan de muur hing een kaart van Groot-Hongarije. Is dat nog realistisch? vroegen we. 'Grenzen zijn tijdelijk', zei onze student. Kijk maar naar de nieuwe kaart van Europa: er zijn na de Wende 16 staten bijgekomen! Zo zijn de in 1919 gecreëerde buurlanden (Tsjechoslowakije en Joegoslavië) weer uiteengevallen! We proefden heimwee naar de Donau-monarchie en sympathie voor Otto van Habsburg. De student had ons onderweg ook nog vol trots de stad Kesckemet getoond, waar hij studeerde: een concentratie van kerken en scholen. Het leek Debrécen wel.
De kerk had de scholen weer teruggekregen en zelfs de universiteit weer heropend!

7. Hongarije op maandag
's Maandags bezochten Van der Waal en ik in Boedapest nog de synagoge, de grootste van Europa, in de vorige eeuw gebouwd van staal. Toen was eenvierde deel van de stadsbevolking joods! De synagoge is onlangs gerestaureerd en wordt nog gebruikt op sabbath en andere feestdagen. Van achter de ark met boekrollen speelde zowaar een orgel en aan twee pilaren links en rechts hing een preekstoel: kerkelijke invloed! Naast de synagoge bezochten we het joods-historisch museum: over de joodse feestdagen, enz. Er was ook een zaal over de nazitijd. Daar zagen we o.a. een foto waarop Hitler de Hongaarse president Horthy hartelijk de hand drukt: Hitler gaf hem in 1940 een groot deel van Zevenbergen terug. Hongarije werd pas in 1944 bezet. Daarna kwamen de Russen. In die korte bezettingstijd vond de deportatie plaats van 600.000 joden…
Hierna gingen we naar de Radai-universiteit in de straat achter de Calvijnkerk. In de eetzaal ontmoetten we zowaar leden van de 'consultatieve synode', pan-Hongaars, maar ook van de 'oecumenische raad' in Hongarije: naast hervormden ook lutheranen, andere protestanten en ook Grieks-orthodoxen.
Bij prof. Toth waren we op de thee uitgenodigd. Hij is een oudtestamenticus, die veel in Nederland komt. Hier vroegen we door. We hadden iets gemerkt van Kampense invloed enerzijds en van een bijbelbond anderzijds. Nu, er werd volgens Toth wel verschillend gedacht over de uitleg van Genesis 1, e.d. maar zeker niet over Christus. Volgens Toth bestaat er geen vrijzinnige invloed, 'evangelische' evenmin.
Een zoon van de professor, redacteur van het kerkblad, bracht ons nu naar het parlement. Een zoon van de bisschop kon ons daar binnenloodsen (hij is lid voor een rechtse partij). Het parlement is een imposant neo-gotisch gebouw langs de Donau uit 1900. Een vrouwelijk kamerlid bracht ons naar de publieke tribune en vertaalde de discussies. Er was juist een vragenuurtje. De socialistische oppositie (de MSZP, die terugliep van 209 naar 134 zetels) kritiseerde een minister, maar kreeg de volle laag terug. De premier, Victor Orban (jong, en christen geworden!), was dus afwezig. In de huidige regering zitten drie partijen: de Jonge Democraten (Fidesz, van 20 naar 148 zetels!), de Boerenpartij (van 26 naar 48 zetels; met steun van vele protestanten) en ook nog de MDF (die leiding gaf bij de Wende, maar die terugviel van 37 naar 17 zetels). Van de MDF scheidde zich de MIEP af (partij voor recht en leven; van 0 naar 14 zetels). In het vragenuur vroeg de MIEP-man aandacht voor de overstromingen in de Oekraïne: immers Hongaars gebied! De minister zegde financiële steun toe. Onze MIEP-vrouw bleek fel tegen Europa: 'wat gaat het ons kosten?! Zo verliezen wij onze onafhankelijkheid! Wij willen niet in "dat Rijk" zonder de Hongaren in de "verloren gebieden"!' We vroegen of er ook christenen waren in het parlement. De meesten, was het antwoord. De MIEP helemaal, maar haar tegenpartij niet: de Vrije Democraten (links, kapitalistisch en joods; liepen terug van 70 naar 24 zetels). Velen vinden de MIEP weer anti-semitistisch, zelfs fascistisch.
Na dit parlementsbezoek gingen we de conferentie veel beter begrijpen. Het thema is spannend: wat doet, nationaal en Europees, de Bijbel bij een parlement?

C. Blenk, Delft

Dit artikel werd u aangeboden door: de Gereformeerde Bond

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 25 februari 1999

De Waarheidsvriend | 16 Pagina's

Naar Hongarije over Europa

Bekijk de hele uitgave van donderdag 25 februari 1999

De Waarheidsvriend | 16 Pagina's