Op reis in Frankrijk (en Genève)

1. Noyon, geboortestad van Calvijn
Elk jaar trekken duizenden mensen met vakantie naar Frankrijk, richting Parijs en verder naar het zuiden. Zij rijden dan door het Picardische land, de geboortestreek van Calvijn.
Calvijn werd op 10 juli 1509 geboren in Noyon, ong. 100 km ten noorden van Parijs. Waarom rijden zoveel (alle?) Nederlanders deze aardige stad voorbij? Ik herinner me niet, van alle keren dat ik in Noyon was, ooit een Nederlander gezien te hebben, ook geen calvinistische Nederlander. Terwijl er in Noyon veel te zien is.

Noyon
Noyon, een stadje van ca. 14.000 inwoners, is een oude stad. In 581 was het al, verbonden met Doornik in Zuid-België, een bisschopszetel. Er vonden twee koningszalvingen plaats: in 768 van Karel de Grote, tot koning van Neustrië, en in 987 van Hugo Capet, tot koning van Frankrijk. Jammer genoeg werd een groot deel van de stad in de Eerste Wereldoorlog verwoest, maar de prachtige kathedraal en enkele andere gebouwen bleven, zij het zwaar beschadigd, gespaard.

[Tekst foto: De kathedraal van Noyon]

Kathedraal
Met komt Noyon het mooiste binnen vanuit het noorden, via de D932. Men ziet dan van ver de machtige kathedraal hoog oprijzen, met twee torens, zoals eigen is aan de Franse gotische kathedralen, beide 66 m hoog. De kathedraal werd gebouwd in de jaren 1145-1235 en is vroeg-gotisch, bijna nog romaans: de sobere, robuuste bouw doet in veel opzichten denken aan de romaanse bouwstijl.
Hier werd Calvijn, nee niet gedoopt. Calvijn werd gedoopt in de St. Godebertekerk, die er niet meer is. Maar Calvijn heeft wel heel wat voetstappen in deze kerk gezet. Of twaalfjarige leeftijd werd hij zelfs benoemd tot een van de beheerders van de kapel van La Gésine, een van de twaalf kapellen die zich in de kerk bevinden, wat inhield dat hij een deel van de inkomsten van die kapel verkreeg, terwijl een daartoe aangestelde priester de mis bediende. Het is niet meer precies te achterhalen welke van de twaalf kapellen de La Gésinekapel is geweest, maar hij moet dicht bij het koor geweest zijn.

[Tekst afbeelding: Geboortehuis van Calvijn te Noyon. Nu Calvijnmuseum.]

Franse Revolutie
Laten we de kathedraal eens binnengaan. Het portaal heeft vrijwel geen beeldhouwwerk meer. De beelden werden stukgeslagen en verwijderd. Niet door de beeldenstorm, maar in 1793 tijdens de Franse Revolutie. Enkele jaren daarvoor werd de kathedraal gesloten. De beide zijbeuken werden paardenstallen, de viering (het midden van de kerk) korenopslagplaats en het koor werd danszaal. Men moet de geestelijke en kerkelijke afbraak die de Franse Revolutie in Frankrijk teweeg gebracht heeft niet onderschatten.
Na de Eerste Wereldoorlog vond een grote restauratie plaats (1918-1938).
Opvallend bij het binnenkomen van de kerk is het eerste dwarsschip (de zgn. narthex) en de enorme ruimtewerking en serene sfeer. De zuidbeuk heeft drie mooie kapellen, het koor vijf straalkapellen en vier andere kapellen. Het koor wordt gedragen door twaalf zuilen, naar het getal van de twaalf apostelen.

Kloostergang
Men moet zeer beslist niet vergeten de naast de kathedraal gelegen kloostertuin in te gaan (ingang in de noordbeuk).
Hier heerst een oase van rust. Alleen de westelijke kloostergang (1293) is nog behouden.
Zeer de moeite waard is ook de prachtige, aan de kloostergang gelegen kapittelzaal. Hier kwamen in Calvijns dagen de kanunniken bijeen: wereldlijke geestelijken die onder andere als taak hadden de kathedraal te beheren. Hun woonhuizen bevonden zich in een halve cirkel rond de kerk.

Rond de kathedraal
Aan de zuidzijde stond het bisschoppelijk paleis. Er is nog de ruïne van de bisschoppelijke kapel (1183), die oorspronkelijk met de kathedraal verbonden was.
Achter de kerk is de bibliotheek van het kapittel, een houten vakwerkgebouw uit de 16e eeuw, met prachtig houtsnijwerk. De bibliotheek heeft enkele zeer waardevolle handschriften, onder andere uit de 9e eeuw, en werken van Calvijn. Men heeft alleen toegang na aanvraag in het stadhuis.

Calvijnmuseum
We begeven ons naar het dichtbij de kathedraal gelegen Calvijnmuseum, gebouwd op de plaats van het geboortehuis van Calvijn. Een gedeelte is gebouwd in dezelfde stijl als Calvijns geboortehuis. Het museum is niet groot, maar het is alleszins de moeite waard er een bezoek te brengen. (Zoals alle musea in Frankrijk dinsdags gesloten.) Men kan er een videofilm zien, die een overzicht geeft van het leven van Calvijn en van het Franse protestantisme. Maar er zijn meer mooie dingen, zoals een aantal schilderijen en oude prenten, talrijke boeken die met Calvijn en het Franse protestantisme te maken hebben en een diorama van een oude drukkerij. De boekdrukkunst is van groot belang geweest voor het verbreiden van de leer van de Reformatie.
Overigens triest dat in heel Noyon en omgeving geen protestantse kerk te vinden is. Hoewel er in de, een kleine dertig zitplaatsen tellende, benedenzaal van het museum een protestantse dienst (niet elke zondag!) wordt gehouden.

Abdij van Ourscamp
Wie Noyon bezoekt, moet zeker niet vergeten een bezoek te brengen aan de ong. zeven km zuidelijk van Noyon geleden Abdij van Ourscamp. Men rijdt van Noyon via Pont l'Evêque, waar het voorgeslacht van Calvijn vandaan kwam en waar Calvijns grootvader schipper was. Calvijn was een aantal jaren pastoor van Pont l'Evêque, zonder dat hij ooit priester is geweest. Zulke dingen waren in de tijd van Calvijn mogelijk en gebruikelijk. Het kleine kronkelende riviertje de Oise komt men steeds weer tegen.

[Tekst foto: Abdij van Ourscamp.]

De abdij werd gesticht door bisschop Simon van Vermandois (1102-1148), die op twintigjarige leeftijd bisschop van Noyon werd. De oude abdij is voor een groot deel een ruïne, maar er is in een heerlijke rust genoeg te zien van de indrukwekkende bouw en grootte van de abdij. Het mooie, oude dormitorium (slaapzaal van de kloostergemeenschap), achter de ruïne van de oude abdijkerk, is nu kapel en de moeite waard om te bezoeken.

Heilige Anna
Wat heeft de abdij met Calvijn te maken? Veel! Calvijn ging er met zijn moeder dikwijls heen. Hier was de schedel van de heilige Anna, volgens de overlevering de moeder van Maria. 'Ik herinner mij', schrijft hij ergens, 'de schedel van de heilige Anna, moeder van de maagd Maria, gekust te hebben in de abdij van Ourscamp, bij Noyon.'
Opvallend dat met de Mariaverering van die dagen ook de verering van de heilige Anna zo'n grote plaats had. Ook Maarten Luther riep in het hevige onweer in Stottemheim de heilige Anna aan: 'Heilige Anna, help mij, dan zal ik monnik worden'.
Ook de moeder van Guido de Brès riep, toen ze zwanger was, Anna aan en bad of het kind dat ze verwachtte, een zoon mocht zijn en groot mocht worden in het Koninkrijk van God.
Overigens is de schedel van de heilige Anna tijdens de Franse Revolutie overgebracht naar de kerk van het in de buurt gelegen plaatsje Chiry. Verering is er nauwelijks meer. Men vindt de kerk in de regel gesloten.

De koe en de berin…
Boven de 19e eeuwse gevel van de abdij is de gebeeldhouwde afbeelding van een beer te zien. Ourscamp betekent: berenveld. Er is een oude legende, dat tijdens de bouw van een kerkje door de heilige Eligius (of Eloï), bisschop van Noyon en Doornik, vele eeuwen voordat de abdij gesticht werd (ca. 640), een van de ossen voor de wagen die materiaal voor het kerkje aanvoerde, verscheurd werd door een beer. Eligius veroordeelde de beer toen om de plaats van de os in te nemen totdat het kerkje voltooid was, wat de beer gehoorzaam zou hebben gedaan. Gevraagd naar deze legende, vertelde een monnik van de abdij ons, dat er nu een veel mooie verklaring is. De monniken van de abdij willen werken in de geest van vrede, met het visioen van Jesaja voor ogen: de koe en de berin zullen samen weiden (Jesaja 9 : 7).
Laten we het maar op dit visioen houden. We danken God voor de zegen van de Reformatie. Solo Christo was de leus van de Reformatie, alleen door Christus. Door Hem is er zicht op het vrederijk dat komt.

H. Veldhuizen, Huizen

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen