Op reis in Frankrijk (en Genève)

Als we aan Genève denken, kunnen we denken aan het centrum van de internationale zakenwereld, het Geneefse bankwezen, de wereldberoemde horloge-industrie, het beursgebouw Palexpo, aan internationale organisaties zoals de Verenigde Naties, het Rode Kruis (opgericht in 1863), de Wereldgezondheidsorganisatie, de Wereldraad van Kerken, enz. Eén op de drie inwoners van Genève is een buitenlander.
Toch denken wij daar niet aan. Wij denken aan Calvijn die, met onderbreking van zijn periode in Straatsburg, 25 jaar in Genève heeft gewoond (1536-1538 en 1541-1564). En gewerkt!

Calvijn
Genève nam in 1535 de Reformatie aan. De grondlegger daarvan is Guillaume Farel, die als eerste in de St. Pierre (St. Pieterskerk) preekte in een protestantse dienst. Het was Parel die Calvijn, toen deze op doorreis in Genève was, met klem wist te bezweren in Genève te blijven: 'U bent alleen bezorgd voor uw rust? Dan verklaar ik u in de naam van de almachtige God, dat uw studie een voorwendsel is. Indien u weigert u met ons aan de arbeid te geven. God zal u vervloeken, want u zoekt uzelf en niet Christus'. Calvijn zal later schrijven: 'Ik werd vastgehouden niet alleen door een aanspraak en vermaning, maar ook door een ontzettende bezwering van Parel, alsof God uit de hemel Zijn hand met geweld op mij legde'.
Een goede twee jaar later werden zowel Parel als Calvijn uit Genève verbannen. In 1541 keerde Calvijn terug, niet omdat hij dat begeerde, maar door de roepstem van velen: 'Bij het woord terugroeping deins ik van afschuw terug. Hoe verder ik kom, hoe meer ik zie uit welk een afgrond God mij verloste. Moet ik terug naar Genève? Waarom dan niet aanstonds naar de galg? Het is beter eensklaps te sterven dan gepijnigd te worden in die folterkamer'.
Het siert Calvijn dat hij, in Genève teruggekeerd, in de St. Pierre voor een grote menigte belust op een felle rede, zijn intreepreek hield uit het bijbelgedeelte waar hij drie jaar tevoren gestopt was (Calvijn preekte als regel vervolgstof), alsof er niets gebeurd was.

St. Pieterskerk
Laten we eens in de St. Pierre kijken. Hier preekte Calvijn zondag aan zondag, en ook nog op maandag, woensdag en vrijdag, voor gemiddeld 1.000 mensen. Er is sprake van meer dan 2.300 preken.
De kerk is meer dan eens verbouwd en gerestaureerd, en is indrukwekkend van soberheid. De preekstoel is nog dezelfde als in de tijd van Calvijn, met prachtig gesneden houtsnijwerk. In de muur inscripties, onder andere van generaal Agrippa d'Aubigné, beroemd schrijver en groot strijder voor de zaak der Hugenoten die in 1630 in Genève stierf, en van Emilie van Nassau, dochter van Willem van Oranje, die in de St. Pierre werd begraven. We zien de graftombe van Due Henri de Rohan, de zeer dappere aanvoerder der Hugenoten die na de inname van de Hugenotenstad La Roebelle uitweek naar Genève en eveneens in de St. Pierre werd begraven. In een hoek de chaise de Calvin, de stoel van Calvijn, waarop Calvijn in het auditiorium zittend college gaf. Links achter de preekstoel op een steen in de muiu staan de namen van Viret, Froment, Farel en Calvijn, met de woorden 'les pieux étrangers', 'de vrome vreemdelingen'. Inderdaad, Calvijn was een vreemdeling. Toch is Genève 'zijn' stad.
Voordat we de St. Pieter verlaten, vergeten we niet de toren te beklimmen, van waaruit we een prachtig uitzicht over Genève en het Meer van Genève hebben.

Auditorium
Schuin tegenover de St. Pieterskerk is het auditorium waar Calvijn college gaf aan zijn studenten, om opgeleid te worden tot predikant. Vele predikanten uit verschillende landen, ook uit ons land, ontvingen hier onderwijs van Calvijn. Men schat het aantal studenten uit ons land op ruim driehonderd! In de rechtermuur vinden we een gedenkplaat: 'In deze nis doceerde Johannes Calvijn de theologie van 1562 tot 1564. Zijn onderwijs straalde in de gehele wereld'. Hier en in de St. Pieter zijn de Bijbelcommentaren van Calvijn geboren.
Het auditorium heet nu John Knox Kapel. In deze voormalige kapel was namelijk van 1556 tot 1559 de bekende Schotse hervormer John Knox predikant voor de Engelse en Schotse vluchtelingen die hier samenkwamen, en die gevlucht waren vanwege de bloedige vervolgingen onder Maria Tudor (1553-1558). Een gedenkplaat herinnert daaraan. In vitrines is ook een aantal waardevolle brieven en documenten te zien. In de kapel komt in onze tijd de Nederlandse gemeente op de zondag samen.

Calvijns woonhuis
Niet ver van de St. Pierre, hooguit vijfhonderd meter, in de Rue de Chamoines (kanunniken), tegenwoordig Rue de Calvin, nummer 11, is het woonhuis van Calvijn, of liever, het huis stond er. Het huis dat hier staat is niet meer hetzelfde huis. We lezen op de gedenkplaat: 'Johannes Calvijn woonde hier van 1543 tot 1564, het jaar van zijn dood. Het huis dat hij bewoonde werd afgebroken in 1706 en vervangen door het huidige pand'.
Wat is hier veel gebeurd! Hier stierf in 1549 Calvijns vrouw, Idelette van Buren, nadat ze nog geen negen jaar getrouwd waren Calvijn bleef zonder kinderen achter. Het enige kind dat zij kregen, een zoontje, stierf kort na de geboorte. Men heeft wel eens verondersteld dat er later nog twee kinderen zijn geboren, die eveneens heel jong zijn overleden, maar daarover is geen zekerheid.
Met ontroering lezen we wat Calvijn aan zijn vriend Viret schreef: 'Hoe vreselijk zwaar de dood van mijn vrouw mij ook viel, ik probeer toch zo goed als ik kan mijn treurigheid te overwinnen. U kent de gevoeligheid en weekheid van mijn hart. Als ik mij niet met geweld had bedwongen, had ik mij niet meer staande kunnen houden. De oorzaak van mijn verdriet is niet gering. Mijn beste levensgezellin is mij ontnomen. Als mij iets ernstigs was overkomen, dan zou zij niet alleen bereid zijn geweest verbanning en armoede, maar ook de dood met mij te delen. Zolang zij leefde was zij mij ook een trouwe helpster in mijn ambt'.
Hier heeft Calvijn dus gestudeerd, zijn Bijbelcommentaren en boeken geschreven en zijn duizenden (!) brieven.
Van hieruit werd hij ook toen hij niet meer kon preken, enkele weken voor zijn dood, door vrienden in een draagstoel gedragen naar de St. Pierre om de dienst bij te wonen waar Theodoras Beza, zijn naaste medewerker en opvolger voorging.
We vergeten niet een paar huizen verderop te kijken. Daar woonde Marnix van Sint Aldegonde, die student van Calvijn was.

Ik moge verteerd worden…
Een van de lijfspreuken van Calvijn was: 'Terar dum prosum' wat vrij vertaald is: 'Ik moge verteerd worden als ik maar van nut ben voor het Evangelie'. Inderdaad, de ijver van Gods huis heeft hem verteerd. Calvijn werd 54 jaar. Maar van nut voor het Evangelie is hij geweest!
Het is ook een van zijn uitspraken: 'Het voornaamste is, dat zij die onze leer horen, tot de Zoon van God komen, op welke manier dan ook'.

H. Veldhuizen, Huizen

[Tekst afbeelding 1: Johannes Calvijn. Uit: Ingrid en Klaus Brandenburg, De Hugenoten, uitg. De Bataafsche Leeuw, Amsterdam.]

[Tekst afbeelding 2: Gravure van Genève door Mattheus Merian de Oudere. A de St. Pierre waar Calvijn preekte. Uit: Ingrid en Klaus Brandenburg, De Hugenoten, uitg. De Bataafsche Leeuw, Amsterdam.]

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen