Naar het land van Luther en Bach

Ruim tien kilometer noordwest van Eisleben ligt het rustige dorpje Mansfeld. We moeten beslist niet vergeten daarheen te gaan, want daar groeide Luther op en bracht er zijn kinderjaren, tot ongeveer 14 jaar, door. Daarna zal hij er ook vele malen geweest zijn, want zijn ouders bleven er wonen.

Lutherroos
In het vorige artikel wees ik al op de Lutherroos, die op vele Lutherplaatsen te zien is. U moet ook beslist niet vergeten een kaart van de Lutherroos te kopen. Het is het familiewapen, beter misschien: het zegel van Maarten Luther, speciaal voor hem ontworpen. Luther noemde het 'een samenvatting van mijn theologie', en legde het (juli 1530) als volgt uit: Een zwart kruis (men ziet soms ook een wit kruis, zwart omrand): alleen het geloof in de Gekruisigde redt ons. Het kruis staat in een rood hart, de 'natuurlijke' kleur van het hart: Met het hart gelooft men ter rechtvaardigheid (Rom. 10: 10). Het hart met het kruis staat in een witte roos: het geloof in Christus plaatst de gelovige in een heerlijke witte roos, want het brengt hem vreugde, troost en vrede. Wit is de kleur van de engelen. Dat alles is gevat in een hemelsblauw veld: het geloof in Christus is een begin van de toekomstige hemelse vreugde. Daar omheen een gouden ring: de hemelse vreugde heeft geen einde, maar zal eeuwig duren en is kostbaarder dan alle vreugde en bezittingen, zoals goud het edelste en kostbaarste metaal is.

De zwaan
Ook de zwaan zullen we (ook in Lutherse kerken in ons land) meermalen tegenkomen. De symboliek daarvan gaat terug op Johannes Hus, die in 1415 als ketter in Konstanz werd verbrand. In de Slavische taal wordt de h als een g uitgesproken en de u als oe, zodat Hus als 'goesj' klinkt, wat in de Slavische taal gans betekent: Johannes Hus, 'Johannes Gans'. Toen de vlammen om zijn lichaam speelden moet Hus hebben uitgeroepen: 'Nu braden jullie wel een gans, maar na mij komt een zwaan, en die kun je niet tot zwijgen brengen'. Of het werkelijk waar is? In ieder geval, werd, toen Luther honderd jaar later reformator was, gezegd: Luther is de zwaan die Hus heeft voorspeld.

Mansfeld
Inmiddels hebben we, hoe dichter we bij Mansfeld komen, de donkere opgeworpen steenbergen gezien: het afval van de koper- en ijzermijnen. Luthers vader, Hans Luder, trok een jaar na Luthers geboorte naar Mansfeld en kon na verloop van tijd een kopermijn mef smelterijen pachten, wat hem tot een gezeten burger maakte. Hij werd ook lid van de raad van de gemeente van Mansfeld.
Onze eerste gang is naar het museum(pje), in het huis waar Luther gewoond heeft (Lutherstrasze 26). Veel is het niet, een enkele bovenzaal, maar u moet er toch even naar binnen, om de sfeer van het huis te proeven, wat oude prenten te zien en ook weer wat wijzer te worden.

St. Georgkerk
We gaan ook even de St. Georgkerk binnen. Hier ging Luther als jongen naar de* kerk en zong hij, muzikaal als hij was, als jongen mee in de mis. Het is een eenvoudige kerk, uit de late 15e eeuw. Er zijn enkele grafmonumenten van de graven van Mansfeld en er is o.a. een schildering van de opstanding van Christus uit de school van Lucas Cranach. Even denken we in deze kerk aan Luther, hoe hij tot heel andere inzichten is gekomen, van de rechtvaardiging door het geloof in Christus, zonder de werken der wet. Dan staan we weer buiten.
Achter de kerk, links om de hoek, de school (is het nog wel dezelfde school? ) waar Luther zijn schooljaren doorbracht.

Luther-monument
We moeten heel beslist ook even naar het alleraardigste monument, een paar honderd meter verder. We zien er Luther verschillende keren afgebeeld, o.a. als schooljongen: hij stapt bijna het monument uit, om naar school te gaan.

Naar het slot
Mansfeld is gauw bekeken. Waar het ons veel meer om gaat is het slot van de graven van Mansfeld, even buiten Mansfeld. Luther kwam er als jongen al. Later werd hij bevriend met de graven van Mansfeld, die eveneens de Reformatie toegedaan waren.
Helaas is er van het slot uit Luthers tijd niet veel meer over. Op oude gravures, die o.a. in het museum van Mansfeld te zien zijn, zien we dat het een indrukwekkend slot geweest moet zijn, dat, als een vaste burcht, hoog boven Mansfeld uit rees. Heeft deze burcht hem, naast Psalm 46, de inspiratie gegeven om 'Een vaste Burcht' te dichten? Het wordt gezegd! In ieder geval zal de burcht op de jonge Luther veel indruk hebben gemaakt.
We gaan naar boven. Het kan met de auto. Maar veel aardiger is te voet, al is het een flinke klim. Het slot (nu 19e eeuw) is niet te bezichtigen. Maar we gaan de poort door en begeven ons naar de laatgotische slotkapel uit de 15e eeuw, die nog oorspronkelijk is. De kapel, die gezien wordt als een van de meest belangwekkende, laatgotische gewijde gebouwen tussen de Harz en de rivier de Elbe, is alleen op zaterdag en zondagmiddag voor bezichtiging open, maar met een beetje goede of minder goede wil komen we er wel in. Hier kijken we met veel belangstelling rond. Hier gingen de graven van Mansfeld ter kerke en later heeft Luther hier ook gepreekt. De inrichting is opmerkelijk: er is een vleugelaltaar uit het atelier van Cranach (± 1520), een doopvont uit 1522 en een sierlijk smeedijzeren hekwerk dat het koor van het schip scheidt uit de vroege 16e eeuw.
De grafsteen van graaf Albrecht van Mansfeld, die een vroege aanhanger van de Reformatie was en Luther veel steun gaf (hij stierf in 1560), zullen we later tegenkomen in de Slotkerk in Wittenberg. De steen werd overgeplaatst van de St. Georgkerk in Mansfeld naar Wittenberg.

Sangerhausen
Als u tijd heeft zou u ook naar het 20 kilometer verder gelegen Sangerhausen moeten gaan. Toegegeven, Sangerhausen heeft niets met Maarten Luther te maken. Maar u mag er toch ook wel eens tussenuit? In Sangerhausen is namelijk het grootste rosarium van Europa, aangelegd in 1903. In de zomer zijn hier op een oppervlakte van ruim 12,5 hectare meer dan 6500 (!) rozensoorten te zien en zo'n 350 verschillende soorten bomen en struiken. Een park om even tot bezinning te komen. Misschien ook bij uitstek een plaats om nog eens te mediteren over de Lutherroos en de vrede, troost en vreugde van de rechtvaardiging door het geloof in Christus.

De vaste burcht

In gedachten keren we terug naar het slot (de burcht) in Mansfeld. Is het waar dat de burcht Luther inspireerde tot 'zijn' Vaste Burcht. In ieder geval denken we eraan;

Een vaste Burcht is onze God
één schild en zwaard in 't strijden.
Uit drukkend leed en dreigend lot
zal ons Zijn hulp bevrijden.
De vorst van de hel
bedreigt ons nu fel
zijn wapen en kracht
is list en overmacht.
Nooit zag men zijns gelijke.

Met onze macht is 't niets gedaan
wij zijn welras verloren.
Voor ons is in de strijd gegaan
de Held, door Godverkoren.
Vraagt gij wie, zo weet
dat Hij Christus heet,
de Here-Zebaoth.
Er is geen ander God.
Hij moet het veld behouden.

(vertaling uit: W. J. Kooiman:
Luther, zijn weg en werk)

Huizen                H. Veldhuizen

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen