Namen noemen (14)

JOZEF
Jakobs favoriete zoon heet Jozef. Zijn naam kan vertaald worden in wensende zin: 'Hij (dat is God) moge vermeerderen'. Uiteraard gaat het dan om vermeerdering van de kinderzegen. Dat is een begrijpelijk verlangen van zijn moeder Rachel die, na zo lang wachten, in dit kind haar eersteling ontvangen mag. Ze is zo blij dat ook zij Jakob een kind mag schenken, nadat haar zuster Lea haar in deze vreugde al vele keren voor is geweest. Ze ervaart de geboorte van haar zoon min of meer als een rehabilitatie: "God heeft mijn smaadheid weggenomen! Naar het verleden toe is er een genadig 'wegnemen' van oneer, zo wordt de kinderloosheid immers ervaren. 'En zij noemde zijn naam Jozef, zeggende: De HEERE voege mij een anderen zoon daartoe' (Gen. 30 : 23, 24). Zijn naam is een vorm van het werkwoord 'vermeerderen'. Het is opvallend dat de werkwoorden 'wegnemen' van vers 23 en 'vermeerderen' in vers 24 in het Hebreeuws veel op elkaar lijken. Voor Rachel klinken beide betekenissen kennelijk in die ene naam door. Naar het verleden een wegnemen van smart, naar de toekomst een vermeerderen van kinderzegen, dat is haar vreugde op het moment van Jozefs geboorte. Toch klinkt deze naam ook enigszins vreemd, alsof haar volgende kind haar pas echt in haar waarde van moeder zal bevestigen. Hoe aangrijpend is het echter, dan, als wij zien dat waar deze wens - bij de eersteling uitgesproken - vervuld wordt, het voor haar uiteindelijk niets dan smart blijkt te zijn: Ben-oni, zoon van mijn smart (Jakob maakt er maar Benjamin van). Het ligt voor de hand dat Jozef als de eerste zoon van Jakobs liefste vrouw ook alle termen in zich heeft om vaders lieveling te worden. Dat gebeurt op zo'n manier dat zijn jaloerse broers een grondige hekel aan hem krijgen, met alle gevolgen van dien. Ze verkopen hem als slaaf naar Egypte. Ze weten dan echter nog niet dat het in Gods wonderbare raad zo moest geschieden, zoals Jozef het later zelf zeggen zal: "om een groot volk in het leven te houden" (Gen. 50 : 20). Jozef wordt Gods instrument om de kinderen van Abraham, Izak en Jakob door de jarenlange hongersnood heen te redden.
In Egypte krijgt Jozef er een naam bij. De farao noemt hem bij zijn aanstelling als tweede man van het rijk: 'Zafnath Paäneah' (Gen. 41 : 45). Er zijn vele mogelijke verklaringen gegeven van deze buitenlandse naam, maar eenstemmigheid is er niet over de betekenis. Misschien is het een Egyptische vorm van de Hebreeuwse naam Jozef, waarbij iets wordt toegevoegd van zijn bijzondere betekenis voor de redding van het Egyptische rijk en daarmee van de hele wereld van die dagen. Als zodanig zou 'Redder der wereld' een mogelijke betekenis kunnen zijn. Er is ook een vertaling gegeven die als volgt luidt: 'schatkamer van de glorierijke rest'. Dat is dan wellicht een zinspeling op de wijze economische maatregelen die op Jozefs aanraden zijn genomen. Hoe het ook zij, in deze naamgeving komt tot uitdrukking welk een cruciale betekenis Jozef als reddende dienaar van God heeft ontvangen. Als zodanig ïs hij een treffende heenwijzing naar de meerdere Jozef, die Jezus heet, en wiens aardse vader (niet verwekker) ook Jozef heet.

M. A. van den Berg

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen