Israël zwaar verdeeld over de sabbat

Moeten de winkels in de centra van de steden in Israël op sabbat open? Moeten burgerlijke huwelijkssluitingen (en begrafenissen) op sabbat mogelijk worden? Mogen bussen rijden op de wekelijkse rustdag? En vooral: moet El Al op sabbat weer gaan vliegen? Een meerderheid van de Israëli's beantwoordt die vraag bevestigend en schaart zich daarmee achter de hervormingspolitiek van premier Barak. En daarmee is de discussie in een samenleving van orthodoxen, traditionelen en seculieren helemaal opgelaaid.

Enquête
De Jerusalem Post liet over de sabbatskwestie een enquête houden. Een nipte meerderheid van het volk (53%) blijkt voor openstelling van de winkels te zijn, een ruime meerderheid (56%) voor burgerlijke huwelijkssluiting op zaterdag en een flinke meerderheid voor het rijden van bussen (60%) en het vliegen van El Al (64%). Het ligt voor de hand, dat de cijfers ten gunste van nieuwe sabbatswetten dalen in de reeks: seculiere, traditionele en orthodoxe joden. Het mag op het eerste gezicht opvallend heten, dat ook onder orthodoxen een klein percentage (5%) zich voor hervorming van de sabbatswetten verklaart. Maar dit percentage blijkt ongeveer gelijk te zijn aan de aangegeven foutmarge van de enquête zelf.

Commentaar op de enquête van het bureau van de premier was, dat het wel zeker is, dat de voorstellen van Barak de echte belangen van de grote meerderheid van de Israëli's weerspiegelen, zowel van religieuzen als niet-religieuzen. Uit orthodoxe kring kwam echter het geluid, dat de enquête misleidend was. De wijze van vraagstelling bepaalt de antwoorden. De hervormingsgezinden zijn naar het oordeel van velen bezig de joodse identiteit van het land 'weg te stelen'.
Opvallend is intussen, dat tot Baraks hervormingsvoorstellen ook behoort het afschaffen van het ministerie van religieuze zaken. Zijn hervormingsvoorstellen werden dan ook direct in de media bestempeld als 'seculiere revolutie'. De premier zei - in reactie daarop - zijn voorstellen liever te willen bestempelen als een 'burgerlijk-sociale agenda'. Hij wil geen confrontatie met de religieuzen. 'Zo'n seculiere revolutie strookt niet met mijn judaïsme en met dat van de Labour Partij,' verklaarde hij. Oudgedienden van zijn eigen partij zijn echter van oordeel, dat Barak de traditionele trouw van de partij aan de 'seculier-religieuze status quo' schendt. 'Hij schiet vanaf de heup', reageerde een orthodoxe leider. Een ander: 'Barak moet leren de natie te verenigen en niet om haar te verdelen. Wat wil hij, een burgeroorlog?' Hij is bezig 'een sociale wervelstorm' te oogsten, kopte de Jerusalem Post.

El AI
Opvallend is het hoge percentage mensen, dat geen bezwaar heeft tegen het vliegen van El Al op sabbat. Seculiere Israëli's zijn in dit verband van oordeel dat men in Israël in het jaar 2000 op wegen rijdt met een verkeersmap uit 1960. Maar voor vele gematigd religieuzen geldt hier wat iemand zei: 'Wanneer ik thuis in m'n luie stoel zit, wat raakt me dan wat gebeurt op Ben Goerion Airport? '. Maar de orthodoxen denken daar anders over.
Tot 1982 heeft El Al op sabbat gevlogen. Toen maakte druk van religieuze zijde daar een eind aan.
In feite ligt achter een kwestie als deze de vraag: wat is een joodse staat? Overeengekomen werd - bij de vestiging van de staat in 1948 - dat een joodse staat bepaalde 'symbolen' handhaaft. Een 'voor de hand liggend' uitgangspunt daarbij is dan, dat de sabbat nooit gelijkgeschakeld kan en mag worden met andere dagen. 'Ze moet worden gezien als een dag van rust - niet in absolute zin maar zeker in relatieve zin in verhouding tot de andere dagen van de week'. En aangezien El Al een symbool is van de joodse staat, moet de maatschappij op zondag niet vliegen. De Nationale Religieuze Partij ziet El Al als een component van de joodse aard van de staat. Als het hier om een puur economische kwestie gaat, zou men, om uit dit dilemma te komen, - zo wordt in de Jerusalem Post gesuggereerd - de luchtvaartlijn kunnen verkopen. De nieuwe eigenaar zou dan wel op sabbat kunnen vliegen.

Moeilijk
Gegeven de vrees van de godsdienstige minderheid, met inbegrip van vele 'traditionele' joden, zal Baraks 'sociale agenda' ofwel zijn 'seculiere revolutie' vooralsnog moeilijk te verkopen zijn. 'Het is niet te laat voor hem om de steven te wenden', zei Ben-Meir, een leider van de religieus-liberalen. Andere vinden dat de tijd voor vernieuwingen is aangebroken. Maar men herinnert zich nog zeer goed het fiasco van enkele jaren geleden, toen de regering de Bar Ilanstraat op sabbat voor het verkeer wilde openen. Deze hoofdader door Jeruzalem loopt langs de orthodox joodse wijk. De zogeheten harediem maakten toen duidelijk dat het voor elke weldenkende jood absoluut duidelijk was, dat er op grond van de Halacha geen enkel compromis te verwachten viel. Zij gingen en masse de straat op en blokkeerden de weg. Van de toen gemaakte fouten moeten we leren, schreef ene Yosef Goel in de Jerusalem Post. Maar de haredim moeten leren van-dag-tot-dag compromissen te sluiten met seculiere en traditionele Israëli's. Dat lijkt echter gemakkelijker gezegd dan gedaan.

                *  *  *

Een sabbatskwestie als deze vertoont parallellen met de zondagskwestie in Nederland. Hoezeer christenen en joden ook fundamenteel verschillen in de dag die als rustdag wordt aangemerkt, gemeenschappelijk is dat ze van overtuiging zijn dat God (de Eeuwige) al bij de schepping een dag heeft afgezonderd van de werkdagen, als een heiligdom in de tijd. Dat is goed voor mens en samenleving. De afbraak van die rustdag is altijd het begin van secularisatie, zei ooit een hooggeleerde in Nederland. En zo is het. De weerstand tegen het opgeven van de publieke sabbat lijkt echter vooralsnog in Israël sterker dan die tegen de teloorgang van de publieke zondag in Nederland.

P.S. Baraks eigen Labour Partij aanvaardde intussen de voorstellen maar na 'een bitse zitting' van het voorbreidingscomité, waarbij veelzeggend werd opgemerkt, dat veel leden afwezig waren.

Jeruzalem               J. van der Graaf

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen