Pastorale huwelijksvoorbereiding

Als afronding van de opleiding tot kerkelijk werker aan de Christelijke Hogeschool Ede heb ik een scriptie geschreven over 'Pastorale huwelijksvoorbereiding'. Huwelijkscatechese als voorbereiding op het huwelijk, gegeven door de kerkelijk werker, de predikant, een ambtsdrager of een gemeentelid.
Als eerste heb ik gekeken wat de Bijbel - zowel in het Oude als in het Nieuwe Testament over het huwelijk zegt. Daarna heb ik een aantal personen uit de kerkgeschiedenis aan het woord gelaten (Augustinus, Bucer en Teellinck). Als laatste heb ik gekeken naar de 19e eeuw (de invloed van het Victorianisme) en de 20e eeuw (welke maatschappelijke en ethische ontwikkelingen zijn er toen geweest op het terrein van het huwelijk).

De noodzaak tot pastorale huwelijksvoorbereiding
Nadat ik de bovengenoemde bronnen beluisterd had, was het mij duidelijk geworden dat het huwelijk moeilijke tijden heeft doorgemaakt in het verleden. Als je let op de huidige ontwikkelingen in de maatschappij, zie je dat het huwelijk het zwaar te verduren heeft. Door de moderne ontwikkelingen en al onze rijkdom en luxe zijn de mensen autonomer geworden en daardoor verder bij God vandaan geraakt. Het gevolg is dat de normen en waarden van de Bijbel steeds meer losgelaten worden. De mens verliest steeds meer het zicht op de waarde van het leven, zoals God dat aan de mensen gegeven heeft in het paradijs.
De gevolgen daarvan hebben hun uitwerking op heel het leven, dus ook op het huwelijksleven. Het aantal echtscheidingen ligt hoog, daarnaast zijn er veel huwelijken ongelukkig, de liefde ebt weg en vervlakking treedt op. Deze ontwikkelingen hebben op hun beurt weer een negatieve invloed op de kinderen. Zij hebben een slecht voorbeeld en vallen snel terug op de waarden en normen die de ouders hebben. Het gevolg is dat jongeren sneller kiezen voor samenwonen en als dat niet bevalt gaat men weer uit elkaar. Veel jongeren grijpen vooruit als het gaat om de seksualiteit.
We leven in een 'permissieve maatschappij' (W. H. Velema, Kennen jullie elkaar? 's-Gravenhage, 1988, p. 69). Een maatschappij waarin mensen op zedelijk terrein alles mogen en doen wat ze wensen. De mensen willen niets opgelegd of voorgeschreven krijgen. Ze maken zelf uit wat ze doen en houden geen rekening met anderen. Mijns inziens is het hard nodig om jonge mensen goed voor te bereiden, voordat ze als man en vrouw de huidige maatschappij ingaan.

Een taak voor de kerk en de kerkelijke gemeente
Wanneer ds. L. M. Vreugdenhil in zijn boekje 'Ik beloof je trouw' schrijft over de taak die de kerk heeft als het gaat om huwelijksvoorbereiding, gebruikt hij het voorbeeld dat trouwen wel een beetje lijkt op oud worden. Iedereen wil oud worden, maar oud zijn is lang niet altijd gemakkelijk. Vaak blijken allerlei idealen die men had bij het ouder worden niet te realiseren en de verwachtingen moeten bijgesteld worden. Net zoals iedereen oud wil worden, willen de mensen trouwen om gelukkig te worden, maar het is best een opgave om als getrouwde mensen op een goede manier met elkaar om te gaan. Daarom is het belangrijk dat (jonge) mensen niet onvoorbereid het huwelijk ingaan en daar heeft de kerk een duidelijke taak in. De kerkelijke gemeente is het lichaam van Christus en een lichaam is dan pas een lichaam als het leeft. Het moet dus een levend en een werkend geheel zijn en het moet functioneren, want waar de Geest is, daar is leven! (Jak. 2 : 26). God wil met Zijn geest werken in de gemeente en ook in de huwelijken, maar dan moet wel de bedoeling van God met het huwelijk helder zijn en daar kan een huwelijkscatechese aan bijdragen. Huwelijkscatechese heeft dus als doel de opbouw van de gemeenteleden, maar gemeenteleden hebben ook de opdracht om de boodschap van het evangelie en de liefde van God door te geven aan anderen in Woord en daad. Het christelijke huwelijksleven is dan een daad waardoor de boodschap van liefde voor elkaar en trouw aan elkaar doorgegeven kan worden aan een wereld waar grote armoede heerst op het gebied van zinvolle en duurzame relaties. We hebben het hier dus over het missionaire aspect van het huwelijk en van de huwelijkscatechese. Het zou daarom een goede zaak zijn wanneer van jonge mensen die willen gaan trouwen in de kerk verwacht wordt, dat ze deelnemen aan de huwelijkscatechese om zo voorbereid te worden op een huwelijk, zoals God het bedoeld heeft.

Onderzoek naar de praktijk van pastorale huwelijksvoorbereiding
Om te kijken naar de praktijk van de pastorale huwelijksvoorbereiding heb ik een enquête gehouden onder 200 van de ongeveer 400 predikanten, die zich verbonden weten met de Gereformeerde Bond binnen de Nederlandse Hervormde kerk. De enquête begint met twee vragen naar de waarde die de predikant geeft aan de pastorale huwelijksvoorbereiding en voor wie de predikant daar een taak ziet. Vervolgens moest de predikant aangeven op welke manier hij aandacht geeft aan het huwelijk in de prediking en tijdens de catechisatie. Daarna volgt een aantal vragen over het huwelijksgesprek en groepsgewijze huwelijksvoorbereiding. Bij beide vragen moesten de predikanten beantwoorden of het plaatsvindt en zo ja, hoe lang/hoe vaak, wat er aan de orde komt en welke leidraad gebruikt wordt. De predikanten die geen groepsgewijze huwelijksvoorbereiding gaven, werd gevraagd waarom ze dat niet doen. Om vervolgens te weten te komen hoe predikanten de praktijk van de huwelijksvoorbereiding waardeerden werd daarnaar gevraagd met aansluitend de vraag om aan te geven wat hun ideaal hiervoor is. Omdat mijn verwachting was dat in de meeste gemeenten geen groepsgewijze pastorale huwelijksvoorbereiding plaats zou vinden, wilde ik er wel naar vragen hoe predikanten dat dan ingevuld zouden willen zien, daarom de vraag wie dat zou moeten doen, wat het belangrijkste argument zou zijn om het wel te doen en wat er aan de orde zou moeten komen.

Korte uitwerking van de enquête
De betrokkenheid van de predikanten bij dit onderwerp is groot. Dat bleek uit de grote respons op de enquête (83%) en de waardering met een gemiddelde van 8, 3 voor de waarde van het onderwerp, binnen het geheel van het gemeentewerk.
Vrijwel alle predikanten zien een taak voor zichzelf als het gaat om pastorale huwelijksvoorbereiding en 99% besteedt tijdens de preek en catechisatie in meerdere of mindere mate aandacht aan het huwelijk. Bij 98% duurt het huwelijksgesprek langer dan 1 uur. Van alle predikanten geeft 22% groepsgewijze pastorale huwelijksvoorbereiding, 43% geeft geen groepsgewijze pastorale huwelijksvoorbereiding. Van de 400 predikanten zijn dat er ruim 160, ze zouden het wel willen maar er zijn diverse redenen waarom ze het niet doen: te weinig stelletjes, tijdgebrek, aarzeling m.b.t. de aanpak, aanstaande echtparen vinden het vreemd en bedreigend, er is geen belangstelling voor binnen de gemeente. Daarnaast geeft 35% geen groepsgewijze pastorale huwelijksvoorbereiding en zou het ook niet willen.

Conclusies en aanbevelingen
Het huwelijk: door God gegeven
Het is voor christenen belangrijk te weten wat een christelijk huwelijk inhoudt. God heeft het huwelijk ingesteld en wil het zegenen ook. Man en vrouw worden opgeroepen om elkaar onderdanig te zijn in de vreze Gods. Zoals de gemeente onderdanig moet zijn aan Christus, omdat Hij het Hoofd is, zo moet de vrouw onderdanig zijn aan de man, want hij is het hoofd van het gezin. De lichamelijke liefde is een zoete vrucht binnen de beslotenheid van het huwelijk. In de praktijk zal blijken dat op het gebed een vergevende liefde zal opbloeien. De band is zo hecht, dat hij niet verbroken mag worden.

Het goede doorgeven
De Bijbel zegt heel veel over het huwelijk, maar weinig tot niets over de pastorale voorbereiding op het huwelijk. Is het dan wel nodig om ons daarop te bezinnen? Daarom heb ik mezelf de vraag gesteld of pastorale huwelijksvoorbereiding wel nodig zou zijn. Wanneer we echter de ontwikkelingen in de 19e en 20e eeuw in relatie tot het huwelijk bekijken, is die vraag snel beantwoord. Het blijkt dat door alle maatschappelijke en sociale veranderingen waarden en normen wijzigen. Er komen andere samenlevingsvormen, echtscheiding wordt steeds meer geaccepteerd. Door de media wordt van vele (zondige) dingen kennis genomen. Jongeren groeien op in eenoudergezinnen. Ook binnen de kerkelijke gemeenten zie je deze veranderingen en daar komt de (hernieuwde) belangstelling voor huwelijkstoerusting vandaan. En juist om problemen te voorkomen moet de gemeente zich richten op pastorale huwelijksvoorbereiding. Zo wordt elk nieuw echtpaar een belangrijk onderdeel van de gemeente, van het lichaam van Christus.

Pastorale huwelijksvoorbereiding
Pastorale huwelijksvoorbereiding houdt allereerst in dat vanuit de kerk benadrukt wordt dat de ouders de belangrijkste functie hebben in de opvoeding van hun kind, ook in de richting van een huwelijk. De kerk is daarin ondersteunend en aanvullend bezig. Algemene pastorale huwelijksvoorbereiding is noodzakelijk om kinderen al vroeg kennis te laten maken met het positieve van een christelijk huwelijk. In de prediking, tijdens de catechisatie en op de clubs kan op een gewone manier over het huwelijk gesproken worden. Ook kan er juist speciale aandacht gegeven worden op bepaalde momenten. Daarbij moet ook niet vergeten worden om al op jonge leeftijd aandacht aan seksualiteit te besteden. Want de praktijk leert dat al heel jong grenzen op dit gebied overschreden worden. Als je wacht tot de huwelijkscatechese is het te laat! Daarnaast is er sprake van specifieke huwelijksvoorbereiding als een stel al een poosje verkering heeft, verloofd is of trouwplannen gaat maken. Vanuit de gemeente kan dan huwelijkscatechese gegeven worden (groepsgewijze huwelijksvoorbereiding). Het is moeilijk om aan te geven welke onderwerpen aan bod moeten komen, dat hangt zowel af van de groep als van de catecheet. Toch wil ik een aanzet geven m.b.t. een aantal te behandelen onderwerpen die zeker aan bod zouden moeten komen:

1.   een christelijk huwelijk (bijbelse gegevens over het huwelijk)
2.  communicatie (verschillen tussen man en vrouw, omgaan met conflicten)
3.  gezamenlijke relatie met God (samen bidden, elkaar vergeven, Gods leiding in je leven)
4.  liefde (zelfliefde/liefde voor de ander, seksualiteit, gezinsvorming)
5.  trouw (huwelijksformulier, verantwoordelijkheid als man/vrouw voor de ander).

Daarnaast voert de predikant met elk stel dat wil gaan trouwen één of meerdere huwelijksgesprekken.

Vrijblijvend?
Wanneer er zoveel predikanten zijn die wel huwelijkscatechese zouden willen geven, maar het niet doen, ligt hier dan geen verantwoordelijkheid voor de kerkenraad? Ik denk van wel, hoewel het voor elke gemeente een vrijblijvende zaak is of er wel of geen huwelijkscatechese gegeven wordt en de manier waarop. Wanneer er echter binnen de gemeente een kerkelijk werker aangesteld is, lijkt het mij een goede zaak wanneer hij of zij deze huwelijkscatechese geeft. In dit alles is het goed om nog even te luisteren naar wat Teellinck gezegd heeft over het huwelijksleven. Teellinck zegt dat de genade van Christus gestalte krijgt in het geheiligde leven en daar hoort het huwelijksleven ook bij. Daarbij doelt hij op het leven met de Heere dat een innerlijke en verborgen zijde heeft, maar daarnaast ook een openlijke en praktische zijde.

Hardinxveld-Giessendam               A. Vastenhoud

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen