Boekbespreking

Jan Fokkelman, Dichtkunst in de Bijbel - Een handleiding bij literair lezen, uitg. Meinema, 264 pag., ƒ 39, 50.
Vijf jaar geleden verscheen van de hand van dr. J. P. Fokkelman 'Vertelkunst in de bijbel', een studie over het proza van de Heilige Schrift. Het hier aangekondigde boek is daar in zekere zin de pendant van: het gaat in op de poëtische kant van de Bijbel. Uiteraard komen dan de Psalmen vooral in beeld. Maar ook neemt Fokkelman zijn lezers mee in de boeken Hooglied, Job en in die van sommige profeten. Poëzie schrijven is een aparte kunstvorm. Maar poëzie lezen is niet minder een hele kunst. Dat heeft alles te maken, aldus Fokkelman, met het feit dat poëzie de meest ingenieuze vorm van taalgebruik is. Daarom is het behandelen van dichtkunst een veel technischer werk dan het uitleggen van verhalend proza. In zijn inleiding begint de schrijver te zeggen dat 'dit boek bestemd is voor belangstellenden die geen Hebreeuws lezen, maar het moeten hebben van een vertaling van de bijbel'. Ruim 37 procent van de Hebreeuwse Bijbel bevat poëzie. Ruwweg bemeten bestaat éénderde van de Hebreeuwse Bijbel dus uit poëzie. En dat is inderdaad veel, wellicht méér dan we hadden gedacht. Dat heeft onder andere te maken met de manier waarop veel Psalmen staan weergegeven in bijvoorbeeld de Statenvertaling. Soms meer als proza gedrukt dan als poëzie. Fokkelman laat helder in allerlei voorbeelden zien welk een heel ander beeld je krijgt als de poëtische delen van de Schrift ook als zodanig staan weergegeven. De typografie van de gangbare bijbelvertalingen blokkeren het zicht op de literaire waarheid door de tekst zo achter elkaar af te drukken alsof het woorden in proza betreft.
Mooi is het tweede hoofdstuk waarin Fokkelman de vraag aan de orde stelt: wat is dichtkunst eigenlijk? Etymologisch aanvechtbaar laat hij de term 'dichten' slaan op wat we bedoelen met 'dichtheid' wat op zich een interessante conclusie biedt. 'Poëzie is de meest compacte en geconcentreerde vorm van taalgebruik die er bestaat.' Als lezer gaat het erom dat je weet hoe je moet omgaan met deze dichtheid.
In volgende hoofdstukken worden alle delen van poëzie grondig en voorzien van voorbeelden uiteengelegd: parallellisme in cola en verzen, de strofe, de stanza, het gedicht als geheel, de macht van het herhalen.
Boeiend vond ik het hoofdstuk waarin een reeks vragen staat die je als lezer van (bijbelse) poëzie aan de tekst kunt stellen om tot verstaan te komen. Er wordt ook gewaarschuwd voor valkuilen die een juiste leeshouding in de weg kunnen staan. In een laatste hoofdstuk biedt Fokkelman honderdvijftig en meer gedichten met hun indeling: de primeur van de indeling in strofen van alle Psalmen. Fokkelman geeft aan het begin van zijn boek een woordenlijst van termen en veelgebruikte woorden als het gaat om het vakmatig verwoorden van poëzie. Ik miste in die lijst woorden als 'stanza' en 'synecdoche'. En verder: niet iedere lezer zal direct begrijpen dat 'cola' het meervoud is van 'coIon'. Op bladzijde 32 in de weergave van Psalm 113 moet volgens mij in regel 3a een drukfout staan. Net als zijn Vertelkunst (1995) wensen we ook dit boek een herdruk toe en kunnen deze kleine aanvullingen wellicht worden meegenomen.

J. Maasland

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen