Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

De ’Nieuwe Berijming’ is van 1967

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

De ’Nieuwe Berijming’ is van 1967

Ingezonden

5 minuten leestijd Arcering uitzetten

Van ds. B. H. Weegink, hervormd predikant te Katwijk aan Zee, ontvingen we een historisch doorkijkje bij de totstandkoming van de Nieuwe Psalmberijming, dit als aanvulling op de artikelen, die de afgelopen weken in De Waarheidsvriend stonden met het oog op de bundel 'Psalmen in tweevoud'. 

In de artikelenreeks over de psalmberijming is stillekens een foutje geslopen. De zogenaamde Nieuwe Berijming stamt van 1967 en niet van 1968.
Mogelijk komt het verschil van één jaar doordat men zich in de vierde aflevering van de serie Psalmen in tweevoud' ('de Waarheidsvriend', 2 nov. jl.) heeft laten leiden door het jaar waarin de nota verscheen, die door het hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond over de berijming werd uitgebracht. Dat was in 1968. In vervolgartikelen dreigt het nu de berijming van 1968 te worden, maar dat is feitelijk een jaar te laat.
Al in 1967 schreef ds. G. Spilt zijn 'Bewaar het pand. Overwegingen bij het gereedkomen van de nieuwe psalmberijming'. De ruimte die Spilt met zijn publicatie vroeg, is overigens pas in 2000, met de presentatie van de bundel Psalmen in tweevoud, gegeven!
Het is trouwens niet alleen in 'de Waarheidsvriend' dat 1968 als jaar van de nieuwe berijming wordt verondersteld. De betreffende interkerkelijke stichtingen 'voor de Psalmberijming' en 'voor het Kerklied' zelf hebben ondertussen 1968 ook maar als jaar van ingang aangenomen. En zij zouden beter kunnen weten. Een halszaak is dit verschil van datum natuurlijk niet. Maar het gaf me wel aanleiding om even naar de wordingsgeschiedenis van de nieuwe berijming te kijken. Ze heeft een lange aanloop gehad.
Al in 1943 besloot de 'Algemeene Synodale Commissie' (het toenmalig Breed Moderamen) van de Ned. Herv. Kerk tot het instellen van een commissie tot onderzoek van de wenselijkheid en mogelijkheid van een nieuwe psalmberijming. Restauratie van de woordenschat van 1773 bleek niet mogelijk; de verzen dienden geheel nieuw op rijm te worden gebracht.
Deze Commissie voor de Psalmberijming (onder voorzitterschap van prof. dr. K. H. Miskotte en met dr. H. Schroten als secretaris) werd alras met vertegenwoordigers van andere protestantse kerken uitgebreid. Dit leidde tot een conglomeraat van medewerkers: oudtestamentici, hebraïci, neerlandici, musicologen en poëten. De dichter Martinus Nijhoff (overleden in 1953) was in 1951 als eerste aangezocht. Hij gaf een krachtige impuls voor de totstandkoming van een nieuw rijmpsalter en betrok een vijftal jongere dichters bij de arbeid van de commissie. Een driedaagse samenkomst in Nijmegen in juni 1952 sloot de eerste fase af. Nu volgden de frequent gehouden dichtersconferenties op 'de Pietersberg' in Oosterbeek. Een Interkerkelijke Werkcommissie werd in 1958 als onderdeel aan de inmiddels Interkerkelijke Stichting voor de Psalmberijming geheten groep toegevoegd.
In december 1958 werden de eerste berijmingen gepubliceerd en aangeboden in het boekje 110 Psalmen. Proeve van een nieuwe berijming. Het was een eenvoudige, grauwgekafte editie zonder muzikale notatie. Men kon de andere woorden leren; het repertoire van moeilijk zingbare psalmen raakte er op zich niet door vergroot. Ik herinner me het boekje uit mijn Hengelose kinderjaren.
Hierna verscheen in mei 1961 het 'groene boekje' met voorop de man, gezeten met luit (in de mond van het kerkvolk: het 'apenboekje' genoemd). Het heette 150 Psalmen. Proeve van een nieuwe berijming. Alle psalmen dus. En met vermelding van muzieknoten. De in twee jaar tijds binnengekomen reacties met opbouwende kritiek hadden de samenstellers gegronde hoop gegeven dat nu het volledige psalmboek gunstig zou worden ontvangen.
Deze bundel werd gevolgd door de uitgave van de psalmen in nieuwe berijming die door de Generale Synode van zowel de Ned. Herv. Kerk als de Geref. Kerken in Nederland na uitvoerige bespreking en met bijna algemene stemmen op 21 juni 1967 werd aanvaard. In deze revisie-1967 had een grondige herziening van de 'Proeve' van 1961 plaatsgevonden. Tijdens eenendertig vergaderingen, gehouden tussen november 1961 en februari 1967, was de ingekomen kritiek psalm voor psalm besproken. Ruim vijftig psalmen bleven onveranderd, elf waren geheel opnieuw berijmd geworden en de rest bleek nogal gewijzigd.
De bundel met de definitieve nieuwe berijming Psalmen raakte bekend in de in lichtblauwe kaft gestoken dikkere en dunnere uitvoering 'met het harpje erop'. Er kwam zelfs een speciaal plastic omslagje op de markt. Deze zangboeken worden ook nu door verschillende kerkgenootschappen op diverse plaatsen nog gebruikt.
Het vier bladzijden tellend 'woord vooraf' bij deze berijming is ondertekend door de voorzitter en secretaris van zowel genoemde Stichting (dr. P. G. Kunst en ds. F. H. Landsman) als genoemde Werkcommissie (prof. dr. G. Kuiper en dr. H. Schroten) voor de psalmberijming. Het is gedateerd op 6 december 1967.
Dat sommigen haar nu de berijming van 1968 noemen, komt door de vermelding van dit jaartal achter de stichtingsnaam op een eerdere pagina. Maar dat heeft meer met jaar van druk en oplage van doen dan met jaar van de officiële editie.
Aanleiding tot verwarring geeft ook de 'combinatiebundel' die in datzelfde jaar verscheen. In maart 1968 deed het Breed Moderamen van de Hervormde Synode een tussenvorm het licht zien: de bundeling van nieuwberijmde psalmen (1967) en hervormde gezangen (1938).
Erna is de nieuwe berijming terechtgekomen in het 'Liedboek voor de kerken. Psalmen en Gezangen voor de Eredienst in kerk en huis', dat in 1973 op aanbieding van een aantal deelnemende kerken en de (thans geheten) Interkerkelijke Stichting voor het Kerklied (nog met Kunst als voorzitter en Landsman als secretaris) verscheen. Het is dezelfde instantie (met drs. W. Bleij als voorzitter en ds. O. Th. Boonstra als secretaris) die in het voorjaar van 2000 tot uitgave van de oude en de nieuwe psalmberijming in één boek heeft besloten. De Oude Berijming is in de achttiende eeuw in de kerk 'ingevoerd', de Nieuwe Berijming werd de kerk in de zestiger jaren van de twintigste eeuw 'aangeboden'. Beide zijn nu vervat in de bundel Psalmen in tweevoud die in november 2000 in Kampen, de plaats van ds. G. de Fijter als initiatiefnemer, werd gepresenteerd.
Laat het jaartal 1968 er dan vele malen foutief vermeld staan. En laat ook buiten discussie of achter de 'twaalf Gezangen' wel de vermelding 'in de berijming van 1773' thuishoort (de 'Eenige' of letter-gezangen hebben een geheel eigen geschiedenis!).
De editie van 'dubbele psalmen' laat iets zien van de variëteit in liturgie die bestaat in de kerk van vandaag.
Ze toont ook iets van de liturgische praktijk, die ruimte vraagt voor de omgang met psalmen, lofzangen en geestelijke liederen in het christelijk geloofsleven van vandaag.

Katwijk aan Zee               B. H. Weegink

Dit artikel werd u aangeboden door: de Gereformeerde Bond

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 23 november 2000

De Waarheidsvriend | 16 Pagina's

De ’Nieuwe Berijming’ is van 1967

Bekijk de hele uitgave van donderdag 23 november 2000

De Waarheidsvriend | 16 Pagina's