Naar het land van Zwingli

Woning van Zwingli

Direct achter de Groszmünster in de Kirchgasse (nr. 20) is het huis waar Zwingli ruim drie jaar met verschillende anderen woonde. Een bord geeft het aan: 'Haus zur Sul, ambtswoning van Ulrich Zwingli, 1522-1525, van zijn medewerkers Jakob Ceporinus, Conrad Pelicanus en van de leraars aan het Groszmünsterstift Petrus Martyr Vermilius en Josias Simmler', lezen we. De laatste vier namen zeggen ons niets, die van Zwingli des temeer. Een jaar na zijn huwelijk verhuist hij naar een andere woning, Kirchgasse 13. Ook daar vinden we boven de deur een bord: Zwingli's ambtswoning. Daaronder de woorden: 'Vanuit dit huis trok hij op 11 oktober 1531 met het leger der Zürichers naar Kappel, waar hij voor zijn geloof stierf'. In het volgende artikel komen we op de slag bij Kappel terug.

Men moet zich altijd afvragen in hoeverre de woningen dezelfde zijn als vijf eeuwen geleden. Toch is het goed er een kijkje te nemen. Zwingli's laatste ambtswoning functioneert nu min of meer als dienstencentrum van de Groszmünster. In de 19e eeuw werd er een kapel aangebouwd waar regelmatig concerten worden gegeven en waar eenmaal in de maand gemeenteleden onder leiding van een cantor komen zingen. Ook belangstellenden zijn daar hartelijk welkom om mee te zingen.

Even voor de Groszmünster, aan de Limmat, staat de aardige laatgotische Wasserkirche, oorspronkelijk op een eilandje in de Limmat gebouwd (vandaar de naam), maar door verschillende oeveraanpassingen nu op het droge. Volgens de overlevering zouden op deze plaats Felix en Regula (zie het vorige arti-

kel) zijn onthoofd, waardoor dit kerkje jarenlang een bedevaartkerkje was. We gaan de kerk, die voor verschillende doeleinden wordt gebruikt, niet in, maar kijken achter de kerk, aan het water. Daar staat hij: 'Ulrich Zwingli, 1 januari 1484, 11 oktober 1531', staat er op het monument. Een eenvoudig beeld. Vastberaden kijkt Zwingli voor zich uit. In zijn rechterhand houdt hij de Bijbel, in zijn linkerhand een zwaard. Niet dat hij strijdlustig was, integendeel, Zwingli heeft zich met name in zijn preken in Zürich zeer verzet tegen het zgn. Reislaufen, het zich verhuren in vreemde krijgsdienst, wat vele Zwitsers in zijn tijd deden. In 1522 wordt het mede door zijn invloed zelfs in Zürich verboden. Maar hij was als het erop aankwam evenzeer bereid zijn leven te geven voor de zaak van de Reformatie. We blijven voor het monument staan. Zwingli had invloed tot in de raad van Zürich en ver daarbuiten. Hij studeerde, preekte, werkte en schreef. Tijdens zijn leven verschenen er vele tientallen geschriften van hem. Hoe groot zou de invloed van deze energieke man geweest zijn als hij niet op 47-jarige leeftijd gesneuveld was?

Fraumünster

Nu wordt het toch echt tijd om de brug over te steken en naar de beide kerken aan de overkant te gaan. Links voor ons staat de Fraumünster, van oorsprong een kloosterkerk, waarvan de bouw begon in 1250. Rechts staat de St.-Peter met de enorme wijzerplaat. Het klooster van de Fraumünster huisvestte oorspronkelijk vooral nonnen uit de hogere klassen van de Zuid-Duitse adel. In 1524 was het het eerste klooster dat meeging met de Reformatie onder Zwingli. De vele bezittingen, tot in de Elzas toe, werden overgedaan aan de raad van Zürich. In deze kerk preekte eens een zekere monnik, Lambert, over de verering van Maria en de heiligen. Zwingli viel hem in de rede en riep hem toe: 'Broeder, je vergist je'. Na de dienst volgt een dispuut waarbij Lambert overtuigd werd. Later werd deze Lambert hoogleraar aan de protestantse universiteit van Marburg.

Na de Reformatie had de Fraümunster een brede uitstraling. Een goede eeuw later was ze gedurende vele jaren de kerk van de hugenoten, die vanwege de vervolgingen uit Frankrijk waren gevlucht. Een gedenkplaat in het portaal van de kerk herinnert daaraan: 'In deze kerk hebben duizenden hugenotenvluchtelingen, edelmoedig ontvangen door de autoriteiten en het volk van Zürich, hun kerkdiensten gehouden in vrijheid. De erkentelijke, Frans gereformeerde kerk van Zürich, 1685- 1985. Ik was vreemdeling en gij hebt Mij ontvangen, Mt. 25', lezen we. Bezienswaardig zijn in de kerk de vijf ramen van de beroemde joodse kunstenaar Mare Chagall (1970): het Profetenraam, Jacobsraam, Christusraam, Sionsraam en Wetsraam.

St.-Peter

Men moet zeker niet vergeten naar de St.-Peterskerk te gaan, die dateert uit de 13e eeuw en de oudste middeleeuwse parochiekerk van Zürich is. De toren kreeg in de 16e eeuw de grootste wijzerplaat van Europa, met een doorsnee van 8.70 meter en cijfers van 90 centimeter. Het pleintje bij de kerk is, midden in de stad, een stil en genoeglijk 'dorps'pleintje, waar het heerlijk mijmeren is.

We gaan de kerk binnen. Hier was Leo Judae, die al vanaf de Baselse tijd een vriend van Zwingli was en hem zeer tot steun is geweest in zijn reformatorische arbeid, de eerste reformatorische predikant (1523-1542). Hij was het ook die op 2 april 1524 in deze kerk het huwelijk van Zwingli met de weduwe Anna Reinhart, moeder van drie kinderen, inzegende. Zwingli was al in het geheim met haar getrouwd, wat alles te maken had met het leven van de geestelijkheid in die dagen, maar het huwelijk werd nu, kort voor de geboorte van hun eerste kind, officieel bevestigd. De kerk is een buitengewoon sfeervolle kerk, met aan beide zijden later ingebouwde galerijen. Het mooie barokke koorgestoelte uit de 15e eeuw is afkomstig uit verschillende opgeheven kloosters. De hoge kansel is uit de tijd na Zwingli (1706). Boven het klankbord (uit 1790), te midden van barok stucwerk, de woorden: 'Gij zult aanbidden de Heere uw God en Hem alleen dienen (Mt. 4 : 10) en daarboven in het Hebreeuws de Godsnaam JHWH (Jahwe). Veelbetekenend als we eraan denken hoe Zwingli zelf verlost is geworden van het aanbidden •van veel wat in zijn dagen vereerd en aanbeden werd en hoe het bij hem kwam tot het geloof in Christus alleen.

De stad

Zürich is een prachtige stad met imposante gebouwen en prachtige winkel-

straten, o.a. de veertienhonderd meter lange Bahnhofstrasze, die vanaf het centraal station naar het Zürichmeer loopt en wel eens de mooiste winkelstraat van Europa is genoemd. Men moet er wel de hand op de knip houden, niet zozeer vanwege de zakkenrollers en de kleine criminaliteit, maar vanwege het vele dat er te koop is. Daar zijn we echter niet voor gekomen. Veel meer, echt de moeite waard, is het om eens door de stille steegjes en straatjes te dwalen. Men kan er, zomaar op een huis, verrassende uitspraken tegenkomen, zoals: 'De realiteit liegt, de realiteit is niet realistisch, er is maar één realiteit, de eeuwigheid'. Of drinken bij een oude fontein met een gebeeldhouwd reliëf van Rebecca die Eliëzer te drinken geeft en daarboven de bijbeltekst uit Genesis 24. Of wandelen langs de Limmat (men kan ook varen) die dwars door de stad loopt, waarbij men de kerken die een rol speelden in het leven van Zwingli nog eens goed in ogenschouw kan nemen. Om dan uit te komen bij de uitlopers van het Zürichmeer, waar het heerlijk toeven is.

Zürich is de grootste en economisch belangrijkste stad van Zwitserland, las ik. Jaarlijks komen er honderdduizenden toeristen. Voor ons is het echter de stad waar Zwingli zijn reformatorische arbeid verrichtte. Tót zijn vroege dood in 1531 op het slagveld bij Kappel. In het volgende artikel gaan we in Kappel kijken.

H. VELDHUIZEN, WAPENVELD

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen