Terug in het dorp

Drempels weg

Er is veel veranderd in de gehandicaptenzorg sedert 1981, het door de Verenigde Naties uitgeroepen internationale jaar van de gehandicapten. In dat jaar werd ook 'Op weg met de ander' opgericht. In de beginperiode richtte de aandacht zich sterk op de toegankelijkheid van de overheidsgebouwen voor lichamelijk gehandicapten. Het leidde tot wetgeving waarin die toegankelijkheid verplicht werd gesteld. Letterlijk en figuurlijk moesten de drempels weg. Er mocht voortaan geen school of openbaar gebouw meer zijn zonder een invalidentoilet. Dit paste bovendien uitstekend in de visie op emancipatie van de overheid. Ook de gehandicapten vormden een achtergestelde groep in de samenleving. De missie van 'Op weg met de ander' sloot hierbij aan, want zij richtte zich sterk op de toegankelijkheid van de kerkelijke gebouwen. Ook invaliden moeten zo zelfstandig mogelijk en zonder onnodige obstakels de kerk kunnen bezoeken. De christelijke gemeente toont zich zo een gastvrije gemeente en treedt in de voetsporen van haar Meester, voor wie alle mensen gelijke waarde hebben.

Zo bezien kunnen we nog iets leren van het emancipatiebeleid van de overheid. Het heeft ons de ogen geopend voor de miskenden en 'misdeelden' in de samenleving. Is dat eigenlijk niet beschamend? Had het niet veeleer andersom moeten zijn? De kerken die op grond van de Schrift de ogen van de overheid openen? Want dat het voluit bijbels is om mensen met een beperking niet te discrimineren, maar hen gelijke kansen en gelijke zorg te verlenen is zonneklaar. Heeft de Heere Jezus niet het voorbeeld gegeven in Zijn omgang met kinderen, vrouwen, melaatsen en andere gehandicapten, allochtonen (Samaritanen) en andere randfiguren (tollenaars en zondaars)? En zegt Paulus het niet overduidelijk in 1 Korinthe 12, waar hij onder andere pleit voor gelijke zorg (vs 25) voor die leden van het lichaam (dat is de gemeente) die op het oog de zwakste zijn? (vs 22). Intussen kwamen de verstandelijk gehandicapten meer in het vizier van de overheid en van 'Op weg met de ander'.

Radicaal ander beleid

Wat de overheid betreft vond er een radicale beleidsombuiging plaats. Men wil van de grootschalige (intramurale) voorzieningen af. Dat zijn voorzieningen waar gehandicapten wonen en volledige verzorging krijgen, dus vierentwintig uur per dag en zeven dagen per week. Deze verzorging omvat alle aspecten van het bestaan, zowel de lichamelijke als de geestelijke aspecten. Er zijn geestelijk verzorgers en er is een kerk. De 'gemeente' bestaat voor het merendeel uit medegehandicapten en uit (enkele) verzorgers. Ouders en familieleden maken de dienst mee. Deze grote instellingen zijn als eilanden in de samenleving. Meestal staan ze ook niet in de stad of het dorp, maar ergens op een mooie, maar niet zichtbare plaats in de bossen. Zo is er ook sprake van een maatschappelijk isolement. We zien onze broeders en zusters met een beperking (de 'anders-begaafden', zoals ze ook wel heel treffend genoemd worden) niet meer op straat en in de kerk.

Dit isolement is strijdig met het emancipatiebeleid van de overheid. Het leidt namelijk tot steeds grotere afhankelijkheid van de gehandicapten. In plaats daarvan moeten we gehandicapten de ruimte geven en helpen zo zelfstandig mogelijk te leven en te integreren in de samenleving. Gehandicapten kunnen meer dan wij vaak denken, als ze de mogelijkheden maar krijgen. Ook gehandicapten hebben behoefte aan zelfbeschikking en privacy. Ook mensen met een handicap willen zich zoveel mogelijk zelf kunnen redden. In grootschalige instituten is dit niet goed mogelijk. Daar worden mensen verzorgd, in plaats van te Ieren voor zichzelf te zorgen. Daar wordt de dagindeling en het ritme van de dag bepaald door de werkroosters van de verzorgers en de planning en organisatie van de instelling. Dat leidt tot onmondigheid en apathie. Je wordt er geleefd.

Althans, zo is de achterliggende visie. Dat neemt natuurlijk niet weg dat er door vele werkers in de gehandicaptenzorg uitstekend werk is en wordt verricht, ook vanuit een voluit christelijk beginsel.

Terug

Niet alleen in Nederland is de visie op gehandicaptenzorg veranderd, ook in de andere westerse landen. Overal worden de grote instituten ontmanteld. In Noorwegen bijvoorbeeld zijn ze bij wet gesloten. Mensen met een handicap komen zo terug in het dorp en in de wijk. Integratie is de centrale doelstelling. En emancipatie natuurlijk.

Woningbouwverenigingen zijn verplicht woningen te reserveren en aan te passen voor mensen met een handicap, hetzij verstandelijk of lichamelijk. Werkgevers worden door middel van subsidies gestimuleerd gehandicapten in dienst te nemen. Scholen worden verplicht kinderen met handicaps toe te laten en aangepast onderwijs te geven. De overheid stelt daar extra geld voor ter beschikking van de ouders ('rugzakje') en zij bepalen of ze daarmee naar een school voor Speciaal Onderwijs gaan of naar een basisschool. Kinderen met het Syndroom van Down bijvoorbeeld - zij werden vroeger 'mongooltjes' genoemd vanwege hun uiterlijk - bezoeken de gewone basisschool. Ook kinderen met een zintuigelijke handicap - blinde kinderen bijvoorbeeld - kan men daar al aantreffen.

Gehandicapten krijgen zeggenschap over de zorgverlening die ze behoeven, bijvoorbeeld door middel van het persoonsgebonden budget. Dat betekent dat de zorgbehoefte van de zorgvrager in kaart wordt gebracht en dat de zorgvrager vervolgens zelf zijn zorg inkoopt en dus bepaalt hoe de zorg wordt verleend en door wie. Dit leidt heel direct tot meer zelfbepaling en grotere verantwoordelijkheid.

Integratie en participatie

Zo verschijnen mensen met een handicap meer en meer in beeld. Ze wonen om de hoek en krijgen in hun aangepaste woonvormen aan hun handicap en behoefte aangepaste hulp. We ontmoeten hen in de winkel. Ze gaan samen met de andere kinderen naar de basisschool. En we zien hen 's zondags in de kerk.

Maar hoe welkom is de andersbegaafde in onze gemeente? Krijgen ze ook het gevoel dat ze er helemaal bij horen? En hoe geven we hun dat gevoel? Kunnen ze ook meedoen? En waaraan dan? Met andere woorden: wat zijn de consequenties van de integratie en participatie van mensen met een handicap in de kerkelijke gemeente voor de kerkdienst, voor catechese en clubwerk, voor diaconaat en pastoraat? Daarover gaan ook de volgende artikelen.

E. BLAAUWENDRAAT Staffunctionaris van 'Op weg met de ander'

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen