Baarn en het grondvlak

Nieuw-Vennep

Het begon in Nieuw-Vennep, een week of zes geleden. De plaatselijke gereformeerde kerkenraad zegt 'hartstochtelijk voorstander' te zijn van de voorgenomen eenwording van de drie kerken. 'Die droom moet gedroomd worden en moet ooit eens uitkomen!' Tegelijkertijd ziet men federatie op dit moment als het meest haalbare, omdat de synode niet tegemoet komt aan breed levende bezwaren. Een opgelegde fusie waarbij velen zullen afhaken, wijst men af. 'Dan spat de droom uit elkaar en zijn we verder van ons doel verwijderd dan ooit tevoren.'

Nieuw-Vennep kiest er daarom voor alle ruim 850 kerkenraden zestien stellingen voor te leggen. In een algemene brief schrijft de kerkenraad het gevoel te hebben dat sinds de behandeling van de concept-kerkorde in 1995, de daarbij hórende ordinanties in 1998 en het rapport 'Kerken en kerkverband', over de verhouding tussen landelijke kerk en plaatselijke gemeente, er feitelijk niet veel is veranderd. 'Wij hebben het idee dat veel kerken liever een of andere vorm van federatie willen dan een complete fusie, maar dat zij in de loop der tijd de moed verloren hebben om hun bezwaren kenbaar te maken.'

De zestien stellingen maken duidelijk waarom Nieuw-Vennep de fusie afwijst. Geen enkele stelling raakt aan het belijdende karakter van de verenigde kerk, al ontkennen wij niet dat de kerkregering ook een geestelijke zaak is. Maar onder het kopje 'Inhoudelijke bezwaren' zijn rechtspersoonlijkheid en beheersbevoegdheid de zaken waar het de gereformeerden vooral om gaat. Is er, ook met het oog op de breedte van de Gereformeerde Kerken, nu werkelijk niets diepers te peilen?

Baarn

Daarom maar snel naar Baarn. Het getuigt van doorzettingsvermogen en élan dat de kerkenraad van de hervormde buitengewone wijkgemeente Calvijnkerk terwijl ze al twee jaar vakant is - in dezelfde week dat haar plannen publiek werden, nam ds. Jonker uit Nijkerk het beroep naar Baarn aan-, ook een enquête wist te organiseren.

In zijn brief van 20 februari schrijft de kerkenraad dat de fusie tot scheuringen en afsplitsingen zal leiden, de kerk onwaardig. Aan de ene kant moeten gemeenten die reeds Samen op Weg zijn, een eigen plaats en structuur kunnen krijgen, aan de andere kant wordt opgemerkt dat er fricties zullen komen als de plaatselijke hervormde identiteit van een gemeente zich niet verdraagt met de bovenplaatselijke. De kerkenraad wil nu een raadpleging, omdat 'de kerkenraad ten principale de enige besturende macht in de kerk is'. De meerdere vergaderingen hebben slechts gedelegeerd gezag. Daarom wil de Baarnse kerkenraad dat de plaatselijke gemeenten zich in alle vrijheid uitspreken voor fusie of federatie.

Omdat de kerkenraad van Baarn de analyse van Nieuw-Vennep onderschrijft, neemt hij de enquête van deze gemeente over. Dat betekent dat ook 1359 hervormd(-gereformeerd)e wijkgemeenten de zestien stellingen hebben toegestuurd gekregen, om deze voor 30 april in te vullen.

Ik vind het teleurstellend dat de vragen van Nieuw-Vennep zonder meer zijn overgenomen. Zijn de inhoudelijke bezwaren tegen Samen op Weg te rubriceren onder de volgende vier stellingen: een gedeelde rechtspersoonlijkheid werkt niet, de beheersbevoegdheid behoort toe aan de plaatselijke kerk, de voorgestelde opgelegde inschakeling van regionale colleges is niet gewenst en élan, werfkracht, vernieuwing en opbouw van de plaatselijke kerk worden geschaad.

Had de kerkenraad zich niet veel meer moeten richten op de bezwaren waarom het in hervormde kring vooral gaat? We denken aan de toevoeging van belijdenisgeschriften uit de lutherse traditie, aan de Leuenberger Konkordie, aan de visie op het verbond, op het huwelijk, desnoods de naam.

Met orde

Los van de inhoud van deze gereformeerde en hervormde peiling blijft de vraag staan of we in de kerk deze kant op moeten. Waar vallen de beslissingen in het leiding geven aan de gemeenten en aan het geheel van de kerk? Welke stem dient hierin een raadpleging van gemeenten te hebben op de wijze zoals deze nu uitgevoerd wordt? En: is de kerkenraad inderdaad de enige besturende macht in de kerk? Ons zicht op deze onderliggende vragen is bepalend voor de waardering van enquêtes.

We nemen ons uitgangspunt in 1 Korinthe 14 : 40, waar Paulus de gemeente aanspoort alle dingen eerlijk en met orde te laten verlopen. Zicht op de bijbelse structuur van de kerk betekent een afstand nemen van democratische principes in die zin dat het getal zou bepalen. In de kerk geldt de regering van Christus, door Zijn Woord en Geest. Dat is het eerste. En dat besef zij steeds weer bepalend in de vergaderingen van kerkenraad, classis en synode.

Die gehoorzaamheid aan de Koning van de kerk mogen we van de synode verlangen. En waar de ambten in die gehoorzaamheid bijeen zijn, wil de Heilige Geest aanwezig zijn, zelfs zodanig dat de apostelen inzake een bepaalde beslissing kunnen schrijven dat het 'de Heilige Geest en ons goed gedacht heeft' (Hand. 15 : 28).

Het hervormde presbyteriaal-synodale stelsel van kerkregering neemt een tussenpositie: geen congregationalisme, met alle nadruk op de gemeente; ook geen episcopale structuur, waarin de bisschop de eenheid symboliseert. In dit stelsel is niet de generale synode de belangrijkste vergadering, maar de plaatselijke kerkenraad, omdat de gemeente geheel openbaring van Christus' lichaam is.

Waarom we daarbij over classis en synode spreken als over meerdere vergaderingen? Omdat deze vergaderingen meerder kerkelijk gezag hebben om over sommige zaken een beslissing te nemen. Prof. Van Ruler sprak over 'de accumulatie van de ambtsmacht'. Daar komen de ambten bijeen om besluiten te nemen over zaken die men plaatselijk en regionaal niet kan regelen. Zo heeft de classis zich uit te spreken over vragen van de kerkorde en het belijden en dient de generale synode de kerkorde vast te stellen. Ook de zorg, voor de opleiding van de predikanten ligt bij voorbeeld bij de synode. Daarom kan niet gesteld worden dat de kerkenraad de enige besturende macht in de kerk is. Hoezeer we het signaal van Nieuw-Vennep en Baarn tot het onze willen maken (!), in de gemeente des Heeren zal alles ordelijk moeten toegaan.

Kerkordelijk correct

Wat betekenen de twee enquêtes ondertussen voor de ambtelijke leiding van de kerk? Die vraag mag ook niet ontweken worden. Op de website van de SoW-kerken is te lezen dat de triosynode niet zal reageren, omdat 'initiatieven naast de kerkelijke weg al gauw het karakter van een actiemiddel krijgen'. Zonder met het woord actiemiddel het Baarnse initiatief te willen stempelen, wordt terecht de kerkelijke weg van raadpleging van de classicale vergadering aangewezen. Maar is met dit kerkordelijk correcte antwoord door het triomoderamen wel alles gezegd? Nee! Waarom lezen we op de website niet dat er een gesprek geweest is of zal komen met Nieuw-Vennep en Baarn, om de achterliggende gedachten te vernemen? Waarom wordt het zoveelste signaal niet ernstig genomen?

Het kan en mag in de huidige situatie niet alleen gaan om ons kerkordelijk gelijk. Gevoelens van onvrede over de besluiten van de synode en over de wijze waarop die gecommuniceerd worden, laten zich niet kanaliseren door een bericht op internet, maar vragen om persoonlijke uitleg en toelichting, ook voor de zoveelste keer. In eerste instantie vragen ze echter om bereids heid tot luisteren, tot het opvangen * van signalen en op juiste wijze waarderen van gevoelens en emoties, van " bezwaren en verzet. Tot dat gesprek willen we oproepen. Samen willen we de kerk toch dienen, haar bewarend

bij het Woord, elkaar niet kwijtrakend in een proces dat vereniging beoogt?

Reële vertegenwoordiging

De zaak van de afvaardiging naar de synode heeft ondertussen alles met de vertegenwoordiging van het grondvlak te maken. Wie wil staan voor het geestelijk karakter van de ambtelijke vergaderingen -en dat willen we toch? -, zal tegelijk moeten zorgen voor een reële afspiegeling van de feitelijke verhoudingen binnen de kerk. Het is geheel op zijn plaats dat de classis Ede hierover vorige week het gesprek weer heeft geopend. Hoeveel al dan niet meelevende gemeenteleden vertegenwoordigt elk hervormd synodelid? En: hoe is de triosynode ooit gekomen tot de huidige verhouding tussen hervormde, gereformeerde en lutherse synodeleden?

Vanuit deze insteek heeft de classis Ede deze week in een brief terecht aan het hervormde moderamen gevraagd in overweging te nemen of een door haarzelf opgestelde enquête over het draagvlak niet wenselijk zou zijn. 'Al jarenlang leeft er het gevoel dat de verhouding tussen meelevende gemeenteleden en afgevaardigde ambtsdragers scheef ligt', zei preses ds. B. J. van de Kamp. Het is verstandig dat hij vroeg om een initiatief van de synode zelf hierin, vanuit het gegeven dat de ambtelijke structuur een afspiegeling dient te zijn van het grondvlak. Laat de synode in deze cruciale fase van de geschiedenis van de kerk, weten wat er werkelijk leeft in de gemeenten. Daar komt bij dat de snelheid waarmee momenteel geconsidereerd moet worden, een overvragen van de classicale vergaderingen genoemd mag worden. Hoe kunnen de laatste ordinanties en de overgangsbepalingen in de kerkenraden en classes zorgvuldig bekeken worden, als we slechts enkele maanden voor beschikbaar zijn?

Er moet de triosynode veel aan gelegen zijn om enquêtes vanuit het grondvlak te voorkomen. Samen moeten we deze weg niet verkiezen. En nu de enquêtes er eenmaal zijn, laat het signaal dat ervan uitgaat, niet verstommen in slechts het benadrukken van de kerkordelijke regelgeving. Leidinggeven betekent niet het gebruik van machtswoorden. Het wil in de kerk zijn een voortdurend voortgaan op de weg van dienstbaarheid in gehoorzaamheid aan het Woord van God.

P. J. VERGUNST

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen