Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Uit de pers

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Uit de pers

11 minuten leestijd Arcering uitzetten

Our God is bigger than yours Deze woorden ('Onze God is machtiger dan die van jullie') schreef iemand op een muur in de omgeving van het nog smeulende World Trade Center kort na u september 2001. Ik kwam ze tegen in Wij Nederland (19 april 2003) dat kort voor Pasen een 'Special' wijdde aan het & e0ia 'Het geloof is terug'. Op de omsïglftóki zetfs-de wat schreeuwerig oyeflcomende uitspraak God leeft! Dat zal wel met de losse verkoop te maken hebben met Pasen voor de deur. Interessant is overigens wel het thema dat vooral de aandacht krijgt: is het waar dat het geloof op dit ogenblik een hoofdrol speelt op het wereldtoneel? Wie de media van de laatste weken heeft: gevolgd, zal het opgevallen zijn dat president Bush een bepaalde vorm van zendingsdrang wordt aangewreven in zijn politieke acties. Religieuze motieven zouden hem en zijn directe omgeving hebben gestimuleerd in zijn daadkracht tegen het Kwaad. Apocalyptische verwachtingen zouden in de Amerikaanse samenleving de boventoon hebben gekregen.

'Het geloof is terug op het wereldtoneel. En de Europeanen kijken verbijsterd toe, want meer en meer lijkt Europa, of eigenlijk: West-Europa, een eenzaam eiland uan secularisme in een wereld van religieus gewoel. De afgelopen eeuw heeft in Europa het idee postgevat dat modernisering hand in hand gaat met secularisatie, maar dat lijkt inmiddels alleen op te gaan voor Europa zelf. Overal in de derde wereld vindt een explosieve groei plaats uan religieuze bewegingen, juist in de grote steden, de lawaaiige misbaksels uan de moderniteit. Intussen denken westerse intellectuelen nog steeds dat Europ eigenlijk de toekomst is, dat de rest van de mensheid wel wijzer zal worden en het geloof net als wij, aan de dijk zal zetten. Maar de rest uan de mensheid blijkt zich daar niets uan aan te trekken en geloojt erop los. De wereld ziet er anders uit dan we heel lang gedacht hebben. In West-Europa zijn de kerken leeggelopen, maar op de andere continenten beleven de wereldgodsdiensten juist een ongekende bloei. De islam zal de komende decennia zo snel groeien, dat er straks euenueel moslims als christenen op de wereld zullen zijn: tussen de twee en drie miljard. Intussen timmert ook het christendom aan de weg, vooral door de rooms-kathoüeke missie en de spectaculaire groei van de pinksterkerken en de evangelicale beweging in Afrika, Azië, Noord- en Zuid-Amerika. In Zuid-Korea alleen preekt de charismatische voorganger Yongi Cho al iedere zondag voor. een miljoen volgelingen. Maar in Europa hebben we dat alles nauwelijks in de gaten.'

Welnu, dit geschreven hebbend, is de journalist van Vrij Nederland (Thijs Broer) op zoek gegaan naar mensen die geacht worden verstand te hebben van deze problematiek. Een van hen is Philip Jenkins en leest u maar mee wat hij ervan vindt.

'In zijn vorig jaar gepubliceerde boek The Next Christendom schetst de Britse godsdienstwetenschapper Philip Jenkins, verbonden aan Pennsylvania State University in de Verenigde Staten, een onrustbarend scenario. De wereld staat aan de vooravond van een ingrijpende verandering binnen het christelijk geloof stelt hij, die diepere sporen zal nalaten in de komende eeuw dan de islam. Overal in de derde wereld is een christelijke stroming in opkomst die wel The Third Church wordt genoemd: een wonderlijk amalgaam van pinksterkerken, christelijke sekten, evangelicale groepen en charismatische bewegingen, ook binnen de katholieke kerk, met als gemeenschappelijk kenmerk een extatische geloofsbeleving, een sterk geloof i het bovennatuurlijke - duiveluitdrijving, gebedsgenezing - en een streng orthodoxe moraal.

Die ontwikkeling, volledig tegengesteld aan de verlichte, individualistische, liberale geloofsbeleving in Europa, is volgens Jenkins vergelijkbaar met de Contrareformatie, en zal de wereld, ook het Westen, ingrijpend beïnvloeden. Het Vaticaan, stelt hij, zal zich veel meer gaan richten op het zuidelijk halfrond, waar de orthodoxie gehoor vindt bij snel groeiende volksmassa's, dan op het ver- a lichte Europa, waar de bevolkingsgroei stagneert. De eerste zwarte paus zou, tot teleurstelling van de progressieven, best eens zwaar orthodox kunnen blijken.

Ook door de migratie uan het zuiden naar het noorden zal de zuidelijke geloojsbeleuing met haar emotionaliteit, radicale bijbelopuattingen en orthodoxe moraal, onontkoombare inuloed krijgen in Europa. "Waar ik het meest bezorg over ben, " zegt Jenkins, "is de conjrontatie tussen het christendom en de andere grote religies: islam en hindoeïsme. Die conflicten kunnen alleen vermeden worden, als het christendom niet groeit en niet overleeft. Ik ben bang dat religieuze conflicten op wereldschaal onvermijdelijk zijn." (...)

"De afgelopen dertig of veertig jaar is de islam snel geradicaliseerd. Ik heb niet de indruk dat veel mensen in het Westen zich realiseren hoe ingrijpend die ontwikkeling is. Met geld uit Saoedi-Arabië en Libië worden over de hele wereld streng-conservatieve sch len, madrasa's en moskeeën gebouwd. Het geloof zelf heeft een veel legalistischer, intoleranter karakter gekregen, nu het de onderwerping van de staat aan de islamitische wet propageert.

Het probleem is niet de islam, maar die specifieke vorm van de islam. Die is de bron van het conflict: een christendom dat groeit, een islam die groeit, en moslims die geloven dat de staat moet buigen voor de islamitische wet. Dat is de kern van toekomstige problemen die de westerse samenleving diep zullen raken".'

Interessant is wat Jenkins zegt over de gevolgen van immigratie. 'In Europa is het overgrote deel van de immigranten moslim, maar in Amerika christen'. Hij schat in dat daardoor de kloof tussen Amerika en Europa nog groter wordt. Vrij Nederland vraagt ook de mening van William Pfaff, bekend commentator van de International Herald Tribune. Hij schetste onlangs in Vrij Nederland dat de afgelopen jaren een funda- n mentalistische vorm van het protestantisme wijd verbreid is geraakt onder de Amerikaanse middenklasse.

'Op grote schaal worden er boeken gepubliceerd die uiting geven aan apocalyptische verwachtingen. De gebeurtenissen in de wereld worden in die visie opgevat als teken van het naderende einde der tijden, uan de chaos die aan de wederkomst uan Christus voorafgaat. De Verenigde Naties fungeren als de antichrist, en de Verenigde Staten moeten een rol spelen die God ze heeft toebedacht, door het geuecht met de antichrist aan te gaan.

"De vraag is o/ook Bush dat echt geloojt, " zegt Pfaff. "Hij zou zich best door zulke verhalen kunnen laten overtuigen. Hij is een born again Christian. Zeker is dat de mensen die geloven in het naderende einde der tijden tot zijn electoraat behoren.' De terugkeer van religie in de wereldpolitiek is in specifieke gevallen een gevaarlijke ontwikkeling, vindt Pfaff. "Het is erg gevaarlijk als een staatshoofd denkt dat hij bijbelse profetieën moet voltrekken. Dat zie je in Israël, waar de rechtervleugel in de politiek wordt gemotiveerd door de overtuiging dat God hun Israël gegeven heeft en dat de Palestijnen lastige obstakels zijn, die verwijderd mogen worden.

Of de terugkeer van het geloof in de wereldpolitiek in het algemeen een gevaarlijk verschijnsel is, vind ik moeilijk te beoordelen. Ik zou best willen dat de wereldpolitiek bepaald werd door sophisticated, goed opgeleide, religieuze mensen. Dat zou een stuk beter zijn dan geregeerd te worden door mensen die macht en geld als enige drijfveer hebben. Het zou helemaal geen kwaad kunnen als er ook eens wat religieus geïnspireerd altruïsme bij kwam kijken".'

De vraag is of het waar is dat Bush zich in zijn overwegingen zozeer laat bepalen door zijn geloofsovertuiging als hier door sommigen op z'n minst gesuggereerd wordt. Mij trof een bijdrage van dr. James Kennedy in het Nederlands Dagblad van 26 april 2003. Kennedy is historicus en sinds kort werkzaam aan de Vrije Universiteit. Hij is afkomstig uit de Verenigde Staten en kan dus oordelen van binnen uit hoe en wat er in zijn land wordt gedacht. Boven zijn column staan de woorden: Bush's buitenlands beleid en religie.

'Amerika en Europa drijven uit elkaar, zo lijkt het. En nergens is dat duidelijker zichtbaar dan op religieus gebied. Terwijl de secularisatie tijdens de laatste halve eeuw flink toesloeg onder Europeanen, lijken Amerikanen nog even religieus als altijd. Het is al eerder opgemerkt dat we in ons religieus mthousiasme meer lijken op Latijns-Amerika en Afrika dan op Europa.

Religie schijnt me zelfs meer dan ooit overheersend te zijn in de Amerikaanse politiek, met George W. Bush als de meest vrome president sinds jimmy Carter. Het lijkt erop dat de diep religieuze overtuiging van president Bush, dat het in de oorlog in Irak gaat om de strijd tussen goed en kwaad, hem tot de aanual heeft aangezet.

Behoudende duistere, in Amerika steunen Bush, oorlogsbeleid in groten getale, omdat hij bekend staat als een overtuigd christen die dagelijks bidt en er niet voor terugschrikt op God te wijzen in deze strijd tegen het kwade. Veel andere Amerikanen - en waarschijnlijk de meerderheid van de Europeanen - krijgen kippenvel van zijn verwijzingen naar God. Ze vinden het niet alleen arrogant, maar ook gevaarlijk om het voeren van een oorlog religieus te rechtvaardigen. Omdat religie zo irrationeel is en van mensenfanatiekelingen maakt, zou het verbannen moeten worden uit de politiek, menen zij.'

Kennedy's conclusie is: wie denkt dat religie te maken heeft met het Amerikaanse beleid in het Midden-Oosten heeft het helemaal mis. Hij beargumenteert dat als volgt:

'Op geen enkel beleidsterrein ontwikkelt George Bush zijn eigen beleid, dat laat hij aan zijn adviseurs over. De besluitvorming van de president is gebaseerd op hun voorstellen. In sommige departementen, zoals onderwijs en justitie, zijn de ministers die hij heeft aangesteld, vrome mensen, die zich in hun politieke visie laten leiden door hun • religieuze inzichten.

Zo is het echter niet bij het buitenlands beleid van het kabinet-Bush. Kijk naar de twee meest belangrijke beleidsmakers van de oorlog in Irak: vice-president Dick Cheney en minister van defensie Donald Rumsfeld. Net als de president zijn beiden lid van de United Methodist Reformed Church, een grote modaliteitenkerk in de Verenigde Staten. Maar in tegenstelling tot de president hebben deze mannen nauwelijks publiekelijk blijk gegeven van enige religiositeit.

Als religieuze overwegingen een rol hebben gespeeld bij het vormgeven van het huidige beleid, dan is God waarschijnlijk de enige die dit weet. Nee, Cheney en Rumsfeld zijn ervan overtuigd dat het assertief uitdrukking geven aan militaire en politieke macht uan de VS de beste manier is om de Amerikaanse nationale belangen in de wereld te verwerkelijken. Dit doet meer denken aan de nietchristelijke (zo niet antichristelijke) politieke denkers Machiavelli en Thomas Hobbes dan aan Augustinus.

Maar wat te denken van Bush's invloedrijke gereformeerde adviezen Condoleezza Rice? Niet alleen waren haar vader en haar grootvader presbyteriaanse dominees, zij gaat ook nog steeds naar de kerk. Maar ze heeft bar weinig gezegd over de relatie tussen haar ge loof en haar ideeën over buitenlands beleid. Ditzelfde geldt voor Paul Wolfwitz; zijn joodse achtergrond heeft zich niet uertaald in een religieuze visie op buitenlandse zaken, maar loopt parallel aan de inzichten van Rumsfeld en Cheney.

Amerikaanse en Europese politieke analytici hebben recent ontdekt dat er een duidelijke relatie bestaat tussen het evangelische geloof van Bush en zijn beleid. In Amerika was de rol van evangelischen in de politiek geringgeschat, omdat ze niet in het centrum van de macht stonden. De belangstelling is nu groter, al bezien de meeste commentatoren de religieuze inbreng van Bush met wantrouwen. En veel Europeanen voelen zich door het religieuze taalgebruik van Bush bevestigd in hun overtuiging dat er een grote scheiding bestaat tussen Amerika en Europa, en dat Amerikanen - in hun steun voor zo'n uitgesproken godsdienstig president - ook vreemde vogels zijn.

Maar het buitenlands beleid is de verkeerde plaats om de invloed van religie op Amerikaanse beleid te ontdekken. Je kunt niet uitgaan van zijn publieke uitlatingen zonder te willen zien op de mensen en het beleid achter de president. Het buitenlands beleid van Bush lijkt meer beïnvloed door heidense politieke tradities dan door christelijke, zoals Peter Stein/els van de New York Times reeds -heeft opgemerkt. Christenen moeten zich daarom in hun oordeel niet zozeer laten leiden doorzijn publieke uitspraken, maar het buitenlands beleid analyseren op basis van het traditionele christelijke denken over oorlog en vrede, macht en gezag.'

Het is goed en leerzaam dit nuchtere geluid onder ogen te krijgen naast zoveel opgefokte en ondoordachte conclusies in de westerse media. Kennelijk zijn velen in Europa zo vervreemd geraakt van wat religies beogen en leven er zo veel schrikbeelden van wat religies inderdaad hebben aangericht, dat alles steeds maar weer gemakshalve op één hoop wordt geveegd. Amerika's optreden in de wereld heeft alleen maar te maken met het laten zien wie de macht heeft. De schok van n september heeft de machthebbers in de Verenigde Staten kennelijk gedwongen tot dit optreden. En vanuit hun optiek is daar enig begrip voor op te brengen. Het laatste bijbelboek zal echt niet als Schriftlezing hebben gediend bij de voorbereiding van de 'Bevrijding van Irak'.

J. MAASLAND

Dit artikel werd u aangeboden door: de Gereformeerde Bond

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 8 mei 2003

De Waarheidsvriend | 16 Pagina's

Uit de pers

Bekijk de hele uitgave van donderdag 8 mei 2003

De Waarheidsvriend | 16 Pagina's