De vreugde van het werk

VOORBEELDEN UIT DE HERZIENE SV

Intensief zijn we in de afgelopen periode bezig geweest met de opdracht om een goede hertaling gereed te maken. Het vroeg erg veel van hertalers en niet minder van de leden van de vier resonansgroepen, die dagen aaneen gebogen zaten over de Schrift. Daarin zat tegelijk de vreugde van het werk, want wat is er mooier dan je er grondig rekenschap van te geven van wat er staat en uit eerbied voor de Schrijver van het Woord Hem alleen aan het woord te laten.

Dit Woord moet echter ook in verstaanbare taal weergegeven worden. Daarbij stuitje op het probleem om in diepe eerbied voor de Heilige Schrift in hedendaags Nederlands te verwoorden wat de Heere ons bekendmaakt. Met deze intentie zijn immers ook de Statenvertalers jaar en dag bezig geweest.

Gebleken is dat zij om dit doel te bereiken ook geluisterd hebben naar mensen met inzicht en van hun diensten gebruik hebben gemaakt.

Ander taalgebruik

Ons taalgebruik is anders dan van die tijd. Een paar voorbeelden om dit aan te geven. Wanneer vandaag wordt gezegd dat de hele stad beroerd werd, denken onze jongeren aan een ziekte, terwijl er vroeger onder werd verstaan dat de hele stad in rep en roer kwam. Volstrekt duidelijk is dat de slechten van toen niet anders dan de eenvoudigen zijn, terwijl in het laatste bijbelboek met 'de kwaden' de slechte mensen worden bedoeld. Op catechisatie blijkt dat onze jongeren bij het verstrooid worden van de discipelen denken aan verstrooide professors in plaats van het uiteengedreven worden van de volgelingen van de Heere Jezus. Zo zouden meer voorbeelden te geven zijn.

Wij zijn er ook op gestuit dat begrippen als 'niet alleen, maar ook' door de meeste van onze jongeren anders worden begrepen en verkeerd worden verstaan. Dit geldt evenzeer van 'noch het een, noch het ander'.

De participia hebben we veelal geprobeerd te omschrijven en lange zinnen, die nogal eens voorkomen, zijn in kortere weergegeven, om nog enkele eenvoudige veranderingen te noemen. Eigenlijk zouden alle lezers van de vertalingen van Gods Woord Hebreeuws en Grieks moeten kunnen lezen, om zelf te zien wat er staat. Nu dit niet te verwezenlijken is, zijn wij ertoe geroepen zo helder mogelijk door te geven wat de Heere ons zegt.

Resonansgroepen

Nadat de hertaler de tekst had aangeleverd, hadden de resonansgroepen, die soms wekelijks bijeen kwamen, de taak om samen als neerlandici, classici en als theologen zich te buigen over wat voorgesteld werd. Ieder van deze groepen bestond uit mensen die doorgaans een gewone dagtaak hadden. Toch gaven zij zich geheel om elke keer opnieuw nauwgezet dit werk te verrichten. Wat is verstaanbaar en stijlvol Nederlands en wat is de bedoeling van het oorspronkelijke woord, die vraag deed soms lang stilstaan bij een enkele tekst om deze recht te doen. Intensief is gewerkt om met een verantwoorde hertaling te komen. Soms was het eenvoudiger aan een nieuwe vertaling te werken, zo werd vaker opgemerkt.

De waardering voor het werk van de Statenvertalers, dat toch al groot was, nam zienderogen toe. We hebben ontdekt dat zij vaak voor zelfde keuzen stonden. Meer dan eens hebben zij ons uit moeilijkheden geholpen door de kanttekeningen, waarin zij alternatieven aandroegen of de nodige nuances onder de aandacht brachten. Daarvan werd in diverse situaties dankbaar gebruikgemaakt. We hebben ook gezien dat bij het gereedmaken van deze eerste verantwoorde Nederlandse vertaling van de Bijbel, diverse vertalers aan het werk zijn geweest. Opmerkelijk is dat ten aanzien van bepaalde woorden verschillende keuzen zijn gemaakt. Niet steeds is daarom sprake van een concordante vertaling, al hebben zij dit zoveel mogelijk beoogd. Zoals ook bij de King James Version blijkt dat bepaalde keuzen zijn gemaakt, om de Schrift zo getrouw mogelijk weer te geven.

Moeilijkheden

Al bezig zijnde, zijn we gestuit op moeilijkheden bij het hertalen. Een paar voorbeelden mogen dit duidelijk maken.

Het woord 'parakaleo' is in de SV doorgaans vertaald met vermanen, een enkele keer met vertroosten. Wat moet je nu doen wanneer dit woord in de context de nodige nuances heeft als: eraan herinneren, op het hart binden of oproepen tot. In i Tim. 5 : 1 staat in de SV: Bestraf een oude man niet hardelijk, maar vermaan hem als een vader. In de hertaling treft u nu aan: vaar niet uit tegen een oude man, maar I spoor hem aan als een vader.

Jezus spreekt uitdrukkelijk van 'gehenna', zoals Hij ook het woord 'hades' gebruikt. De betekenis van beide woorden dienen we met het nodige onderscheid weer te geven. Met het 'gehenna' gaat het duidelijk om de hel. Daar moet geen ander woord voor worden gekozen, om de ernst ervan door te laten klinken. Het woord 'hades' geeft echter aan het verkeren in de dood, in het rijk van de dood. Wanneer Jakob uitroept: gij zoudt mijn grijze haren in de hel doen neerdalen, bedoelt hij: jullie zouden mij naar het graf dragen. Om misverstanden te voorkomen is in de hertaling vooralsnog gekozen voor het woord 'graf', terwijl we ervan overtuigd zijn dat dit ' woord een bredere betekenis heeft. Het omvat ook de doden die in de zee hun graf gevonden hebben en zij die verkoold werden in een vuurzee. Zelfs in de Psalmen treffen we diverse vrij moeilijk te begrijpen teksten aan. Met een paar voorbeelden is dit te illustreren. In Psalm 18 : 46 lezen we in de SV: Vreemden zijn vervallen, en hebben gesidderd in hun sloten. In de HSV menen we deze tekst meer open te leggen door de volgende weergave: Vreemden zijn bezweken en kwamen sidderend uit hun burchten.

In Psalm 94 : 20 lezen we in de SV: Zou zich de stoel der schadelijkheden met U vergezelschappen, die moeite verdicht bij inzetting? In de HSV treft u deze tekst als volgt aan: Houdt de zetel van het onrecht ooit verband met U? Die brengt immers ellende door inzettingen te misbruiken. Ten slotte nog een voorbeeld van een moeilijk te vertalen tekst: Ef. 4 : 9. In de SV lezen we: Nu dit: Hij is opgevaren; wat is het, dan dat Hij ook eerst is nedergedaald in de nederste delen der aarde? Gaat het hier om de laagten van de aarde of is hier toch een nederdaling naar de hel bedoeld? Uiteindelijk is wat de hertaling betreft gekozen voor: Wat betekent dit 'toen Hij opvoer' anders dan dat Hij ook eerst neergedaald is in de diepten, namelijk de aarde?

Duidelijker

Om te laten zien dat sommige teksten veel duidelijker zijn geworden, zijn ook een paar voorbeelden te geven. In 1 Tim. 1: 4 staat in de SV dat Paulus Timotheüs vermaant zich niet te begeven tot fabelen en eindeloze geslachtsrekeningen, welke meer twistvragen voortbrengen dan stichting Gods, die in het geloof is. Wat zou hij bedoeld hebben met stichting Gods? Duidelijker is naar onze overtuiging nu in de hertaling: de door God gewerkte opbouw in het geloof.

Evenzo wat nu hertaald is in 1 Tim. 5 : 4. In de SV lezen we: Maar zo enige weduwe kinderen heeft of kindskinderen, dat die leren eerst aan hun eigen huis godzaligheid oefenen, en den voorouders wedervergelding te doen. We menen dat de tekst aan duidelijkheid gewonnen heeft nu deze aldus gelezen kan worden: Maar indien een weduwe kinderen of kleinkinderen heeft, laten dezen leren voor alles thuis godsvrucht te beoefenen en aan hun voorgeslacht te vergelden wat zij aan hen te danken hebben.

In Openb. 8 : 13 was onzes inziens niet zo helder wat bedoeld werd met: En ik zag, en ik hoorde een engel vliegen in het midden des hemels. In de hertaling kunnen we nu lezen: Ik keek toe en hoorde één engel die hoog aan de hemel vloog. Hij riep met luide stem: wee, wee, wee voor hen die op de aarde wonen, vanwege de overige bazuinstoten van de drie engelen die nog op de bazuin zullen blazen.

Nog een voorbeeld uit het vrij moeilijke boek Openbaring. In de hertaling van 18 : 2 staat nu: En hij riep uit met krachtige stem: Gevallen, gevallen is het grote Babyion, en het is een woonplaats geworden van duivelen, en een schuilplaats voor allerlei onreine geesten en een schuilplaats voor allerlei onrein en weerzinwekkend gevogelte. Bij het weerzinwekkend gevogelte is wat meer voor te stellen dan bij het hatelijk gevogelte, zoals dit in de SV wordt genoemd.

Verbeteringen

U zult het kunnen begrijpen dat wanneer je meer dan eens het nogal moeilijk vindt tot een goede hertaling te komen, je heel blij bent wanneer je de overtuiging hebt dat er een verbetering ontstaan is.

Zo kunnen we zeggen dat wanneer de SV in het evangelie naar Johannes alleen het woord 'liefhebben' gebruikt voor de vertaling van twee Griekse werkwoorden, het duidelijk een verbetering betekent wanneer er nu te lezen staat: liefhebben én houden van. Er is duidelijk verschil tussen fïlein en agapè. Jezus vraagt eerst aan Petrus of hij Hem wel echt liefheeft. Petrus durft niet meer zo sterk van zijn 'liefde' te spreken en antwoordt dat hij van Jezus houdt. Als de Heiland ten slotte niet meer het woord liefde gebruikt, maar Petrus vraagt of het nog wel waar is dat hij van Hem houdt, belijdt Petrus dat dat waar is. Dat de Heere dat van hem weet. Het is wel passend om dit onderscheid in een hertaling op te doen lichten.

In Openb. 17 : 11 is onbegrijpelijk wat in de SV staat: En het beest, dat was en niet is, die is ook de achtste koning, en is uit de zeven, en gaat ten verderve. In de hertaling komen we er achter wat de bedoeling van de achtste is, want nu staat er: En het beest dat was en niet is, is zelf ook het achtste. Hij komt voort uit de zeven en hij gaat naar het verderf. In 18 : 6 waar sprake was van verdubbelt haar dubbele. Wat moetje daarbij denken? Het is echt een verbetering om nu te kunnen lezen: geef haar meer dan het dubbele van haar werken. In 2 Tim. 3 : 6 kon iets anders verstaan worden onder hen die 'vrouwtjes gevangen nemen'. Nu begrijpen we het wanneer hertaald is: vrouwtjes in hun macht krijgen.

Ook in dit opzicht kunnen meer voorbeelden worden gegeven.

Algehele inzet

Het hertaalwerk is nog maar op gang gekomen in wat u vandaag in een deeluitgave wordt aangeboden. De afronding van het geheel zal nog veel vergen. Dankbaar zijn we met de algehele inzet van zovelen om de aloude, nauwgezette en unieke Statenvertaling leesbaar te houden voor onze eigen generatie en deze vertaling, zij het in een hertaling, als een monument zorgvuldig te bewaren voor het nageslacht. Of wij in dit opzicht geslaagd zijn, laten we aan uw inzicht over.

We zijn ervan overtuigd en gaandeweg werden we er steeds meer van overtuigd dat we met een goed werk bezig zijn. Want wat is nu mooier en beter dan er zorg voor te dragen dat er een zo getrouw mogelijke vertaling van de Bijbel voorhanden is in een leesbare editie, zoals wij deze hertaling mogen noemen. We bidden tegelijk voor onszelf en voor allen om ons heen: geef dat wij Uw Woord getrouw mogen bewaren. Voor nu en mogelijk voor een volgende generatie.

J. VAN AMSTEL, EDE

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen