Het belang van een sociaal netwerk

DE WMO EN DE P LAATSELIJKE KERKEN
Het heeft nogal wat voeten in de aarde, het plan van staatssecretaris Ross van Dorp om de wetgeving rond zorg en welzijn drastisch te veranderen in een nieuwe Wet Maatschappelijke Ondersteuning. Ingezonden brieven en commentaren in kranten en opiniebladen liegen er niet om. De wet, die volgend jaar moet ingaan, ligt gevoelig. Waar gaat die WMO eigenlijk over? Welke groepen in onze samenleving krijgen ermee te maken? En wat betekent dit voor de plaatselijke kerken?

Sociale wetgeving
Halverwege de vorige eeuw kwam er een sociale verzekering, gebaseerd op solidariteit. De samenleving als geheel draagt hiervoor de kosten. De AOW voor de ouderen, de WAO voor arbeidsongeschikten en de AWBZ voor mensen die veel zorg nodig hebben. Volgens staatssecretaris Ross van Dorp was ons hart echter groter dan onze portemonnee: de WAO barstte uit zijn voegen en met de AWBZ dreigde hetzelfde te gebeuren. Arbeidsongeschikten, ook degenen die in staat waren om gedeeltelijk te werken, werden volledig gecompenseerd. De AWBZ, die oorspronkelijk bedoeld was voor zware geneeskundige risico's, werd volgens haar zeggen 'opgerekt'.
De staatssecretaris is van mening dat ons zorgstelsel niet meer voldoende aansluit op de veranderde visie op zorg en welzijn. Volgens haar zijn we teveel uitgegaan van wat mensen niet meer kunnen in plaats van wat zij nog wel kunnen. Veel mensen zijn te afhankelijk geworden van zorg, waardoor eigen initiatief en creativiteit in de verdrukking zijn gekomen.
Dit alles vraagt om andere wetgeving. Gedeelten van de AWBZ, waaronder de thuiszorg, de Welzijnswet en de Wet voorzieningen gehandicapten worden nu overgeheveld naar de WMO om in de AWBZ ruimte te maken. De AWBZ blijft er voor de zorg voor ernstig chronische zieken, mensen met een handicap en chronisch psychiatrische patiënten.

Uitgangspunten van de WMO
Vorig jaar legde Ross van Dorp haar plannen aan de Tweede Kamer voor, met de contouren van de wet zoals zij die voor ogen had. Het uitgangspunt van de WMO is om iedere burger volwaardig mee te laten doen in de plaatselijke samenleving, 'participeren' zoals dat heet. Daarom wordt de verantwoordelijkheid voor de uitvoering van de WMO bij de lokale gemeenten neergelegd. De burgers worden geacht zelf en met elkaar te doen wat ze kunnen. 'Niet leunen, maar steunen' is het devies van de staatssecretaris. Haar WMO-plan heeft drie uitgangspunten:
1. Allereerst is ieder mens zelf verantwoordelijk voor het regelen van eigen zorgzaken, samen met het eigen sociale netwerk. Bij genoeg eigen inkomsten moet de burger de middelen voor zorg die nodig zijn zelf bekostigen. Burgers zijn ook verantwoordelijk voor elkaar, in de vorm van vrijwilligerswerk en burenhulp. Daarbij wordt ook gedacht aan het sociale gezicht van bedrijven, wat de gemeente moet stimuleren en mogelijk maken.
2. De gemeente regelt een geheel van algemene voorzieningen op het gebied van welzijn, zorg en wonen, in samenhang met regelingen rond werk en inkomen. Voorbeelden hiervan zijn sociaal-cultureel werk en vrijwilligerscentrales.
3. De gemeenten moeten ten slotte een 'persoonsgericht ondersteuningsaanbod' bieden met specifieke voorzieningen voor de kwetsbare burgers.

Veranderingen en knelpunten
De invoering van de WMO brengt veel veranderingen en knelpunten met zich mee.

1. Het recht op zorg vervalt
De grootste verandering die door de invoering van de WMO plaatsvindt, is het feit dat het recht op zorg vervalt. In de AWBZ was sprake van een verzekerd recht, terwijl in de WMO de gemeente gaat beslissen of een voorziening wel of niet wordt verstrekt. Dat zal vooral mensen betreffen die aangewezen zijn op de thuiszorg. Het krijgen van bijvoorbeeld huishoudelijke hulp is geen recht meer. Tot dusver is een indicatie van het RIO, het Regionaal Indicatie Orgaan, genoeg om aanspraak te kunnen maken op hulp. Bij de nieuwe wetgeving is het afwachten of de gemeente de voorziening heeft opgenomen in haar WMO-aanbod.

2. De gemeenten krijgen grotere zelfstandigheid
Naast de verantwoordelijkheid voor de indicatiestelling krijgt de gemeente beleidsvrijheid bij het vaststellen van eigen bijdragen en de daarbij horende inkomensgrenzen. Hierdoor wordt het dus mogelijk dat een gehandicapte in de ene gemeente wel een vergoeding krijgt voor hulpmiddelen en voorzieningen, terwijl hiervoor in de naburige gemeente niets is geregeld.
In de WMO wordt niets geregeld over een objectieve waarborg voor een minimumniveau van voorzieningen. En dan gaat het niet alleen om de hoeveelheid voorzieningen, maar ook om de kwaliteit ervan.
Een laatste punt is dat de gemeente zelf kan vaststellen hoe de invloed van cliënten is geregeld en hoe ver die medezeggenschap gaat. De gemeenten hoeven zich niet meer te verantwoorden naar de landelijke overheid toe, maar zullen verantwoording moeten afleggen naar hun eigen burgers.
3. Grotere druk op het sociaal netwerk. In de WMO wordt een groter beroep gedaan op het sociale netwerk van de zorgvrager. De overheid is van mening dat de gemeenschapsgedachte nieuw leven moet worden ingeblazen. Het is echter de vraag of de overheid kan afdwingen dat burgers hun maatschappelijke plicht vervullen. Bovendien: de enorme druk op het sociale netwerk van de hulpvrager baart nu al grote zorg. De mantelzorg is zwaar belast. Momenteel zijn er 3,7 miljoen mantelzorgers, van wie er meer dan 150.000 mensen 24-uurszorg leveren. Daarnaast zijn veel burgers al actief als vrijwilliger of voor de kerken.
De kerk heeft een verantwoordelijkheid voor de meest kwetsbare mensen in onze maatschappij. Dit betekent echter niet dat de kerk automatisch datgene oppakt wat de overheid laat liggen. Niet alleen omdat de kerk zichzelf hiermee kan overvragen, maar vooral omdat de overheid haar eigen verantwoordelijkheid heeft voor de beschikbaarheid van voorzieningen die buiten de mogelijkheden van de individuele burgers en zijn netwerk liggen. Weiger dan ook om als excuus gebruikt te worden, door overheden die zo hun eigen agenda en bedoelingen hebben. Passend verzet en protest zijn meer op zijn plaats.
Er wordt van overheidswege op aangedrongen dat de burgers medezeggenschap hebben over de invulling van de WMO. Welzijnsorganisaties worden daarop aangesproken. Ook de kerken zijn belangrijke vertegenwoordigers op het gebied van welzijn en welbevinden. Van ons wordt immers solidariteit gevraagd met de kwetsbare mens. In de discussies en de medezeggenschap rond de WMO-plannen kunnen plaatselijke kerken gestalte geven aan deze solidariteit. Het is dan ook van belang om het plaatselijk nieuws over de WMO op de voet te volgen en hierover in gesprek te gaan met de burgerlijke overheid. Zoek hiervoor samenwerking met belangenorganisaties, zoals ouderenbonden en cliëntenraden van zorginstellingen. We vinden toch met elkaar dat het een grondslag is van onze samenleving dat mensen met ernstige beperkingen niet aan hun lot mogen worden overgelaten? Het is een goede zaak om hierover in gesprek te gaan. 'Samen sta je sterker.'

WILLY MEUNHARDT
consulent maatschappelijk activeringswerk
META FLOOR
gemeenteadviseur missionair diaconaal werk
(Beiden werkzaam bij Protestants Dienstencentrum Gelderland.)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen