Het ziekenbezoek

De noodzaak van pastoraat aan zieken
Deze zal voor iedereen duidelijk zijn. Maar toch is het goed ons daarvan rekenschap te geven.
Als.de herderlijke zorg zich dient te richten op het geheel van de gemeente, dan zijn zieke gemeenteleden daarvan niet uitgesloten. Zij hebben recht op bijzondere aandacht. Hun ziek zijn veroorzaakt vaak angst en onzekerheid, geeft moeite en pijn te verwerken, en roept veel vragen op.
Wij moeten ons realiseren dat elke ziekte ons eraan herinnert dat wij sterfelijke mensen zijn. Een gewone griep bijvoorbeeld is geen ernstige of langdurige ziekte. In de regel is men spoedig weer zover hersteld dat men zijn gewone leven weer hervatten kan. Maar het gevoel van algemene lichamelijke malaise dat griep veroorzaakt, wekt de indruk dat we doodziek zijn. Dan beseft men dat ons leven maar een bedreigd bestaan is.
Ziekte heeft, ook als zij medisch behandelbaar is en uitzicht op herstel biedt, te maken met het feit dat over het in zonden gevallen mensengeslacht het vonnis is uitgesproken: 'Stof zijt gij en gij zult tot stof wederkeren' (Gen. 2:17, 3:19).
Wel mogen wij weten dat Christus door Zijn dood en opstanding de angel van de vloek uit de dood heeft weggenomen. Dat neemt echter niet weg dat de dood in 1 Korinthe 15:26 wordt genoemd 'de laatste vijand die tenietgedaan wordt'.
Ziekte is dus een waarschuwing, een signaal dat erop wijst dat ons leven eindig is. Dat geeft aanleiding tot bezinning. Om de balans van ons leven op te maken en na te denken over onze relatie met God. Zijn wij met God verzoend? Zal ons levenseinde vredig zijn?

Pijn, ongemak, spanning
De ervaring leert dat zieken het moeilijk hebben. Daar is de bedreiging van het leven. Maar er is ook de breuk met het leven van alledag. Men is aan bed of huis gebonden. Het werk is er niet meer. Men mist de omgang met collega's en anderen. Men raakt min of meer geïsoleerd. Men valt in handen van de arts en de specialist. Er volgt onderzoek en ziekenhuisopname.
Men wordt opgenomen in een tot nu toe vreemd circuit. Men moet pijn en ongemak verduren. Er is de spanning die onderzoek en de uitslag daarvan met zich brengen. Er is vaak sprake van de operatie die ondergaan moet worden. In het ergste geval moet de mededeling dat de ziekte ongeneeslijk is verwerkt worden.
Zo gooit ziekte het leven overhoop. Geen wonder dat er dan behoefte is aan meeleven en opvang. Niet alleen van gezinsleden, van familie en vrienden, maar ook van de kerk. Door de ziekte en alles wat die met zich brengt, rijzen er dikwijls moeilijke vragen in verband met het geloof. Niet zelden geraakt het geloofsleven van de patiënt in een crisis. Pastorale leiding en bijstand zijn dan heel belangrijk.
De noodzaak van het ziekenbezoek is duidelijk.

Het doel van ziekenbezoek
Het eerste wat ik in dit verband heb genoemd, is het meeleven van de gemeente. Zieke gemeenteleden stellen het meestal zeer op prijs als de dominee of de ouderling op bezoek komt en meeleven toont. Nog al eens moet het bij deze vertegenwoordiging van de gemeente blijven. Het bezoek van andere gemeenteleden zou de zieke te veel vermoeien. Maar het bewijs van hun meeleven via een kaart of een briefje wordt als bemoedigend ervaren.
Het pastorale bezoek gebeurt dus in het kader van omzien naar elkaar. Het geeft aan: als één lid lijdt, lijden alle leden mee.
Het doel van het ziekenbezoek omvat echter meer. Het is ook gericht op het geven van geestelijke bijstand: door te wijzen op God. De Heere is de grote Heelmeester (Ex. 15:26). Hij is machtig om ons van onze ziekten en kwalen te bevrijden.
De medische behandeling is van Zijn zegen afhankelijk. Het gebed met en voor de zieke is van grote betekenis en wordt als belangrijke ondersteuning ervaren.
Ik wees er ook op dat de zieke met moeilijke vragen kan worstelen. Soms is er sprake van een geloofscrisis. De vraag 'Waarom moet mij dat overkomen?' klinkt soms verontwaardigd, opstandig; maar ze kan ook uiting zijn van twijfel aan Gods goedheid. Ook leeft wel de vraag: 'Is deze ziekte een straf van God? En waarvoor dan?' Er is bij langdurige en uitzichtloze ziekte de vraag: 'Waarom verhoort God mijn gebed niet?'
Er zijn zieken die vrij direct met zulke vragen voor de dag komen. Maar er zijn ook stille patiënten. Die praten er niet makkelijk over. Maar de genoemde vragen leven wel. Dan is het goed ernaar te informeren hoe het ziek zijn in het geloof wordt beleefd en hoe de relatie met God is.

Vaak een beproeving
Het is de taak van de pastor de zieke te helpen door op zijn vragen in te gaan; om vanuit het Woord de rechte weg te wijzen en het licht van het evangelie te laten schijnen; met de bede dat het mag leiden tot bekering en geloofsovergave. Opstandigheid maakt dan plaats voor ootmoed en vrede met God. Dan is er aanvaarding van de situatie in het vertrouwen dat God die laat meewerken ten goede.
Het doel van het pastoraat aan zieken is de patiënt te leiden tot Jezus; hem te wijzen op de heilzame betekenis van het geloof. Te mogen leven uit de vergeving der zonden, geborgen te zijn in Gods genade, verzekerd te zijn van Zijn liefde: het schenkt verlichting en draagt niet zelden bij aan de genezing. Ziekte is voor gelovigen vaak een beproeving, die gepaard gaat met twijfel en aanvechting. Het pastoraat moet er dan op gericht zijn het geloof te versterken, zodat de zieke in hernieuwd Godsvertrouwen de toekomst tegemoet kan zien.
Als verhoring van het gebed leidt de beproeving van het geloof tot verdieping van het geloof. Terugkijkend op een periode van lijden en geloofscrisis die doorworsteld moest worden, getuigt men dan die tijd niet gemist te willen hebben, omdat men toch op wondere wijze Gods genadige nabijheid ervaren mocht.
Op ziekenbezoek gaan is niet de gemakkelijkste opdracht. Zeker niet als de patiënt ongeneeslijk ziek is en in de laatste fase van het leven is gekomen. Pastoraat is dan de zieke begeleiden op het stuk van de levensweg dat je zelf nog helemaal niet kent. De schroom die je hierbij ervaart, hoeft echter het getuigen van de Goede Herder, Die Zijn schapen het eeuwige leven schenkt, niet in de weg te staan. Ik heb meegemaakt dat mensen, na een fase van opstandig niet willen aanvaarden dat zij sterven moesten, tot inkeer en overgave kwamen, zodat zij met God verzoend in Christus ontslapen mochten.
Het is een rijke ervaring wanneer je, meelevend en meestrijdend in de gebeden, de terminale patiënt ziet komen tot de vrede die alle verstand te boven gaat en hem of haar in die vrede ziet ontslapen. Dan kunnen wij als pastores alleen maar danken de grote Herder, Die ons als dienaren van Zijn evangelie heeft willen gebruiken om Zijn doel met de zieke te bereiken.

Hoe gaan wij op ziekenbezoek?
Bij het beantwoorden van deze vraag wil ik twee dingen noemen.
In de eerste plaats dienen wij ons ervan bewust te zijn dat wij ook het ziekenpastoraat verrichten in dienst van Christus, Die over zieken en lijdenden met ontferming bewogen is. Dan bidden we om de leiding van Zijn Geest bij het vervullen van deze opdracht. Die schenkt ons de bewogenheid en de fijngevoeligheid om met de zieke om te gaan. En ook de woorden om aan deze patiënt het evangelie van Christus over te brengen. Als wij in die afhankelijkheid van de Heere ons werk doen, mogen wij vertrouwen dat Hij ons geeft wat wij nodig hebben.
In de tweede plaats moeten wij ons ervan bewust zijn dat ons bezoek het heil heeft te dienen van iemand die ziek is. Laten we ons afvragen of wij beseffen wat het is om ziek te zijn. Hebben wij persoonlijk ervaren wat dat betekent? Het helpt als wij in dit opzicht ervaringsdeskundigen zijn. We kunnen ons dan beter in de situatie van de patiënt verplaatsen. Dat is moeilijker als wij nooit zelf met ziekte te kampen gehad hebben. Dan is het zaak invoelingsvermogen te ontwikkelen. Dat kan door ons te realiseren wat het inhoudt door ziekte uitgeschakeld te zijn en welke gevolgen dat met zich brengt.
Herlees wat ik daarover geschreven heb in de eerste paragraaf van dit artikel. Zou je daar zelf als christen mee om weten te gaan? Tracht je in te denken met welke gevoelens het ziekteproces gepaard kan gaan. Dit voorkomt dat je voor de zieke ongevoelige opmerkingen maakt, die de communicatie blokkeren.

Gepast respect
Laten we de zieke altijd met gepast respect benaderen. Het is uiterst belangrijk dat wij goed naar hem of haar luisteren, en al onze antennes uit hebben om op te vangen hoe hij of zij eraan toe is en hoe de ziekte wordt beleefd.
Zo kunnen we achter de vragen en problemen komen waar de zieke mee zit. Daarover heb ik in de tweede paragraaf het een en ander aangegeven. Als dit onze houding is, zullen wij niet in de fout vervallen om bij onszelf vandaan gaande bepaalde bijbelteksten door te geven. Die zullen de ander niet raken, omdat zij (op zichzelf waar) niet gericht zijn op de beleving van de patiënt. Die kan er dan niets mee.
De ervaringsdeskundige ambtsdrager is als het om het invoelingsvermogen gaat in het voordeel. Maar het lijkt me toch goed hem erop te wijzen dat zijn eigen ervaring niet precies samenvalt met die van de ander. Ook hij dient dus goed te luisteren. Hij moet niet voorbarig en uitvoerig gaan vertellen wat hij zelf allemaal meegemaakt heeft en ook op geloofsgebied heeft beleefd.
Wat dat laatste betreft: eerst als de zieke zich uitgesproken heeft, kunnen wij ons afvragen of we de ander zouden dienen door te getuigen wat God ons deed ondervinden. Ook dan moet het erom gaan het Woord van God door te geven en het evangelie van Christus te laten spreken. Daar dienen we de ander mee. Daaraan kan de zieke zich vasthouden. Aan onze bevinding niet. Al kan die de ander aansporen zijn heil bij de Heere te zoeken.

Hoe is de praktijk?
Dit artikel beoogt de bezinning op het ziekenbezoek te dienen.
In de regel zal het pastoraat aan zieken door een predikant of een daartoe opgeleide pastoraal werker behartigd worden. Maar dit neemt niet weg dat ook van ouderlingen verwacht mag worden dat zij ziekenbezoek doen, zeker tijdens het studieverlof of de vakantieperiode van de predikant.Vooral voor hen zou dit artikel van waarde kunnen zijn.
Maar het is niet volledig. Op de praktijk van het ziekenbezoek hoop ik in een volgend artikel nader in te gaan.

G. BIESBROEK, EDE

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen