GLOBAAL BEKEKEN

In Met Andere Woorden (kwartaalblad over bijbelvertalen) treffen we een artikel van dr. A.J. van den Berg over De Delftse bijbel, die in 1477 verscheen. Enkele fragmenten:

• In de Middeleeuwen waren al verschillende bijbelgedeelten in vertaling uitgebracht. Men had een voorkeur voor de evangelieteksten, die vaak geharmoniseerd als één geheel werden uitgegeven, gebedenboeken en uitgaven met Psalmen. Bekende werken zijn 'Het leven van Jezus, 'de Rijmbijbel van Jacob van Maerlant' en de 'Historiebijbel uit 1360.' De laatste markeert de overgang naar min of meer complete bijbeluitgaven (de Reformatie zou de eerste volledige bijbeluitgave brengen). Bijbelgedeelten in de volkstaal vormden dus een populair genre. De boekdrukkunst bracht een ommekeer teweeg; het was nu mogelijk de bijbeltekst veel ruimer te verspreiden dan voorheen en dat maakte de vraag naar vertalingen in de volkstaal groter.
Het eerste in Nederland gedrukte boek was dan ook een Bijbel. Het colofon meldt: Deese ieghenwoerdighe bible mit horen boecken … was gemaect te delf in hollant mitter hulpen gods ende bij ons iacob iacobs soen ende mauricius yemants zoen van middelborch ter eeren gods ende tot stichticheit ende lerijnghe der kersten ghelovighen menschen. Ende wort voleynd int iaer der incarnacien ons heren duysent vier hondert zeven ende tseventich den thienden dach der maent ianuario. (…)

Ook de Delftse bijbel bevat alleen het Oude Testament, overigens zonder de Psalmen. Men achtte het blijkbaar niet nodig het Nieuwe Testament en de Psalmen erin op te nemen, omdat evangeliegedeelten en Psalmen in verschillende handschriftuitgaven al genoegzaam bekend waren. Overigens zou het Nieuwe Testament nog in hetzelfde jaar als de Delftse bijbel in druk uitkomen.

• De Delftse bijbel werd uitgebracht in een geschatte oplage van ongeveer 250 exemplaren. Hiervan zijn er circa 45 bewaard gebleven, die voornamelijk te vinden zijn in bibliotheken. Dat dit aantal nog vrij hoog is heeft zijn oorzaak in het feit dat men altijd wel beseft heeft met een bijzondere uitgave van doen te hebben, waarmee dus zeer voorzichtig werd omgegaan. De bibliotheek van het Nederlands Bijbelgenootschap bezit drie exemplaren van de Delftse bijbel. Eén exemplaar is uitgeleend aan het Bijbels Museum te Amsterdam en wordt daar geëxposeerd in de permanente bijbeltentoonstelling. De exemplaren in de bibliotheek van het NBG verschillen op een aantal punten van elkaar. Allereerst heeft het ene exemplaar nog een oude perkamenten band, het andere is in de jaren zeventig van de twintigste eeuw gerestaureerd en opnieuw gebonden in een moderne band. Uiteraard is er verschil in de met de hand aangebrachte versierde beginkapitalen. Opvallend is dat de volgorde waarin de bijbelboeken gebonden zijn uiteenloopt.

• De Historiebijbel van 1360 die ten grondslag ligt aan de Delftse bijbel, was een vertaling die in de Zuidelijke Nederlanden ontstaan is en vrijwel de gehele bijbeltekst bevat. De vertaler ervan is onbekend, maar het moet een geleerde geweest zijn met een grondige kennis van theologie en het Latijn, die tot een kloosterorde behoorde. Vermoedelijk was hij afkomstig uit het ten zuiden van Brussel gelegen klooster te Herne. In de Historiebijbel waren duistere gedeelten toegelicht en aangevuld met fragmenten uit diverse buitenbijbelse bronnen, zoals verhalen over Alexander de Grote en de verwoesting van Jeruzalem. De Delftse bijbel geeft een ‘schone’ bijbeltekst: al de buitenbijbelse bronnen zijn weggelaten. De drijfveer hiervan was het geven van een authentieke bijbeltekst, zoals die in de toen bekende Vulgaathandschriften voorkomt.

• Het Nederlands Bijbelgenootschap (NBG) laat de Delftse Bijbel scannen, zodat deze als digitaal bestand beschikbaar komt voor het publiek. Op 3 november – tijdens de Bijbel10daagse – wordt de website met de gescande bijbels feestelijk gepresenteerd in het Bijbels Museum te Amsterdam. Daarnaast verschijnt er ook een papieren boek: de tweede en uitgebreide druk van ‘Vertaald Verleden’, het boek over de geschiedenis van bijbelvertalen in Nederland.
Andere bijbels die digitaal beschikbaar komen zijn de Statenbijbel uit 1637, de Leuvense bijbel uit 1548, de Lutherse vertaling uit 1648 en een selectie uit de prentbijbel van Mortier uit 1700.
 

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen