Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

'Ik voel mij nooit meer heel'

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

'Ik voel mij nooit meer heel'

8 minuten leestijd Arcering uitzetten

Een kind wiens vader en moeder uit elkaar waren gegaan, zei ooit: 'Ik voel mij nooit meer heel.' Echtscheiding, een verdriet dat vooral de kinderen raakt. Hoeveel kinderen lijden er in onze tijd niet onder de breuk in het gezin door de scheiding van hun ouders. Ook als christelijke gemeente hebben we ermee te maken vanuit de pastorale zorg voor ouders en hun kinderen. Er is, vermoed ik, geen ambtsdrager die er in zijn werk in de gemeente niet mee te maken krijgt.
'Ik voel mij nooit meer heel.' Ik kwam die regel tegen in een zeer instructieve bijdrage van mevr. M. Vermeulen in het maandblad ten dienste van ouderlingen en diakenen van de christelijke gereformeerde kerken in Nederland Ambtelijk Contact (maart, nr. 3). Vermeulen is als jeugdhulpverlener verbonden aan de Stichting voor Gereformeerd Jeugdwelzijn (SGJ). Ze vertelt dat ze een keer een predikant voorbede hoorde doen voor de kinderen 'die vandaag bij papa en morgen bij mama zijn'. Ze was geroerd door de manier waarop de predikant juist in de decembermaand de verscheurdheid van veel kinderen in zijn gebed een plaats gaf. 'Door deze zin biddend uit te spreken gaf de dominee er blijk van dat hij wist hoezeer kinderen zich verdeeld voelen als zij hun tijd met hun vader en hun moeder gescheiden door moeten brengen. Als ouders scheiden, scheiden de kinderen mee.'
Na een echtscheiding is het leven van kinderen voorgoed veranderd. Er is een 'voor' en een 'na' ontstaan. Ook het leven van de ouders is fundamenteel veranderd. Van echtpaar naar ex-partners. Echter, kinderen worden geen ex-kinderen, en ouders geen ex-ouders. Kinderen zijn en blijven hun hele leven lang met alle vezels van hun lijf verbonden met hun eigen vader en moeder. Binnen de jeugdzorg waarin ik werkzaam ben, gaat het vaak over deze verbondenheid, oftewel: loyaliteit. Vanuit deze loyaliteit hebben kinderen per definitie de behoefte om hun liefde te bewijzen aan beide ouders (we hebben het dan nog niet eens over liefde ontvangen, maar over liefde geven!). Wanneer kinderen hier geen ruimte meer voor krijgen, ontstaan er emotionele problemen bij kinderen. Zij kunnen angstig, depressief, opstandig of juist apathisch worden.
Echtscheiding brengt altijd loyaliteitsproblemen met zich mee. Het gevoel of de angst te moeten kiezen tussen 'beide' ouders. Tegen de ene ouder niet positief durven zijn over de andere ouder. Angst om de ene ouder 'voor te trekken' voor de andere ouder. De meest erge vorm van een loyaliteitsconflict is de zogenaamde 'gespleten loyaliteit'. Liefde voor de ene ouder wordt afgestraft door de andere ouder. Ik heb hierbij zeer ingrijpende situaties meegemaakt. Ik denk dan bijvoorbeeld aan die moeder die haar kinderen op de deurmat hun kleren liet uittrekken en direct onder de douche zette als zij bij hun vader vandaan kwamen. Of die vader die aan het begin van de straat wachtte op zijn kinderen, omdat hij 'dat kreng' nooit meer wilde zien. Kinderen worden op deze manier te veel deelgenoot van de volwassen problemen. Een kind die het contact met de andere ouder wordt ontzegd of erg moeilijk gemaakt, moet zijn/haar liefde onderhuids een weg laten vinden. Dit heeft een gespleten 'zijn'.
Bij echtscheiding ligt er een moeilijke taak voor beide ouders om de echtelijke ruzies en frustraties niet over te brengen op de kinderen. Ex-partners zullen, soms tegen wil en dank, in elkaar moeten blijven investeren. Niet als partners, maar wel als ouders, in het belang van hun eigen kinderen. Ik zeg vaak tegen deze ouders: 'Investeren in je ex-partner is investeren in je kinderen. Misschien verdient je ex-partner het niet, maar je kinderen verdienen het wel.' Dat investeren kan een heel 'simpel' gebaar zijn, zoals: het elkaar als ex-partner een hand geven bij de verjaardag van je kind. Of samen aanwezig willen zijn tijdens een diplomering.

Vermeulen onderstreept dat echtscheiding voor kinderen een verlieservaring is. Als papa of mama sterven, is de scheiding definitief. Maar bij echtscheiding blijven kinderen hopen op een hereniging ooit. 'Jonge kinderen gaan soms heel erg hun best doen, vanuit de gedachte dat dit helpt om hun ouders weer bij elkaar te krijgen'.
Het tegenovergestelde komt ook voor: dwars gedrag omdat kinderen denken de beide ouders daarmee te dwingen samen dat probleem op te lossen. 'Rouw na een echtscheiding kan, meer dan bij sterven, boosheid en agressie met zich meebrengen. Vooral richting de persoon die het gezin verlaten heeft', aldus Vermeulen. Maar dat levert dan weer schuldgevoel op, want ook de vader of moeder die weggegaan is, blijft toch iemand van wie kinderen diep in hun hart houden. De volgende handreikingen voor het pastoraat worden gedaan:

1. Bespreekbaar maken van het thema 'schuld'
In het verwerkingsproces bij echtscheiding speelt het thema 'schuld' bijna altijd een rol. De betrokken ex-partners hebben vaak een uitgesproken mening over de 'hoofdschuldige'. Dat is meestal de ander. Maar die ander heeft een precies omgekeerde versie van het verhaal. Kinderen moeten hier hun weg in vinden. Als volwassenen moet je hen zoveel mogelijk uit dit thema houden. Een 'slechte' partner kan een hele goede vader/moeder geweest zijn. In ieder geval in de beleving van het kind.
Ook de schuld naar God toe komt vaak ter sprake. Het zal bijvoorbeeld maar tegen jou als 14-jarige gezegd worden: 'jouw moeder leeft in zonde'. Veel vragen en verwarring hieromtrent. Durf als pastor dit thema aan te kaarten!
2. Respecteer te allen tijde de loyaliteit van de kinderen naar hun beide ouders.
De liefde van kinderen naar hun ouders is onvoorwaardelijk. Ook ouders die het naar onze maatstaven niet verdienen, ontvangen onvoorwaardelijke liefde van hun kinderen. Kinderen blijven, soms tegen beter weten in, geloven in en hopen op betrouwbaarheid van hun ouders. Ook na echtscheiding. Ook na verwaarlozing en mishandeling. Ook na incest. Misschien moet ik het woordje 'ook' wel vervangen door juist'. Een bekende uitspraak luidt: 'Wie zijn kinderen aan zich wil binden, moet ze verwaarlozen'.
Voor buitenstaanders is die loyaliteit niet altijd invoelbaar. Toch is het voor een kind van levensbelang dat het die loyaliteit mag behouden. Ontneem je die, dan ontneem je het kind als het ware zijn bestaansgrond. Immers, als het niet meer in zijn ouders kan geloven, in wat of wie dan nog wel?
U kunt binnen het pastorale contact het kind/de jongere helpen door een plek te geven aan beide ouders. Dit kan heel eenvoudig door bijvoorbeeld aan het kind/de jongere te vragen: 'Hoe is het met je vader' als hij/zij bij zijn/haar moeder woont. Of 'Hoe was het weekend bij je vader/moeder?' Voorbede doen voor de kinderen van gescheiden ouders, en voor hun vaders en moeders. Probeer er vooral nooit op uit te zijn om het kind een oordeel - laat staan veroordeling - uit te laten spreken over zijn/haar ouders.
Geef erkenning voor de verbintenis die de bestaansgrond vormt voor het kind.

Soms kiezen kinderen voor één van beide ouders en laten zich zeer negatief uit over de andere ouder, aldus Vermeulen. Toch is ze er 'van overtuigd dat er onder de boosheid naar de betreffende ouder toe toch een verlangen ligt naar verbondenheid, liefde en herstel met de ouders. Dat betekent natuurlijk niet dat je om de boosheid heen moet gaan'. Er worden dan ten slotte nog de volgende adviezen gegeven:
Het is voor een kind helpend wanneer een pastor zogenaamde 'verbindende vragen' stelt. Vragen die de verbintenis tussen ouder en kind bevestigen. Bijvoorbeeld:
a. Het lijkt mij pijnlijk/moeilijk om zo boos te zijn op je eigen ouder(s). Hoe is dat bij jou?
b. Wat/wie zou jou kunnen helpen om die boosheid weg te nemen?
c. Ik begrijp dat je boos en teleurgesteld bent. Welke andere gevoelens heb je nog meer naar je vader/moeder?
d. Wat is een mooie herinnering aan je vader/moeder?
e. Heb je een idee hoe je vader/moeder het vindt als je weer bij hen komt?
Merk je dat ze blij zijn? Hoe merk je dat? Wat doet dat met jou?
f. Op welke manier zou je wensen dat je vader/moeder hun liefde voor jou zouden uiten?

Meerzijdige partijdigheid houdt in, dat je als pastor de attitude hebt om je te verbinden met alle betrokken partijen. Dat betekent niet dat je daadwerkelijk met iedereen persoonlijk contact hebt, maar wel dat je de beide ouders altijd denkbeeldig aanwezig laat zijn, en je de bereidheid hebt om vanuit ieders perspectief naar de situatie kijken, om zodoende oog en gevoel te krijgen voor ieders eigen pijn en schade. Pas wanneer een kind/jongere weet en ervaart dat beide ouders veilig zijn in de gesprekskamer of waar dan ook, zal het openheid durven geven over zijn/haar innerlijk en moeilijke thema's bespreekbaar durven maken. Dan pas is het kind/dejongere te bereiken, en kan hij/zij gaan verwerken.
Ik ben ervan overtuigd dat deze opmerkingen zeer bruikbaar en toepasbaar zijn in het pastoraat rond scheiding van ouders en de gevolgen daarvan voor de kinderen. Echtscheiding is en blijft een ramp voor alle betrokkenen. Het kan in bepaalde gevallen een oplossing lijken. Maar voor de kinderen geeft het meestal jarenlange problemen en veroorzaakt het geestelijke schade. Eigenlijk zou het sterk ontraden moeten worden zolang de kinderen nog klein zijn.

Dit artikel werd u aangeboden door: de Gereformeerde Bond

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 12 april 2007

De Waarheidsvriend | 24 Pagina's

'Ik voel mij nooit meer heel'

Bekijk de hele uitgave van donderdag 12 april 2007

De Waarheidsvriend | 24 Pagina's