Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Geloof en autisme

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Geloof en autisme

Open vraag op catechisatie kan bedreigend zijn

7 minuten leestijd Arcering uitzetten

Geloof en autisme is een steeds meer besproken maar tegelijkertijd moeilijk onderwerp. Overdreven misschien, zoveel aandacht? Een ander zegt: 'Nee, het wordt hoog tijd dat dit onderwerp eens op de agenda van de kerken komt.'

De kans is groot dat het antwoord op de vraag naar aandacht voor autisme in de kerk wordt bepaald door de mate waarin je in je (directe) omgeving met autisme te maken hebt. Autisme is op zichzelf al complex en moeilijk te begrijpen voor de niet-autist. In relatie met het geloof wordt het er niet gemakkelijker op om elkaar voldoende te begrijpen. Daarnaast leven we in een tijd waarin voor steeds meer psychische en andere moeiten aandacht gevraagd wordt. Dat doet je de vraag stellen welke plek autisme in dat geheel inneemt. In dit artikel wil ik kort ingaan op wat autisme is en zal ik vervolgens wat uitgebreider stilstaan bij welke consequenties dat kan hebben voor het geloofsleven.

Puzzelstukjes
Autisme is een pervasieve stoornis. Dat wil zeggen dat het op veel terreinen van het leven invloed heeft, bijvoorbeeld op de manier van denken, de taalontwikkeling en motorische ontwikkeling. Het spectrum van autisme is echter erg breed en dat maakt de diagnose ook zo moeilijk. De ene autist is niet te vergelijken met de andere. Zo heb je bijvoorbeeld het kernautisme, het syndroom van Asperger, pdd-nos of de stoornis van Rett. Ook binnen deze vorm van autisme is een variatie aan verschijningsvormen mogelijk. Het is eigenlijk onmogelijk om het over 'de autist' te hebben, toch doe ik dat gemakshalve wel. Het is echter dan wel van belang goed voor ogen te houden dat niet alle kenmerken bij iedere autist in dezelfde mate aanwezig zijn.
Het belangrijkste verschil tussen mensen met en zonder autisme is de manier van waarnemen. Colette de Bruin, auteur van het boek Geef me de 5, beschrijft het als het waarnemen in puzzelstukjes. Iemand zonder autisme ziet samenhang in de waarnemingen die via ogen, oren en neus binnenkomen en kan er daardoor betekenis aan geven. Voor iemand met autisme is het heel erg moeilijk om al die waarnemingen aan elkaar te koppelen en dus ook om er vervolgens wat mee te kunnen, om de betekenis ervan in te zien. Juist dat kan voor frustratie zorgen omdat het verwerken van informatie zoveel tijd en energie vraagt.

Dekbed
Dat autisten informatie op een andere manier verwerken kan zich erin uiten dat ze zich niet of onvoldoende kunnen inleven in andere personen en erg op zichzelf gericht zijn. Ze denken vaak vanuit hun eigen behoeften en vinden het moeilijk om emoties van de ander aan te voelen en te herkennen. Pieter van acht jaar, bijvoorbeeld, wikkelt zijn broertje in een dekbed en gaat er dan op springen want dat springt zo lekker. Het doet geen pijn, denkt hij, omdat het hemzelf geen pijn doet. Juist dit kenmerk zorgt ervoor dat autisten moeilijk begrepen worden en ook moeite hebben·om anderen goed te kunnen begrijpen.
Sociale contacten zijn voor autisten moeilijk te beginnen en te onderhouden. Daarnaast hebben ze erg veel behoefte aan structuur en duidelijkheid omdat dat hen houvast geeft. Daardoor kunnen ze het geheel overzien en is de betekenis sneller duidelijk. Voor de omgeving kan dat moeilijk zijn, omdat ze daarmee weinig flexibel lijken. Dit zijn zomaar in het kort een paar belangrijke kenmerken die je bij de meeste vormen van autisme terugziet.

Preken
Wat heeft dat nu voor consequenties voor het geloof en alles wat daarmee samenhangt, zoals de kerkdienst en het pastoraat? Veel autisten hebben moeite om het geloof te erváren. Daarom is hun geloof vaak rationeel. Niels van 22 verwoordt het zo: 'Het geloven is iets wat wel voor mij is, maar waar ik me soms niet in kan verplaatsen. De Bijbel is voor mij feitelijk en geschiedkundig heel belangrijk. Ik mag alles wat daarin staat voor waar aannemen. Dit is ook de basis van mijn geloof en daarin vind ik ook vaak bevestiging.' Een autist wil het geloof graag rationeel kunnen begrijpen en er op die manier grip op krijgen.
Daarnaast vinden mensen met autisme het moeilijk om zich een voorstelling te maken van abstractere begrippen als zonde en genade. Preken kunnen overkomen als een wollig verhaal. Als er echter een concreet voorbeeld gegeven wordt, komt de bijbelse boodschap beter bij hen over. Marleen van 38 zegt: 'Als het niet te theoretisch blijft en er ook nog een aantal praktische dingen worden gezegd dan heeft een eredienst voor mij veel meer inhoud dan dat het nogal op de vlakte blijft en er niet wordt ingegaan op de gang van alledag. En op dat moment is een dienst ook niet meer zo abstract, dan zijn er veel herkenningspunten.'
Ook een niet-autist kan zich in Marleens opmerking herkennen, en terecht. Hoewel we daarmee de

Eleos, Dit Koningskind en SGJ houden zaterdag a.s. in Amersfoort de studiedag Geloof en autisme.
Verder lezen: Martine Delfos en Marijke Gottmer: Leven met autisme. Houten, 2006.
Colette de Bruin Geef me de 5. Een praktisch houvast bij de opvoeding en begeleiding van kinderen met autisme. Doetinchem, 2004.

'problematiek' van de autisten niet moeten bagatelliseren (dat zeker niet) is het anderzijds wel belangrijk een zekere nuchterheid te betrachten. Willen wij in onze ervaringscultuur ook niet te veel ervaren en geven we daarom te weinig aandacht aan de feiten? Schrijft de Heidelbergse Catechismus niet dat het geloof niet alleen een vast vertrouwen maar ook een stellig weten is? Maken we het geloof soms niet ingewikkelder dan het is? 'Worden als een kind', schrijft Paulus in één van zijn brieven. Belijden we niet dat de Geest ál onze zwakheden te hulp komt? Dat is geen goedkoop antwoord maar een onpeilbare waarheid!

Letterlijk
De luisterhouding kan bij veel autisten problemen opleveren omdat ze meer gericht zijn op het kijken dan op het luisteren. De kerkdienst is voor sommige autisten (met name kinderen) daarom moeilijk omdat ze bijvoorbeeld moeite hebben met stilzitten, vooral als ze moeten wachten totdat de dienst gaat beginnen. Dat is een tijd van niets doen, waar ze onzeker van worden. Ze gaan bijvoorbeeld in een bepaald ritme tegen de bank aan schoppen of kunnen soms zelfs gaan gillen. Het is voor hen een middel om grip te krijgen op de chaos die ze ervaren.
Om een autistisch kind hierbij wat houvast en structuur te geven kan een ouder ervoor kiezen om met hem wat later in de kerk te komen, terwijl de rest van het gezin al zit. Verder kan een notitieboekje helpen; het kind kan een aantal dingen uit de preek of kerkdienst opschrijven. Enerzijds kan hem dat overzicht bieden en anderzijds kan daar thuis nog weer op teruggekomen worden.
Autisten nemen taal vaak letterlijk en dat kan nogal eens leiden tot spraakverwarring of onbegrip. Een uitspraak van de Heere Jezus als 'Ik ben het levende water' kan voor een autist onbegrijpelijk overkomen. Een voorbeeld dat ik een tijd geleden las, was dat een jongen bang was voor de slang in de dierentuin. Het bleek dat hij die slang als de duivel beschouwde vanwege de geschiedenis uit Genesis 3. Hoe belangrijk is dan dat een autist mensen in zijn directe omgeving (ouders, partner, predikant bv.) heeft die hem begrijpen en hem kunnen uitleggen wat daar precies mee bedoeld wordt.

Structuur
Hoe belangrijk zijn ook juist bij deze mensen de christelijke, bijbelse opvoeding en het pastoraat in de gemeente. Kennen wij het hart van onze kinderen, echtgenoot of gemeentelid? Begrijpen wij zijn manier van denken? Het is voor de naaste omgeving van een autist erg belangrijk om als een autist te denken, om zo goed te kunnen overdragen waar het werkelijk omgaat. Daarom is het ook essentieel om je te verdiepen in autisme. Zeker als predikant of ambtsdrager moet je weten hoe je een bepaalde reactie moet plaatsen.
Het eerder aangehaalde boek van Colette de Bruin geeft een goed beeld van de denkwijze van een autist. Dit begrijpen is de sleutel in het contact met autisten. Daarnaast zijn structuur en voorspelbaarheid onmisbaar. Ik noem een aantal concrete punten. Bij bijbelkringen duidelijke afspraken over of voorbereiding op plaats, samenstelling en vorm van de kring maken. Op catechisatie of vereniging niet willekeurig open vragen stellen, dat kan bedreigend overkomen.
Autisten zijn niet minder maar mogen juist in de christelijke gemeente hun eigen plaats innemen. 'Maar nu heeft God de leden, elk van hen afzonderlijk, in het lichaam een plaats gegeven zoals Hij gewild heeft.' (1 Kor. 12:18). Dan komt het er niet meer op aan hoe we door het leven gaan maar of we Hém kennen.

Dit artikel werd u aangeboden door: de Gereformeerde Bond

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 10 mei 2007

De Waarheidsvriend | 18 Pagina's

Geloof en autisme

Bekijk de hele uitgave van donderdag 10 mei 2007

De Waarheidsvriend | 18 Pagina's