Tweede kerkdienst

In nogal wat gemeenten loopt de kerkgang in de middag- of avonddienst zienderogen achteruit. Ook andere kerken en gemeenten binnen de gereformeerde gezindte krijgen steeds meer met dat verschijnsel te maken. Soms zijn middag- of avonddiensten nog wel heel druk bezet, vaak met veel jongeren. Maar de meesten van hen lagen tijdens de morgendienst nog bij te komen van het stappen de avond en nacht tevoren.
Eén keer kerkgang op een zondag is overigens niet alleen de gewoonte van de jongeren van de gemeente. Ik vermoed dat de meesten van hen zo het voorbeeld van hun ouders navolgen. En daar zijn die ouders uiteraard alleen maar dankbaar voor. Ze hebben wellicht ook kinderen die helemaal niet meer gaan. Eén keer is immers beter dan geen keer.
Maar waarom is er dan toch elke zondag een tweede kerkdienst? Als kind vroeg ik dat wel eens aan mijn ouders. Ze namen ons altijd twee keer op een zondag mee, ook al hadden we lang niet altijd zin. Ze zeiden dan: één maaltijd op een dag is ongezond. Je hebt meer voedsel nodig voor de gezondheid. En bovendien: de Heere is het toch waard dat we Hem van harte dienen, zeker op Zijn dag?

Tempelgang
In die lijn las ik recent een artikel in het weekblad De Reformatie (4 augustus). Daarin schrijft dr. P.L. Voorberg (Emmeloord) over de tweede kerkdienst. Hij legt een verbinding tussen onze kerkdienst en de gang van een Israëliet eertijds naar de tempel. Die gang had alles te maken met het brengen van een offer aan de Heere. Het was indertijd prof.dr. J.L. Koole (ooit bekend oudtestamenticus aan de Theologische Universiteit Kampen) die Voorberg op dit spoor zette. 'Je ging (...)  naar de tempel om iets aan God te géven, je ging offeren, eerstelingen brengen, het kostte je wat. Je deed dat uit liefde voor de Heere.'
Koole laat zien dat het ontstaan van kerkdiensten veel te maken heeft met de ballingschap. Toen het volk was weggevoerd naar Babel ontbeerde men de tempel. Ze deden toen wat meer dan lieren in wilgen hangen (Ps. 137). Men kwam vooral op de sabbatdag, dat is de rustdag, samen op het uur van het sabbatsoffer. Het sabbatsoffer was een verbijzondering van het dagelijks offer. Om 09.00 uur en 15.00 uur werd dagelijks een offer uitgebracht, dat op de sabbat verdubbeld werd. Bij gebrek aan de tempel kwam men op die uren in de ballingschap samen, op de sabbat, om de Hem een verbaal offer te brengen, het huldebetoon van lippen die Zijn Naam prijzen (Hebr. 13:15). In gebed en lofzang haalde men de grote daden van de Heer op, de Bijbel ging om zo te zeggen open en men sprak over de daden van God als pleitgrond voor terugkeer uit ballingschap. Daar vinden we de bakermat van de synagogediensten, tweemaal op een sabbat. Zoals het dagelijks offer de hele dag markeerde, het stond centraal op het eerste en tweede dagdeel van iedere dag, zo markeerde het dubbele sabbatsoffer de sabbat en later de twee synagogediensten de hele rustdag. Hier vinden we de basis van twee diensten per zondag.

Offers van hart
De kern van de kerkdienst, aldus dr. Voorberg, is dus offeren. Maar, dan wel nieuwtestamentisch geïnterpreteerd. Je kunt dan denken aan de dienst der offerande. Vooral is kenmerkend dat we naar Gods huis gaan met z'n allen om er helemaal alleen voor de Heere te zijn. We brengen Hem in Zijn huis de offers van ons leven, van ons hart.
- Hèm een schuldoffer te brengen omdat wij Golgotha nodig maakten, in gebed en lied na de lezing van de wet,
- Hèm te danken voor het werk in Christus,
- Ons geloof in Hem te belijden nu Hij Zich in Christus heeft geopenbaard.
Dat is nog eens offeren, in aandacht en collecte, in lied en gebed, in stilte en concentratie, in de hartelijke wil om er daar helemaal voor Hem te zijn.
Vanouds doet de kerk dat twee keer per zondag. Is er enige aanleiding te bedenken om dat met 50% te reduceren? Mag ik een aantal prikkelende vragen stellen? Is de zaligheid die God belooft minder geworden? Biedt de hemel en de nieuwe aarde bij nader inzien toch wat minder, zodat we onze dankbaarheidsoffers evenredig mogen reduceren? Blijkt het offer van Christus, waarmee Hij ons van de hel redde, toch wat kleiner van betekenis te zijn, zodat wij onze dankoffers (waarvan de kerkdienst de voornaamste is) wel wat mogen terugschroeven? Pas als we deze vragen voor het oog van God bevestigend kunnen beantwoorden hebben we het recht onze kerkgang te gaan beperken. Als we kerkdiensten gaan verzuimen komt dat nagenoeg altijd neer op ordinaire beperking van onze dienst aan God.

Wijzigende leefstijl
De achteruitgang van het bezoek aan de tweede kerkdienst heeft ook alles te maken met een zich totaal wijzigende leefstijl. In Kompas, kerkbode van de Hervormde Gemeente Delfshaven (juli/aug.), schrijft wijkpredikant ds. P.L. de Jong mede namens zijn kerkenraad een interessant artikel onder het opschrift Wat doen we met de socio-stress? Hij gaat in op de vraag naar de achtergrond van het wegebben van de belangstelling voor een tweede kerkdienst.
De meesten van onze jonge mensen moeten alle dagen keihard werken. Zeker als je met z'n tweeën bent, allebei moet werken, nog wat kinderen wegbrengen en ophalen, kom je heel de week tijd tekort. Dat heeft de laatste jaren een patroon opgeleverd, waarin zo ongeveer heel het sociale leven naar het weekend verlegd is. Van maandag tot en met donderdag zijn er tegenwoordig nergens meer mensen jarig, er zijn ook geen jubilea en ook geen personeelsavondjes. Alle verjaardagsfeestjes zijn naar de vrijdag en de zaterdag verlegd, zo ook alle andere bijzondere gelegenheden. Dat geeft op het moment aan het weekend een soort socio-stress. Dat gaat ongeveer zo. Eindelijk is het vrijdag, je komt moe thuis en dan hoor je, terwijl je een biertje voor jezelf inschenkt. 'Vanavond moeten we naar Kees, die houdt zijn verjaardag!' Hoewel je er helemaal geen zin in hebt - Kees is een collega van je vrouw of de man van je zus of zo iets - je gaat er toch heen. Je houdt je eerst een tijd moe, ben je ook, maar om 23.00 uur begin je toch een gesprek. Laat kom je thuis.
Zaterdags - eerst tijd aan elkaar besteden want daar had je ook heel de week nog geen tijd voor - naar Bas van der Heijden, misschien even naar de stad voor een nieuwe broek, mogelijk ook nog een kinderfeestje. Anderen doen de kinderverjaardagen al op zondagmorgen of - middag. 's Avonds is er afgesproken met één van je vrienden. Of er is weer een verjaardag, want velen kunnen pas zaterdag inkopen doen. Dus zaterdag is 'hun' feestjesdag. Ook nu loop je niet over van zin, maar je kunt niet afbellen. Het wordt weer laat. Je hoeft niet veel familieleden, schoonouders enz. te hebben (sommige hebben van alles al diverse) om snel aan ca. dertig vrijdag/zaterdagavonden bij voorbaat vast te zitten. Met moeite kom je zondags uit bed, je zet alles in en zo kom je net op tijd - of net niet op tijd, kijkt daar iemand verstoord in je richting? Laat die daar snel mee ophouden! - bij de Oude Kerk aan. Zelf voel je je heel voldaan dat het je weer gelukt is. Na de koffie in de kerk gauw naar huis, gauw wat eten, want je moet naar je ouders toe. Of zij hebben zich zelf al aangekondigd. Of het is jouw beurt om bij oma langs te gaan in het verpleeghuis.

Heel de zondag vrij
Ds. De Jong probeert een handreiking te doen om de stressvolle levensstijl te wijzigen, zodat er weer ruimte komt voor zoiets als de tweede kerkdienst.
's Zondagavond nog een bezoek of je bent al weer bezig je voor te bereiden voor maandag . Zo gaat op het moment bij veel jonge mensen heel het weekend uit pure sociale uitputting 'over the top'. Daarbij is een middagdienst natuurlijk kansloos, evenals tijd voor een strandwandeling of het stillezen van een behoorlijk boek. Naar mijn idee zijn we zo iets heel wezenlijks aan het verliezen, niet alleen in die tweede kerkdienst van een uur, maar door heel deze socio-stress. Zolang we niet in staat zijn hierin iets in te veranderen, kan een dominee het gerust laten uit te nodigen voor een tweede kerkdienst. Ik doe toch een poging. We spreken met onszelf en onze partner/elkaar af:
a. We houden heel de zaterdag vrij voor onszelf We maken pas zaterdagmorgen een agenda voor zaterdag, niet eerder. En we lopen niet met zakken.
b. We houden heel de zondag vrij voor God (en onszelf).
c. We houden op zaterdag geen socio-feestjes en gaan er ook niet meer heen. Argument: 'Zaterdag is mijn vrije dag en zondag is de dag van God!' Verder 'no comment'. Over en sluiten maar!
d. Als we zelf moeten uitnodigen: we gaan niet verder dan vrijdagavond. Eventueel neem je een middag vrij om de extra boodschappen te halen. Kinderfeestjes op woensdag of vrijdagmiddag, ook middag vrij nemen dus.
e. Zondagmorgen staat vast. Als je na de koffie in de kerk naar huis gaat, laat je het gewoon vrij komen. Naar de kerk gaan tegen 5 uur is een heel zinvolle en zegenvolle optie, een aanrader. Daarnaast is ook nog heel veel verder mogelijk, mocht je daartoe spontaan aandrift voelen.
Zou het zo beter lukken? Soms ben ik bang dat pas een volgende generatie geleerd zal hebben hoe ze met de verhouding week/weekend om moet gaan. En middagdiensten weer meer een kans krijgen.

Concurrentie
Voorberg en De Jong doen beiden een heldere en aansprekende poging de bezinning op de tweede kerkdienst te stimuleren. Het gaat om een bewuste beleving van onze gang naar de kerk. Het is een kwestie van de juiste keuzes maken. Om de dienst van God de voornaamste plaats te geven, ondanks de heftige concurrentie op de markt van het leven.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen