15.000 gereformeerde pagina's

Dr. Verboom, die sinds 1988 deel uitmaakt van de redactie en sinds het overlijden van dr. A. van Brummelen voorzitter is, aarzelt niet te zeggen dat Theologia Reformata (TR) een schatkamer is voor wie gereformeerd theologisch materiaal zoekt. 'Het kan natuurlijk altijd beter, maar in ons tijdschrift krijg je veel gedegen artikelen aangereikt. Niet alleen in wetenschappelijke zin, maar ook inhoudelijk: in het denken over de kerk, over preken, over allerlei zaken die predikanten bezighouden.'
De laatsten - en degenen die zich op het predikantschap voorbereidden - wilde het hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond vooral bereiken toen het eind jaren '50 een uitgave naast De Waarheidsvriend startte.
Oprichter dr. H. Bout in een terugblik: 'Het verschil met De Waarheidsvriend zit in het theologische niveau. Ons blad wil de lezers op de hoogte houden met wat er ten aanzien van de theologie in ons land en in het buitenland aan de hand is, wat er te koop is, te koop in meer dan één zin.'

Open naar cultuur
Dr. Van 't Spijker, samen met prof.dr. W.H. Velema in 1970 het eerste christelijke gereformeerde redactielid (tot 1997): 'Het tijdschrift van 1958 is niet dat van nu.
Dat is maar gelukkig ook. Niet dat de mens is veranderd, maar wel de openbaring van die mens. Het beeld dat hij vertoont, is doortrokken van zijn omgeving. Dat moet je in TR kunnen terugzien.'
Dr. Verboom: 'In het begin ging het vooral om de waarheid van het gereformeerde belijden ten aanzien van wat er toen aan de hand was boven water te halen. TR wilde laten zien dat gereformeerde theologie belijdende theologie was. Je vindt artikelen over de vrouw in het ambt, over de nieuwe kerkorde (1951. Dat waren thema's die de Gereformeerde Bond bezighielden en daar las je over in TR.
Later wordt meer onbevangen en breder gekeken naar ontwikkelingen in kerk en theologie. TR is minder binnenkerkelijk geworden.
Wel kerkelijk, maar open naar de cultuur van vandaag. Dat wil niet zeggen dat we relativerender zijn geworden. Scribenten zeggen duidelijk waar ze staan.'
Dr. Van 't Spijker: 'Wat vijftig jaar TR heeft opgeleverd, is moeilijk te zeggen. We maken zelf deel uit van de veranderende tijden.'
Dr. Verboom: 'Dan moet je een positie buiten jezelf innemen.'
Dr. Van 't Spijker: 'Er is wel sprake van ontwikkeling. Elke tijd heeft haar eigen thema's. TR is ontstaan in een kring met waardering voor Reformatie en Nadere Reformatie.
In het begin, met S. van der Linde, zie je een beweging naar de Reformatie en de bijbelse theologie toe.
Je kunt ook zeggen dat de gereformeerde theologie in de beginjaren van TR werd gekenmerkt door de gereformeerde dogmatiek. Door het denken van Bavinck, van Berkouwer, van Gravemeijer. Dat is nu verdwenen.'

Geen ketter meer
'Ook de kritische houding tegenover Karl Barth is voorbij. Vandaag zeggen we niet meer dat hij een ketter was. We vinden nu dat hij

Tineke van der Waal is eindredacteur van De Waarheidsvriend.

toch niet zo gek was als we dachten. We zijn hem gaan zien als iemand die ons voor liberale theologie bewaarde en die aandacht heeft gevraagd voor wat heet het 'andere' karakter van de genade van God, voor de vreemdheid van de vrijspraak.
Is dat erg, ontwikkeling? Ik denk dat de vitaliteit van de gereformeerde theologie samenhangt met de mogelijkheid om te reageren op wat in eigentijdse theologie aan de hand is. In elke periode zie je dat het een wordt gerelativeerd, het ander geaccentueerd.'
TR wil ook bijdragen aan de ontwikkeling van de gereformeerde theologiebeoefening. Prof.dr. A. van de Beek meende in 1999 te kunnen zeggen dat de gereformeerde theologie de laatste honderd jaar niets nieuws heeft opgeleverd.

Trekt u zich die kritiek aan?
Dr. Verboom: 'Misschien komen we niet tot nieuwe, creatieve ideeën. We hebben wel ontdekt dat de horizontale theologie niet geholpen heeft. Wat dertig jaar geleden hoog in het vaandel stond, geldt nu niet meer. In de Hervormde Kerk zette de apostolaatstheologie de toon, we moesten theologiseren vanuit de context en je was pas theoloog als je meeliep met demonstraties in Amsterdam. Dat is niet waar gebleken. Ook de bevrijdingstheologie ligt op haar rug.'

Meer en anders
Dr. Van 't Spijker: 'Als je de authentieke opvattingen van gereformeerde theologie hebt, dan heb je bijbelse theologie. Dan is dus de vraag: heeft de Bijbel in deze eeuw gewerkt? Ik denk meer dan wij denken, en ook anders dan wij denken.'
Dr. Verboom: 'Toch zeg ik het Van de Beek niet na. In de eerste plaats niet omdat je geen positie buiten jezelf kunt innemen. En in de tweede plaats niet omdat er meer over te zeggen valt.'

Is het een bewuste keus om TR relatief weinig exegetische onderwerpen en veel kerkhistorische te laten bevatten?
Dr. Van 't Spijker: 'Het is van onschatbare waarde dat TR exegetische, dogmatische en ethische artikelen bevat. Dat is altijd de bedoeling geweest, maar het materiaal moet er wel zijn.
Aan de andere kant is het niet zo dat je als historicus buiten de tijd staat. Je behandelt dingen uit het verleden niet als in een historische roman, maar je hebt te maken met de theologische principes achter de gebeurtenissen. De vraag is: Waarom was het toen zo en wat kunnen we daar vandaag mee?
Dr. Verboom: 'Het is geen minpunt dat we in historische vakken goed zijn, het is wel een minpunt dat andere vakken minder aan de orde komen. Daar moeten we aan werken.'

Als het gaat over kerkhistorie, hoe waardeert TR de Reformatie, hoe de Nadere Reformatie?
Dr. Van 't Spijker: 'In het begin was veler standpunt dat je beter de Nadere Reformatie dan de Reformatie kon hebben, alsof die meer zou bieden. Via de Nadere Reformatie wilde men terug naar de Reformatie. Maar het is beter om de historische volgorde aan te houden: eerst de Reformatie en daardoor kijken naar de Nadere Reformatie.'
Dr. Verboom: 'Niet alleen de Nadere Reformatie had oog voor bevindelijk leven, dat had de Reformatie ook. Je moet de Nadere Reformatie zien als een eigen beweging, die te maken had met haar eigen tijd. De zeventiende eeuw is een tijd van oorlogen, waarin de kortstondigheid van het leven werd beseft. Dat zorgde voor een sterk besef van de beleving van het hei!.'
Dr. Van 't Spijker: 'In het rooms-katholicisme en het lutheranisme zie je in die periode precies dezelfde beweging als in het gereformeerde protestantisme.'

Onder het snijmes
Is de houding die TR bij de oprichting ten opzichte van historisch-kritische theologiebeoefening wilde innemen anno 2007 vol te houden?
Dr. Van 't Spijker: 'Dat is niet alleen een probleem voor TR, maar voor de hele gereformeerde wereld. Ik gebruik graag kritische commentaren, al was het maar omdat ze me aan ideeën helpen.
Maar als je de historisch-kritische methode wilt begrijpen, kom je bij de Verlichting. Dat is een wezenlijk andere lijn door de geschiedenis dan die van de Reformatie.'
Dr. Verboom: 'Als je het woord 'kritisch' weghaalt, vind ik dat er veel te leren is van een historische methode. In welke context werkte Paulus? Welk licht werpt dat op zijn werk? Dat zijn goede vragen.
Maar naar mijn opvatting betekent 'kritisch' vaak dat je de tekst zoals die zich aanbiedt, onder het snijmes legt van vondsten die je hebt gedaan. De waarheid wordt afhankelijk van wat jij vindt of van de historische context. Dat is in strijd met wat je ten diepste van het Woord van God gelooft. Dat is geen nieuw probleem. Wij hebben misschien wel meer dan vroeger oog voor de bedoeling van een bijbelschrijver en zien de tekst minder als massief uit de hemel gevallen.'
Dr. Van 't Spijker: 'Woord en Geest horen bij elkaar. Die relatie mis je bij historisch-kritische theologen.
We staan niet scheppend maar ontvangend tegenover de Schrift.
Als je het historisch element van de Bijbel wilt ontrafelen, ligt dat misschien mooi en duidelijk voor je, maar kom je wat betreft het wezen van de Schrift geen steek verder.'

Sinds de jaren zeventig kent TR niet alleen hervormde maar ook christelijke gereformeerde redactieleden. Waarom is nooit verder uitgebreid?
Dr. Van 't Spijker: 'De uitbreiding was een kwestie van herkenning en verbreding. Eerst zijn prof.dr. Velerna en ik erbij gekomen, na ons de hoogleraren Peels en Den Hertog. Bij de vrijgemaakten zag je een ander type van theologie beoefening. Schilder bracht behoorlijk wat scholastiek met zich mee. Het was niet logisch om die rationele manier van denken en de negatieve beoordeling van wat bij ons gemeengoed was in huis te halen.'

Hersteld hervormd
Dr. Verboom: 'Ik ben niet principieel tegen verdere uitbreiding van de redactie. Over dat soort vragen besluit het hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond. De redactie staat qua bevindelijkheid nu dicht bij elkaar. Vrijgemaakten beleven die anders. Uitbreiding met theologen uit de Gereformeerde Gemeenten is minder in beeld. Het lijkt erop dat het wetenschappelijk instrumentarium daar ontbreekt.'
Dr. Van 't Spijker: 'Het ligt voor de hand dat over een aantal jaren de eerste hersteld hervormde theoloog toetreedt.'

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen