Scholing blijft nodig

Een manier om dichtbij de hoorder te komen is dat gesproken wordt van hart tot hart. Daartoe roept dr. J. Douma op, gereformeerd-vrijgemaakt predikant te Haarlem. Zulk (s)preken vraagt van de predikant een spiritueel leven, als vrucht van de Geest. Ook zijn prediking zal spiritueel dienen te zijn. Douma omschrijft zulke prediking als ‘prediking waarin door de kracht van de Geest Christus gezicht krijgt en waarin we door Hem worden aangekeken vol liefde en ontferming, vol gezag en autoriteit, vol barmhartigheid en kwetsbaarheid.’

Rouwdienst
Drs. H.B. Graafland, predikant van de protestantse gemeente te Veenendaal, schrijft over de Woordverkondiging in een rouwdienst. Dat lijkt steeds moeilijker te worden, omdat mensen dikwijls amper meer beseffen wat het christelijk geloof inhoudt.
Nabestaanden willen dat de overledene in het middelpunt staat en dat je iets zegt over het religieuze element van de dood, vooral vanuit troostend perspectief.
Daartegenover stelt zij dat de mens het nodig heeft om van zijn schuld bevrijd te worden. ‘Ik wil niet vermanend en waarschuwend overkomen, maar uitnodigend, maar kan dat altijd wel? Geeft het Woord soms zelf niet een impliciete veroordeling?’

Beginners en gevorderden
Ideaal van drs. P.L.R. van der Spoel, missionair predikant in Amersfoort-Vathorst, is dat door één preek zowel beginners als gevorderden aangesproken worden. Kan dat? Volgens hem wel, omdat zowel gelovigen als zoekers een evangeliserende toespitsing hard nodig hebben, en omdat zoekers een ‘voorproefje’ krijgen van wat hun in hun omgang met God nog te wachten staat, als het accent meer ligt op het groeien in het geloof dan op het komen tot geloof.
Dat vraagt van de prediker dat hij als een goed Schriftgeleerde dichtbij het Woord blijft en vanuit de liefde voor Jezus met zijn hele gemeente bewogen is. Christus Zelf dient altijd het duidelijke middelpunt te zijn: ‘Hij is de verbindende schakel voor al die verschillende hoorders onder dat ene Woord.’ Dan zullen gelovigen en zoekers beiden geraakt worden onder de verkondiging van het ene Woord.

Onder vuur
Een groot deel van het septembernummer van Theologia Reformata is eveneens gewijd aan de prediking. Dr. H. de Leede, rector van het seminarie, schrijft over Ontwikkelingen en verwikkelingen rond de preek. ‘Als het er op aan komt, ’ zo begint hij, ‘gaat de protestant naar de kerk voor de preek.’ Is die niet goed, dan komt hij teleurgesteld thuis, ondanks al het andere wat er in de dienst plaatsvond. ‘Daarom moeten wij niet preken dat er wat moet gebeuren met een mens, maar wij moeten zo preken dat er wat met de hoorder gebeurt.’
Heden ten dage ligt de prediking onder vuur. Zij raakt mensen niet meer, ook niet in reformatorische kring. Daarom vallen er harde klappen in de kerkgang. De grote woorden die in onze prediking gebruikt worden – rechtvaardiging, wedergeboorte enzovoort – zijn grote onbekenden en geven geen handvat voor het leven met God.

Niet verder geholpen
In dit kader bespreekt De Leede de brochure van de Gereformeerde Bond. Hij noemt het ‘een warm en hartstochtelijk pleidooi voor de prediking’. Wat erin staat, heeft zijn hart. En dat ze dwars op het kerkelijk tij staat, is voor hem geen probleem. ‘Laat de Bond maar dwarse dingen zeggen.’
Tegelijk vreest hij dat de brochure niet verder helpt, omdat ze het probleem van de prediking niet in de kern raakt. Dat komt omdat de brochure nergens aangeeft dat de huidige missionaire situatie van kerk en theologie uniek is en daarom nieuwe vragen met zich meebrengt. Met die vragen móeten wij iets, in de preek, in de catechese, in de liturgie, in de gemeente opbouw. De remedie ‘preken tegen de klippen op’ voldoet niet. Daarmee wordt de bocht bij alles wat er kerkelijk, cultureel en maatschappelijk speelt, te kort genomen. De last komt op de predikant te liggen. De ‘troost’ die hij meekrijgt, is dat het evangelie nu eenmaal niet naar de mens is.
‘Deze troost vind ik te schraal, en deze handreiking te weinig.’ Wie de oude woorden en de tweeslag van wet en evangelie, zonde en genade blijft gebruiken zonder ze opnieuw te verwerven, preekt tenslotte alleen nog voor eigen steeds kleiner wordende schare. ‘Dat kan nooit de bedoeling zijn.’

Uitdaging
Hart van het probleem en kern van de hedendaagse uitdaging is volgens De Leede: ‘Het bijbelse verhaal zijn eigen werk opnieuw laten doen, zodat oude en nieuwe grondwoorden weer schokkend, verrassend, vernieuwend en vertroostend ervaren worden.’ En dat door autonome en mondige mensen met al hun verzet en vreemdheid ten opzichte van het evangelie. Want God kan uit stenen kinderen van Abraham verwekken. Van predikers vraagt dat moed om lastige vragen onder ogen te zien, waarbij ze door zielennood heengaan, maar ook de verwondering leren kennen.
Vervolgens staat De Leede stil bij Passie voor preken. Deze beweging pakt de uitdaging op die in de huidige cultuur ligt. Dat siert haar. Maar zet ze de kaarten niet te veel op die van de (bevlogen) prediker, waardoor deze – onbedoeld – in het centrum komt te staan, met alle gevaren van dien? In elk geval is het de verdienste van Passie voor preken dat ze met kracht aan de orde stelt hoezeer de communicatie van de predikant ertoe doet.

Vertrouwen
Hoe nu wel, als de Gereformeerde Bondsbrochure en Passie voor preken niet voldoen? De Leede weet zich in de doordenking geruggesteund door drie aanzetten uit de Verenigde Staten.
Ten eerste, het gaat om een ‘vertolking van vertrouwen’. Abraham vertrouwde op hoop tegen hoop dat hij een vader van vele volken zou worden. Fundament voor dit vertrouwen is Christus’ dood en opstanding. Willen we de Schrift recht lezen, dan hebben we God te vertrouwen, Die door de Schrift spreekt.
Daartegenover staat een ‘vertolking van argwaan’: zegt de Schrift wel wat wij er altijd in hebben gehoord? Het zijn met name de theologieën van feministen, homo’s, onderdrukten, die ons op deze vraag doen stuiten. Maar juist dat helpt ons nog grondiger naar de grondwoorden van de Schrift te luisteren.

Claim
Vervolgens hebben wij een bijbelse theologie nodig die ons in de ontmoeting met God verontrust en onder kritiek stelt. De God van Israël is immers de God Die de claim op tafel legt dat Híj God is en niemand meer, en dat Hij God is zoals Hij God is: soeverein, anders. Dat stoort ons in onze overwegingen, wat ook Johannes de Doper in de gevangenis overkwam: het optreden van Jezus verwarde hem (Luk. 7).
In de prediking dienen we – ten derde – te rekenen met de grote rol die taal speelt. Met onze taal scheppen wij in zekere zin onze werkelijkheid. Zoals we dingen en gebeurtenissen noemen, zíjn ze ook. Ook (bijbel)verhalen vervullen zo’n functie. Ze vormen het ‘raamwerk’ waarbinnen wij ons levensverhaal een plaats mogen geven. ‘De prediking bouwt een nieuwe ‘geloofswereld’ waarin wij mogen leven en liefhebben.’ Die geloofswereld staat niet op zichzelf, maar maakt deel uit van een geloofsgemeenschap, die op haar beurt geschapen is door de bijbelse verhalen.
Wanneer bijbelse teksten vanuit dit inzicht vertolkt worden, kunnen wij leven voor Gods aangezicht.

Fijntechniek
Doet de bundel Dichtbij de hoorder ons dichterbij de hoorder komen? De bundel helpt daar zeker bij. Ik denk aan wat geschreven is over ‘trendwatchen’: het maakt ons nog weer alerter op wat er in de hoofden en harten van mensen speelt, of ze nu wel of geen kerkganger zijn. Ik denk ook aan het ideaal van de ene preek die zowel beginners als gevorderden aanspreekt; het feit dat een missionair predikant dat schrijft, verhoogt de waarde van deze visie. Leerzaam is eveneens de samenvattende bijdrage van ds. Dekker. Zijn aanwijzingen geven een goed handvat om bij de hoorder aan boord te komen.
Appellerend is het artikel over de spiritualiteit van de predikant. Wil zijn prediking spiritueel zijn, dan dient hij zichzelf in godsvrucht te oefenen. Dr. P.J. Visser wijdde daar in het al genoemde nummer van Theologia Reformata ook enkele gedachten aan. Godsvrucht, schrijft hij, is een bijbels advies. ‘Zou het ons nog lukken dat gebroederlijk ter harte en concreet ter hand te nemen?
Het domineespak uitdoen en in ons hemd samen vroomheid leren? Het confereren voorbij, preken tegen onszelf. Om weer van binnenuit te ontdekken wat de religie van de belijdenis is.’ Ik versta deze hoofdstukken als een indringend beroep op ons als voorgangers om het maken en houden van een preek als een echt ambacht te zien, waarvoor veel komt kijken, waarvoor permanente bijscholing nodig is, retorisch en vooral theologisch, waarvoor een fijntechniek vereist wordt waarbij die van een oogoperatie bij wijze van spreken in het niet valt. Wie dit ambacht verwaarloost, heeft op de jongste dag heel wat uit te leggen. Zou het bovendien niet goed zijn als kerkeraden en gemeenten weer meer beseften dat hun predikant een ouderling is die vrijgesteld is met het oog op de prediking? (Hand. 6:4)

Over veertien dagen het slot van dit drieluik.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen