Gewicht in de schaal

Hoe functioneert gezag? Prof.dr. G. van Leeuwen heeft een boek geschreven met als titel Om mens te zijn, over motieven en perspectieven in de verhouding tussen christelijk geloof en opvoeding. Hij trekt in dit boek een aantal bijbelse lijnen over gezag.
Allereerst stipt hij een belangrijk gegeven aan, namelijk dat in de Bijbel gezag niet losstaat van degene die het uitoefent. Gezag geschiedt, functioneert. Hij meldt dit nadat duidelijk is geworden dat het abstracte begrip gezag niet in de Bijbel voorkomt, maar wel in afgeleide vormen hiervan. Op zijn zoektocht door de Schrift komt hij drie belangrijke begrippen tegen die met gezag te maken hebben: kabood, chokma en agapè.

Gewicht
Het eerste woord voor gezag is kabood. Dit heeft als betekenis ‘het gewichtige aan de mens’, ‘dat wat hem aanzienlijk maakt’. Het wordt nogal eens vertaald met ‘heerlijkheid’ of ‘eer’. Degene die gezag heeft is gewichtig en imponeert. Een bijbels voorbeeld is vooral Salomo. Bij hem worden rijkdom en schittering breed uitgemeten, zijn majesteit en autoriteit worden geprezen.
Deze kabood geeft de mens recht van spreken. De menselijke kabood is een afspiegeling van de goddelijke kabood. God heeft recht van spreken vanuit Zijn heerlijkheid en gewicht. In de scheppingspsalmen komen we dit herhaaldelijk tegen. Er gaat iets van God uit. Zo kan er van een ambtsdrager, wanneer hij dichtbij deze God leeft, iets van deze kabood afstralen.
Het tweede woord dat Van Leeuwen aanstipt is chokma. Bij dit woord wordt gezag meer verinnerlijkt. Het gaat hierbij om de wijsheid van het hart. Salomo is ook in dezen een mooi voorbeeld. Hij had een wijs en verstandig hart en over deze wijsheid, deze chokma, spreekt hij in Spreuken. Wijsheid benoemt hij dan als wijsheid waarvan het beginsel de vreze des Heeren is. Het eigene van het gezag van de wijsheid zien we het duidelijkst in de relatie van leermeester en leerlingen, discipelen, jongeren. In het gezag van de leermeester is er geen scheiding tussen de persoon en zijn kennis. De wijze is geen drager van onpersoonlijke kennis. Het gaat ook hier weer niet zozeer om het hebben, maar om het zijn. Niet kennisoverdracht is de kern, maar levensleiding en bestaansverheldering; het gaat om het hart, de totale persoon.

Offer
Het derde woord is het nieuwtestamentische woord agapè. Het ging eerst over de heerlijkheid en wijsheid van God, die een afspiegeling zijn voor menselijke gezagsdragers. In dit laatste woord komen deze twee woorden samen in de gestalte van de Man van smarten in Jesaja 53. Wat echte liefde is, komen we tegen bij het offer van liefde aan het kruis, dat de wijsheid van de wereld als dwaasheid ziet. Het evangelie maakt duidelijk dat degene die dient de meeste is. Dit gezag komt bijvoorbeeld prachtig uit in de christologische hymne in Filippenzen 2: ‘Hij heeft Zichzelf ontledigd en de gestalte van een dienstknecht aangenomen.’ Wanneer we op deze manier nadenken over gezag komen we tot de slotsom dat het geheel en al dienstbaar is.
Bij de vraag welk bijbels gezag bij de ambten legitiem is, is duidelijk dat ambtelijk gezag zich niet bedient van technieken die los staan van de drager van dit gezag. Van de ambtsdragers mag iets uitgaan van dat wat in Christus Jezus was, namelijk heerlijkheid, ware wijsheid en onbaatzuchtige liefde. Het ambt is niet minder dan een offer.

Ander mensbeeld
De conclusie van prof.dr. J.P. Versteeg met betrekking tot Efeze 4:16 is dat de ambtsdragers de taak van de gelovigen niet dienen over te nemen, maar juist te stimuleren (zie het artikel van vorige week). De ambtsdragers functioneren op de juiste wijze wanneer zij de gelovigen ‘doen’ functioneren. Wanneer we deze conclusies leggen naast de – steeds meer opkomende – visie op coachend leidinggeven aan vrijwilligers, lijkt het alsof deze vorm van begeleiding aansluit bij de visie van dr. Versteeg. Coaching zou dan een goed middel kunnen zijn om de gaven in de gemeente beter te laten functioneren in samenhang met elkaar.
Voordat we verdergaan eerst twee definities van het begrip coaching.
De eerste definitie is: ‘Coaching is een vorm van directe begeleiding om het functioneren van de vrijwilliger te optimaliseren door middel van voortdurende zelfreflectie op het eigen handelen zonder de verantwoordelijkheid over te nemen.’
De tweede is: ‘Coachen is iemands potentiële kwaliteiten vrijmaken zodat hij zo goed mogelijk presteert. Het is geen onderwijzen, maar het leren bevorderen.’
Een addertje onder het gras van deze visie op coachen is de mensvisie die eraan ten grondslag ligt en die niet in overeenstemming is met de Schrift. Coachen gaat uit van de autonome, zichzelf ontplooiende mens, los van de relatie met God en veelal ook met de medemens. Deze visie werpt ten diepste mensen terug op zichzelf in het autonome leren en het ontplooien van eigen gaven los van God.

Bruikbaar?
Het is natuurlijk prima om gelovigen te helpen ontdekken wat hun gaven zijn en hoe deze vruchtbaar ingezet kunnen worden. Duidelijk werd echter wel uit de interpretatie van dr. Versteeg dat toerusting van de gelovige belangrijk is. Deze toerusting heeft alles te maken met de waarheid buiten onszelf.
Wij kunnen onze eigen waarheid niet construeren met betrekking tot de opbouw van de gemeente, maar wij hebben het Hoofd nodig, de Weg, de Waarheid en het Leven. Jezus is onze grote Leermeester en wat dat betekent voor het gezag van de ambtsdrager werd duidelijk in het woordje agapè in relatie tot de Man van smarten.
Wanneer ambtsdragers in verbondenheid met hun Heiland, coachend leidinggeven aan de gelovigen, met bijbels gezag (kabood, chokma en agapè), wordt de meerwaarde duidelijk. Toerusting is dan ook verbonden met de toeruster en de grote Toeruster, Jezus Christus. Zo zijn we weer bij het functioneren van het lichaam van Christus. Hij is het Hoofd, de ambtsdragers de pezen en de gelovigen, de leden, de charismata mogen functioneren in de opbouw van de gemeente.
Coaching is een hedendaags verschijnsel dat prima bruikbaar is voor het functioneren van ambtsdragers. Alleen mag er een beleefde waarheid doorgegeven worden, die de gelovigen niet uit zichzelf en de eigen verhalen kunnen construeren. Het is de waarheid buiten hen. Echter, de gaven van de Geest zijn aan de gelovigen geschonken en hedendaagse middelen kunnen worden ingezet om deze gaven meer tot hun recht te laten komen.

Bekwaamheden
Timotheüs moet van Paulus mensen aanstellen die bekwaam (competent) zijn om anderen te onderwijzen (2 Tim. 2:2). Belangrijke competenties in de Bijbel staan in Kolossenzen 3:12. Ze komen voort uit het ‘bedenken van de dingen die boven zijn’. Het gaat over ‘innig medeleven, in goedheid, bescheidenheid, zachtmoedigheid en geduld’. Mozes stelde leidinggevenden aan die kloek, godvrezend, waarachtig waren en gierigheid hatende (Ex. 18:21).
Veel van deze eigenschappen komen in de literatuur over coaching voor, hetzij met soms iets andere benamingen. Ik denk aan woorden zoals authentiek, betrokken, wezenlijke contacten opbouwen en onderhouden, empathisch en onbaatzuchtig opstellen en overtuigd inspireren. Deze eigenschappen zijn voor een coach fundamenteel.

Onderscheid
Wanneer wij deze eigenschappen zetten naast de ambtsdrager als christelijke coach, is er in principe geen onderscheid met een coach die volgens humanistische principes te werk gaat.
Het onderscheid is te zien bij Jezus Christus, Die de werkelijke kabood, chokma en agapè als het hoogste gezag bezit. Leven met Hem legt gewicht in de schaal, straalt de ware wijsheid uit en is de meest intense vorm van liefde. De bekwaamheden uit Kolossenzen 3:12 moeten we eerst bij Jezus bezien en kunnen we ons pas toe-eigenen wanneer we van Hem leren.
Vraag die overblijft, is of ambtsdragers nu professionele begeleiders moeten worden om als pezen in het lichaam te functioneren. Ik vind dat het leidinggeven in de gemeente ingewikkelder wordt en dat hedendaagse methoden hierbij kunnen helpen. Calvijn heeft het in zijn Institutie (II, II, 15) over vermogens van de mens die tot openbaring komen bij zelfs heidense rechtsgeleerden en wijsgeren, in de retorica, de geneeskunst en in de wiskundige wetenschappen. Hij noemt deze gaven ‘zeer voortreffelijke gaven van de Geest’.\
Waarom zouden we de gave van coaching niet inzetten voor de opbouw van de gemeente? Natuurlijk wel kritisch, anders ingevuld, met een andere houding en als toeruster bij wie het Grote Verhaal een belangrijke rol speelt. Laten we de waardevolle gegevens die de hoogleraren Versteeg en Van Leeuwen aanreiken, gebruiken voor christelijke coaching van vrijwilligers. Het omvangrijke werk in de gemeente maakt duidelijk dat er meer gaven ingezet moeten worden om ambtsdragers te ontlasten. Laten we de gaven in de gemeente inzetten en laat de gave van het ambt hieraan dienstbaar zijn.

Meerwaarde
De ambtsdrager als coach? Ja, maar dan wel één met een meerwaarde. Toerusting van ambtsdragers is dan ook hard nodig. Gelukkig zijn er steeds meer mogelijkheden om ambtsdragers niet alleen wat betreft hun kennis toe te rusten, maar ook als het gaat om houding en vaardigheden. Dit alles natuurlijk in verbinding met het Hoofd.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen