Praktische bijbelstudie

Binnen de ethiek gaat het volgens dr. Jochem Douma, de bekende gereformeerd-vrijgemaakte ethicus, eigenlijk altijd over thema’s. In deze reeks wil hij graag deze manier van ethiekbeoefening doorbreken en per bijbelboek bekijken wat de tekst de lezer in ethisch opzicht te zeggen heeft. Op deze wijze wil hij proberen om zoveel mogelijk mensen te winnen voor het lezen van de Schriften. De Schrift centraal, is zijn motto, anders heeft de kerk haar bestaansrecht verloren.
Vandaar ook dat tegelijk een website is geopend (www.gaaninhetspoorvandebijbel.nl) en dat de auteur met drs. Adrian Verbree een landelijke cursus is gestart om de Bijbel verder te doordenken. Dit onderstreept de nieuwe en eigentijdse opzet.

Rekenschap
De hoofdtekst van elk van de elf delen is gemakkelijk leesbaar en boeiend van betoog. De schrijver geeft rekenschap van wat hij betoogt, meest in het Nederlands, maar ook vanuit de Hebreeuwse grondtekst. Het eind van elk hoofdstuk sluit de auteur af met een paragraaf Op weg naar het Nieuwe Testament, waarin hij heilshistorische lijnen trekt en met een paragraaf Conclusies.

Schepping
Ik licht een drietal delen uit.
In het deel over Genesis zijn de twee hoofdlijnen: Schepping en zondeval en De geboorte van Israël. Scheppen is voor dr. Douma ‘iets uit niets maken’ en daarna ‘scheiden en ordenen’, zodat de wereld woon- en werkplaats van mensen kon worden. Over de verhouding tussen schepping en evolutie zegt hij: ‘We worden in Genesis 1 niet ingelicht over hoe wij ons intellectueel het scheppingsproces moeten voorstellen, maar hoe wij existentieel aan God als Schepper verbonden zijn’. Anders gezegd, we lezen de Bijbel niet met de bril van de wetenschapper maar met de bril van het geloof.
Hiermee kan hij dan betogen dat de zeven dagen uit Genesis 1 bedoeld zijn als ‘gewone’ dagen en tegelijkertijd dat de aarde veel ouder is dan we op grond van de Bijbel denken. De orthodox-Joodse visie, die leert dat de wereld 5768 jaar bestaat, en astronomen die beweren dat de aarde veel ouder is, kan hij zo rustig naast elkaar laten staan.
Ook het feit dat de zon ouder is dan de wereld, verandert zijns inziens niets aan de hoge betekenis die God geeft aan de schepping. Zijn uitleg dat de geschapen wereld niet ‘idyllisch’ was, maar dat ze ook haar ruige kanten en beperkte mogelijkheden had, zoals de leeuw in het paradijs die op zijn prooi uit was en de gieren die bloed slurpten. De dood is volgens de auteur een onderdeel van Gods schepping. Dit alles roept vele vragen op en vraagt om nadere uitleg.
Over de zondeval van de mens zegt de auteur: ‘Zij is meer dan alleen maar een model of een paradigma, in de zin van: zo vergaat het elk mens. De zondeval van Adam en Eva draagt een uniek karakter. Hun schuld, val en dood leidde tot onze schuld, val en dood.’

Antisemitisme
In deel vier, over Scheuring, ballingschap en herstel, rondt de auteur de historische stof af. Hij stelt dat ook van de koningen en het volk in die tijd gold: ‘Een ieder bleef doen wat goed was in eigen ogen, maar het is dankzij het goddelijke geduld dat nog niet besloten is om Israël van de aardbodem weg te vagen.’ Daniël en meer nog Esther laten ons zien dat God Zijn volk in die dagen niet liet uitroeien en ze bevestigen de belofte van God dat Hij dat nooit zal doen. Lijnen worden hiermee actueel doorgetrokken via Romeinen 9 tot en met 11 naar het huidige Jodendom. Antisemitisme is meer dan een vorm van rassenmoord. Het heeft te maken met ons geloof en met onze hoop die gericht is op de redding van ‘heel’ Israël.
Met Ezra en Nehemia komt er weer veel aandacht voor de wet, tot aan de komst van Jezus Christus. De auteur spreekt van ‘gebrekkigheid’ van de wet, van farizeïsme, de koning is niet meer nodig en de priester komt op de voorgrond. Het zijn ethische zaken die ik graag meer belicht zou willen zien.

Immanuel
Volgens dr. Douma wordt het boek Jesaja – deel 7 in de serie – toegankelijker als we het in drieën verdelen en de historische situaties goed onderscheiden. Het auteurschap komt hiermee aan de orde. Het boek staat wel op naam van één profeet, maar, zegt hij, we hebben steekhoudende argumenten om aan meer dan één profeet te denken. Voor de uitleg maakt de kwestie

N.a.v. dr. Jochem Douma:
‘Gaan in het spoor van het Oude Testament’, 11 delen;
Uitg. Kok, Kampen; per deel ca. 140 blz. en € 11,50.

van het auteurschap niet veel uit. Dit alles roept vragen op, die mijns inziens onvoldoende zijn beantwoord, mogelijk omdat dit meer een theologische dan een ethische discussie is.
Jesaja is na de Psalmen het meest geciteerde boek in het Nieuwe Testament. De belofte van ‘een jonge vrouw die zwanger zal worden en het kindje Immanuel zal noemen’, betrekt de auteur echter alleen op een persoon uit de dagen van Jesaja. Maar deze tekst is volgens mij in de kerkgeschiedenis toch ook uitgelegd met het oog op de komst van die andere Immanuel? Jesaja 53, ‘de dienaar van Jahweh’, toont ons de unieke Persoon, Die plaatsvervangend de schuld van Zijn volk op Zich neemt. Hiermee wordt wel gewezen op Jezus Christus. De auteur ziet in Jesaja nog vele profetieën die wachten op hun definitieve vervulling.

Breed publiek
Dr. Douma is erin geslaagd om op een boeiende manier de Bijbel opnieuw te vertolken, mede dankzij de verfrissende ethische opzet. Hij tekent heldere lijnen en legt duidelijke verbindingen. Hij vergelijkt Schrift met Schrift en reikt veel informatie aan.
Daarmee is Gaan in het spoor van het Oude Testament toegankelijk voor een breed publiek. De serie prikkelt ook tot zelfreflectie. Ze is een praktische bijbelstudie geworden om in groepsverband of voor persoonlijk gebruik te bestuderen. Nadeel kan zijn dat de reeks op onderdelen oppervlakkig blijft en de bijbelboeken niet tekst voor tekst behandelt. Ook ontbreken gespreksvragen.
Behalve dat ik hier en daar mijn vragen bij de visie van dr. Douma heb, vind ik de reeks ook te beschrijvend van aard. Bij ethiek denk je toch vooral aan de vraag: welke ethische gevolgen heeft dit nu voor mij en mijn handelen? Als per bijbelboek hierover enkele lijnen waren geschetst, zou dat zeker een meerwaarde hebben opgeleverd.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen