‘Het meest heilloze’

Dikwijls heeft dr. Graafland (1928-2004) zich over de prediking uitgelaten. Daar was heel zijn theologiseren op gericht. In 1965 verscheen Verschuivingen in de Gereformeerde Bondsprediking, het eerste geschrift na zijn promotie in 1961.
Vanwaar deze brochure? Omdat dr. Graafland een eerlijk en diepgaand gesprek op gang wil brengen over de prediking in hervormd-gereformeerde kring. Die laat te wensen over, gemeten aan de maat van de Schrift en de Reformatie. Wat hij ziet is dat de eenheid van hart en verstand, door Calvijn nog zo zuiver bijeengehouden, uiteen is gevallen. Gevolg is dat de geloofsbeleving gelegd wordt op de ontleedtafel van een verstandelijke theologie, die op haar beurt weer onder invloed staat van een filosofisch systeem. Gespeurd wordt naar gestalten en kenmerken om aan de hand daarvan vast te stellen of men echt gelooft. Een frappante ontwikkeling, want was het niet juist de bedoeling hart en gevoel centraal te stellen? Uiterst scherp oordeelt dr. Graafland: ‘Dit is het meest heilloze, dat de na-reformatorische ontwikkeling van de gereformeerde theologie ons te zien geeft.’

Graaflandiaans
Dankbaar constateert dr. Graafland echter ook een correctie onder invloed van predikers als Kohlbrugge, I. Kievit en Woelderink. Zij stelden de rechtvaardiging en Gods beloften weer centraal. Hun prediking betekende voor veel predikanten en gemeenteleden een bevrijding.
Hij snijdt nog meer thema’s aan waarbij het is misgegaan: verbond en verkiezing (de laatste heerst over de eerste), wet en evangelie (de eerste krijgt te veel nadruk ten koste van de laatste), levensheiliging (te weinig aandacht daarvoor).
Verschuivingen is een echt ‘Graaflandiaans’ geschrift. Genoemde thema’s keren steeds in zijn oeuvre terug, zij het dat de belichting wisselt. Is Calvijn hier nog de maatstaf, in latere publicaties ziet dr. Graafland ook bij hem vergroeiingen ten opzichte van het Schriftgetuigenis.
Graaflandiaans lijkt mij verder het gebruik van de begrippen ‘statisch’ en ‘dynamisch’: ‘Maar de waarheid is altijd nieuw, omdat zij geen statisch, maar dynamisch gegeven is.’ Van een aloude waarheid wil dr. Graafland niet weten. Er is bewegelijkheid, zowel in God als in de mens.

G. Boer
Dat Verschuivingen de gemoederen behoorlijk heeft beziggehouden, blijkt ondermeer op de jaarlijkse Bondsdag van de Mannenbond op 30 oktober 1965. Daar houdt ds. G. Boer (dan nog net geen voorzitter van de Gereformeerde Bond) een referaat onder de titel Vernieuwing der prediking?  Hij verwijst naar dr. Graafland, die ‘in grote zorg en in grote bewogenheid’ is over de hervormd-gereformeerde kring. Zonder diens naam te noemen doet ds. Boer een scherpe aanval op het gebruik door dr. Graafland van de termen statisch en dynamisch. Hij verwijst daarvoor zelfs naar Alfred Rosenberg, de profeet van het nationaal-socialisme!
Opmerkelijk daarentegen is dat ds. Boer, wanneer hij positief verwoordt wat de inhoud van onze prediking wél moet zijn, dezelfde tonen aanslaat als zijn leerling doet in Verschuivingen.

Spanning
Bijna elke publicatie van dr. Graafland heeft voor de nodige beweging en spanning in hervormd-gereformeerde kring gezorgd. Blijkbaar wist hij de dingen zo te formuleren dat ze landden, in elk geval raakten. Heb het over de prediking en een hervormd-gereformeerde komt overeind, desnoods in het geweer.
Reageren we heden ten dage misschien minder heftig? Of hebben wij geen spraak- en smaakmakers meer? Wellicht zijn we in onze kring aan tegendraadse stemmen gewend geraakt. Mensen buiten onze kring hebben soms wel ons oor. Ik denk aan wat uit de pen van prof.dr. A. van de Beek komt, zoals Ontmaskering en Hier beneden is het niet, en van dr. E.P. Meijering, Het roer moet om.
Een intrigerende vraag is: wat zou prof. Graafland nú schrijven? Hetzelfde als ruim veertig jaar geleden? Of zou hij hier en daar tegen zijn eigen Verschuivingen ingaan?

Volgende week aandacht voor ‘Ik ben de Alpha’, van ds. G. Boer.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen