Godsdienst van het midden

In november vorig jaar boden de Gereformeerde Bond en de stichting Evangelie & Moslims het moderamen van de generale synode van de Protestantse Kerk een nota aan met de titel De ontmoeting met moslims als gemeente van Jezus Christus. Aanleiding was de toezegging van het moderamen aan de synode om met een nota over onze houding naar moslims en de islam te komen. De nota was bedoeld om in kort bestek een aantal hoofdlijnen te schetsen van een visie van waaruit we als kerk zouden willen omgaan met moslims en de islam.
Dit jaar vindt op allerlei plaatsen bezinning plaats in de aanloop naar deze nota van het moderamen, die mogelijk eind dit jaar aan de synode zal worden aangeboden. Voldoende reden om wat op de achtergronden in te gaan. Gezien de bespreking in de synode die eraan komt is het zinvol dat ook gemeenten zich bezinnen op dit thema. Met het oog op de samenleving waarin we als gemeente van Christus staan, kunnen we ons geloof niet belijden zonder dat los te zien van de ontmoeting met moslims en de islam.

Profeet
De nota heeft drie thema’s: onze verantwoordelijkheid in een verdeelde samenleving, onze houding als getuigen van Jezus Christus en ons perspectief op het samenleven in een kleiner wordende wereld. Met het eerste thema zitten we midden in de verhitte discussie over integratie en ruimte voor de islam in onze eigen samenleving. Het laatste thema gaat over het feit dat we in een steeds kleiner wordende wereld wonen, waar conflicten elders ook hier hun effect hebben. Daarbij weten we als wereldwijde kerk ons ook verbonden met de kerk in de wereld van de islam.
In deze bijdrage ga ik op het tweede thema in. Moslims hebben het ook voortdurend over Jezus, ze noemen Hem zelfs hun profeet, maar tegelijk wijzen ze Zijn godheid en verzoenend lijden en sterven beslist af. Dat maakt de ontmoeting met moslims anders dan het gesprek met anderen.

Moslimkinderen
Uit de koran en de latere islamitische traditie blijkt dat moslims hun godsdienst zien als een voortzetting van de boodschap van de ‘eerdere profeten’ Abraham, Mozes, David en Jezus, maar tegelijk ook als een correctie op de christelijke leer van de drie-eenheid en de verzoening. Mohammed stelt dat hij met niets nieuws komt, maar als Joden en christenen hem niet als profeet aanvaarden en zijn politieke macht toeneemt, stelt hij zijn boodschap steeds nadrukkelijker als alternatief voor de andere godsdiensten die afgedwaald zouden zijn.
In de eerste drie eeuwen na zijn dood is er steeds nadrukkelijker afstand genomen van het christelijke geloof en werd de Bijbel als vervalst afgewezen. De koran zou ervoor in de plaats zijn gekomen. Dat is wat moslimkinderen al op jonge leeftijd in de moskee leren.
Zo kun je dan de opmerkelijke oproep krijgen van moslims: ‘Wil je werkelijk Jezus volgen, dan moet je moslim worden. Want de leer van de islam geeft het beste weer wat Jezus ook leerde over God.’ Met dit soort uitdagende en confronterende opmerkingen krijgen gemeenteleden te maken. Vaak gaat het dan om kritische vragen over de godheid van Jezus, het aanstootgevende van het kruis, de drie-eenheid en de vragen rondom de betrouwbaarheid van de Bijbel. Vragen waar postmoderne gemeenteleden, die vaak meer op het ‘belevingsniveau’ bezig zijn, niet altijd goed mee weten om te gaan.

Bestaansrecht
Christenen in de wereld van de islam ervaren al eeuwen de druk om hun geloof op te geven en toe te treden tot de islam. Velen hebben dat ook gedaan, hoewel er gelukkig nog steeds een levende kerk is in de moslimwereld. Toch hoeven volgens de orthodoxe islamitische leer christenen niet gedwongen te worden om over te gaan tot de islam. Voor Joden en christenen is er een zeker eigen bestaansrecht. Mohammed heeft een Arabische openbaring gekregen die hij moet uitdragen, maar Joden en christenen hadden al een openbaring.
Wanneer het gaat om de wet, dan hebben Joden, christenen en moslims verschillende voorschriften van God gekregen. Zo hebben Joden bijvoorbeeld als straf voor hun ongehoorzaamheid extra veel wetten gekregen. Christenen daarentegen zijn vrijheden veroorloofd die moslims niet zijn toegestaan. De islam zit daar tussenin, als godsdienst van het midden. Voor moslims is dat het ideale midden. De andere godsdienstige tradities zijn niet effectief gebleken om de volken tot onderwerping aan God te brengen. Vandaar dat zij ook uitgenodigd worden (dawa, het islamitische begrip voor zending) tot de islam.

Verzoeking
Deze relatieve vrijheid kent echter enkele beperkingen.
In de eerste plaats dienen zij de superioriteit van de islam te erkennen en zich onder islamitisch bestuur te schikken. Ook in theologisch opzicht zijn er beperkingen. Jodendom en christendom worden als authentieke profetische tradities erkend in zoverre zij zich niet schuldig maken aan sjirk (godslastering) door ‘genoten’ aan God toe te schrijven.
Uit de koran en de traditie wordt duidelijk dat het hier vooral ook gaat om kritiek op de christelijke verering van Jezus als God. Ook wanneer moslims na Mohammed terdege beseffen dat christenen niet, zoals de koran stelt, Jezus en Zijn moeder als goden naast God vereren, blijft dit verzet bestaan. Er is een lange traditie vanuit de Middeleeuwen waarin moslims zich uitputten om met argumenten vanuit de Bijbel en vanuit de scholastiek aan te tonen dat Jezus als profeet wel een bijzondere band met God had, bijzondere wonderen deed en namen had gekregen die andere profeten niet hadden, maar dat Hij beslist geen deel uitmaakte van de eenheid van God. Als profeet had en heeft Hij ook evenals de andere profeten een rol als bemiddelaar om een goed woord te doen voor Zijn gemeenschap bij God, maar niet in de zin dat Hij plaatsvervangend onze zonde wegdraagt.
De Open Brief van 138 moslimgeestelijken A Common Word, die in het najaar van 2007 werd verstuurd aan de paus van Rome en andere christelijke leiders, is hiervan een goed voorbeeld. Christenen worden erin opgeroepen om zich in hun belijdenis over God te beperken tot de islamitische opvatting van de eenheid van God, dan delen moslims en christenen een gemeenschappelijke basis en heerst er vrede.
Dit ogenschijnlijk aanlokkelijke aanbod doet denken aan de verzoeking van Jezus in de woestijn.
Het lijkt heel redelijk, maar ondertussen staat het hart van het christelijke geloof op het spel.

Eenvoudige mensen
Moslims stellen het graag zo voor dat belijdenis van Gods drie-eenheid en de leer van de verzoening door het kruis van Christus latere invoegingen zijn van ontspoorde theologen. Jezus Zelf zou het zo niet hebben bedoeld en omdat Jezus inderdaad voortdurend Zijn Vader eert, zijn er natuurlijk teksten genoeg te vinden in het Nieuwe Testament die voluit voor Jezus’ mensheid pleiten. Tegelijk klinkt op iedere bladzijde van het Nieuwe Testament het loflied dat in Jezus God Zelf reddend naar ons is toegekomen. Inderdaad is er in de kerkgeschiedenis geworsteld en gestreden voor een verantwoorde belijdenis, maar het is niet deze theologische doordenking die de basis vormt van het geloof van de kerk. Eenvoudige Joodse mensen, vol besef van de verhevenheid en eenheid van God, ervoeren tot hun grote verwondering dat zij in Jezus met God Zelf te maken hadden, Die op ongedachte wijze hen nabijkwam en Zijn belofte van Redding vervulde. Zijn kruis en opstanding vormen daarmee het keerpunt in Gods geschiedenis met ons
mensen en geven perspectief op Zijn koninkrijk dat komt.

Recht doen
Wanneer moslims dit getuigenis van Jezus afwijzen, raakt dit het hart van ons geloof en kunnen we daar niet onverschillig onder blijven. Al is er geen verschil van mening over de vraag óf God bestaat, dat is er wel over de vraag wie God ten diepste is en hoe Hij zich heeft geopenbaard. Het gaat niet slechts om onze mening tegenover die van moslims, maar om het recht doen aan wie God is, zoals zichtbaar geworden is in Zijn woorden en daden. De liefde van God is ten volle geopenbaard in Jezus Christus. Hij is gestorven, Eén voor allen, opdat wij allen niet langer voor onszelf zouden leven, maar voor Hem, Die voor ons is gestorven en opgestaan (2 Kor. 5). In de ontmoeting met moslims gaat het niet om bijzaken, maar om de kern van onze hoop. Hier is het van groot belang dat de kerk een helder getuigenis en onverdeeld getuigenis geeft.

Ds. C.W. Rentier is werkzaam bij de stichting Evangelie & Moslims te Amersfoort.

Gemeenten die zich in de houding ten opzichte van de islam en moslims willen verdiepen, kunnen gebruikmaken van twee werkpakketten van de stichting Evangelie & Moslims: Gemeente-zijn te midden van moslims voor volwassenen en Jij & islam, bestemd voor jeugdwerk en catechese.
Zie www.evangeliemoslims.nl

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen