Burn-out overkomt je niet

Goed dat het hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond samen met Eleos, stichting voor geestelijke gezondheidszorg, voor hervormd-gereformeerde predikanten en hun echtgenotes een bijeenkomst belegde onder de titel: ‘Grenzen aan het ambt? Herkennen en voorkomen van burn-out’. De bijeenkomst had vorige week dinsdag, 30 juni, in Woudenberg plaats. Ruim zeventig personen, (vooral jongere!) predikanten en hun echtgenotes, bezetten de vergaderzaal. Gezien deze opkomst voorziet het thema in een behoefte aan informatie.

Proces
Ook al heeft ieder de nodige ideeën over de oorzaken van burn-out, het was goed dat drs. P. Voorwinden, klinisch psycholoog bij Eleos, het voor ons nog eens op een rijtje zette. Waar hebben we het over bij de term burn-out? De volgende definitie werd ons voorgehouden: ‘aanhoudende lichamelijke, emotionele en mentale uitputting als gevolg van constante werkstress bij normale mensen.’
Opbranden is geen kwestie van een enkele week onder druk je werk doen. Onze energie-accu loopt langzaam, maar wel zeker leeg bij een bepaald gedragspatroon. Voordat je vermoeidheid die niet overgaat, bij je ontwaart; voordat je slaapproblemen krijgt; voordat je geheugen merkbaar verslechtert en je een verhoogde spierspanning bij jezelf waarneemt – voordat je dit alles constateert is er al langer een slopend proces bij je gaande.

Complex
Bij het luisteren naar de bijdragen van drs. P. Voorwinden, ervaringsdeskundige ds. J. Belder en psycholoog en predikantsechtgenote drs. E.Nobel-Buijs werd het wel duidelijk dat een burn-out je niet overkomt. Ons karakter, onze opvoeding en ambtsopvatting spelen duidelijk mee bij het uitgeput raken.
Hoe kijk je als predikant naar jezelf? Hoewel je het niet over je lippen zult krijgen om te zeggen dat het gemeenteleven van jou afhangt, kun je je wel zo gedragen.
Dit is het zogenaamde messiascomplex. Je voelt je dan te verantwoordelijk voor het functioneren van de gemeente. De kerk staat of valt niet met ons dominees. Als je je dit realiseert, bevrijdt het je van krampachtigheid. Ook al spreken we dan over ‘mijn’ gemeente, we moeten ons terdege realiseren dat de gemeente niet van ons is, maar van Jezus Christus. Hij waakt over Zijn Kerk.
We leven met elkaar in een samenleving waarin hoge eisen gesteld worden aan alle beroepsgroepen. Dit denken gaat niet langs de kerk heen. Een predikant moet goed kunnen preken, goed kunnen catechiseren, goed zijn in het pastoraat, oftewel gelijken op de spreekwoordelijke duizendpoot.
De mobiliteit van de gemeenteleden draagt eraan bij dat als niet aan genoemde wensen wordt voldaan, op een gegeven moment de gemeente door ontevredenen wordt verlaten en mensen hun heil elders zoeken. Dit alles geeft spanning bij de predikant.
Hierbij is het ook wel goed dat de dominee zichzelf afvraagt: denkt de gemeente nu dat ik alles goed moet doen of zijn dat mijn eigen gedachten? Wat een opgave voor dominees om zelf te beoefenen wat we belijden: de Heere schenkt iedere dienstknecht eigen gaven.
Wees daar dankbaar voor en werk met die ontvangen talenten met vreugde. Behalve dat elke predikant begaafd is met geschonken talenten, is hij ook beperkt. Dit gegeven dient zowel predikant als gemeente in acht te nemen.

Openheid
Tijdens de bijeenkomst kwam duidelijk naar voren dat je voor jezelf je taak scherp moet hebben. Je bent geroepen dienaar van Gods Woord te zijn, in het pastoraat zorg te dragen voor de gemeentekudde, haar ook te onderwijzen middels de catechese en voorts denk je mee bij het maken van beleid. Heb je dan voor jezelf scherp waar je prioriteiten liggen? En hoe denk je dat praktisch in uren in te vullen?
In de gemeente is veel te doen, maar niet alles behoeft de predikant te doen. Moet hij zich niet richten op zijn kerntaken: prediking, pastoraat en catechese? Andere werkzaamheden kunnen door anderen gedaan worden. Hierbij is het zeer belangrijk dat er een open verstandhouding is tussen predikant en kerkenraad enerzijds en de kerkenraad richting gemeente anderzijds.
Door als predikant de kerkenraad uit te nodigen mee te kijken in je agenda, krijgen je broeders in de kerkenraad inzicht in de werkzaamheden en de daarbij behorende uren aan werk. Een belangrijk leerpunt is: maak je werkdruk inzichtelijk.
Elke kerkenraad zal willen buigen onder het bijbels gebod om zes dagen te werken en één dag te rusten. Ook de gemeente gunt haar predikant tijd en aandacht voor zijn echtgenote en gezin.
Als er een open verhouding is tussen kerkenraad en predikant kan ook heel concreet naar invulling gezocht worden voor een werkbaar takenpakket, zodat hij toekomt aan één dag rust en aandacht voor zijn vrouw en gezin.

Navraag doen
Het is daarom fijn als kerkenraadsleden op een belangstellende wijze informeren naar je functioneren als predikant en er navraag gedaan wordt of alles is vol te houden. Fijn als er gevraagd wordt of er knelpunten zijn in het functioneren. Door deze positief getoonzette belangstelling voel je als predikant dat je er niet alleen voor staat.
Dat vraagt van een predikant ook een open houding. Wie afstandelijk of ontwijkend reageert, manoeuvreert zichzelf op een eiland, met alle eenzaamheid van dien. Als onderlinge verhoudingen verstoord zijn, werkt dit belastend voor de predikant. Als hij vervolgens dan ook nog meer gesloten wordt en zichzelf opsluit op zijn werkeiland, dan neemt de spanning nog meer toe. Allemaal voedsel voor uitputting.
Een andere spanningsbron is een vertroebelde communicatie tussen kerkenraad en gemeente. Door een open communicatie richting de gemeente, wordt duidelijk gemaakt wanneer en waar de gemeente haar predikant mag verwachten. Welke jarigen krijgen wel van de predikant bezoek en welke niet? Welke jarigen worden bezocht door een kerkelijk werker enzovoort? Helderheid in communicatie en structuur in de werkzaamheden zijn heilzaam voor de predikant en de gemeente.

Luisteren
Hoe zal je als predikant kunnen geven, als je zelf niet ontvangt? Om te kunnen spreken is het nodig allereerst te luisteren en te hangen aan de lippen van onze Zender.
Een veelheid aan stemmen om je heen kan je zo beïnvloeden dat je aandacht voor dé Stem afneemt, terwijl dat juist een van de levensnoodzakelijke ingrediënten is om als Woorddienaar door Gods genade lichtdrager te mogen zijn.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen