Luisteren, troosten, bidden

Een mevrouw kwam een jaar geleden vanwege een burnout thuis te zitten. Het herstel vlotte niet. Haar somberheid nam toe. Mevrouw slikte al langere tijd antidepressiva, maar de medicatie werkte niet langer effectief. Op advies van de psychiater werd onder begeleiding in een GGZ-instelling het oude medicijn afgebouwd en de nieuwe getest. Na enige tijd komt mevrouw weer thuis in haar gezin, maar zij blijft ambulante hulp krijgen vanuit de GGZ-instelling.
De predikant van de thuisgemeente heeft haar in de hierboven beschreven periode begeleid. Nu mevrouw weer thuis is, krijgt zij twee keer per maand een bezoek van een psycho-pastoraal begeleider (ppb’er) uit de gemeente. In deze gesprekken worden de ervaringen en leerpunten vanuit de hulpverlening uitgewisseld en vertelt mevrouw stukje bij beetje haar levensverhaal en de moeilijke dingen die ze heeft meegemaakt. De ppb’er neemt hier de tijd voor, zodat een en ander een plek kan krijgen.
Ook helpt zij de psychologische problemen praktisch hanteerbaar te maken. Zo is mevrouw geadviseerd om elke dag een halfuur te gaan wandelen. Aangezien ze er tegenop ziet om alleen te wandelen, zoekt de ppb’er een ‘wandelmaatje’.
Het is goed dat de predikant op deze wijze ontlast wordt in het crisispastoraat en de steun niet enkel op zijn schouders rust. In deze begeleiding wordt zichtbaar hoe de gemeente van Christus mag functioneren: als lichaam van Christus, geroepen om onder leiding van haar Hoofd Christus aan elkaar als gemeenteleden dienstbaar te zijn.

Psycho-pastorale begeleiding
Wanneer mensen te maken krijgen met psychiatrische verschijnselen, psychische problemen of moeiten op het psycho-sociale vlak, wordt men over het algemeen door de huisarts doorverwezen naar een deskundige: een psychiater, psycholoog of maatschappelijk werker. Meestal neemt men contact op met een instelling voor Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ). In een intakegesprek wordt vastgesteld wat de problematiek is en welke therapie nodig is om deze te behandelen. Is de hulpvrager christen, dan hij heeft in de loop van dit traject wellicht ook contact met zijn predikant of ouderling. Mensen kunnen immers zowel psychisch als geestelijk in de problemen zitten. Vaak gaat dit samen.
Er kunnen psychische problemen zijn, die hun invloed hebben op het geloofsleven. In een depressie beleven mensen vaak minder aan het geloof. De depressie treft als het ware ook de relatie met de Heere. Er kan echter ook sprake zijn van een verkeerde ontwikkeling op het terrein van het geloof, die psychische nood tot gevolg heeft. Verwrongen opvattingen over de uitverkiezing of over hemel en hel kunnen angst bevorderen. Men heeft dan zowel psychische als pastorale begeleiding nodig. In dit verband spreken wij van psycho-pastorale begeleiding. De predikant of ouderling kan hiervoor een psycho-pastoraal begeleider inschakelen.
De PPT heeft in de loop der jaren een programma ontwikkeld om mensen toe te rusten die zich in de christelijke gemeente willen inzetten als psycho-pastoraal begeleider (ppb’er). De cursus psycho-pastoraat duurt twee jaar en bestaat uit een basiscursus en een vervolgcursus. Hierin worden cursisten ingevoerd in het ontstaan van psychische problematiek en in het beheersen van gespreksvaardigheden. De cursus heeft als hoofddoel de cursist toe te rusten tot het voeren van een psycho-pastoraal gesprek.
De cursus vraagt geen specifieke vooropleiding. Het niveau van de cursus is te vergelijken met mbo+ niveau.

Psycho-pastoraat
Het woord is al enkele keren gevallen: psycho-pastoraal, psycho-pastoraat? Wat is dat precies? In dit woord zitten twee disciplines verborgen: pastoraat en psychologie. Wat is het eigene van het pastoraat?
Pastoraat betekent herder zijn. Zoals een herder met zorg met zijn kudde omgaat, zo ziet God met bewogenheid om naar mensen. Hij heeft Jezus Christus gezonden om de Goede Herder te zijn. Namens Hem is de gemeente geroepen om herder te zijn voor elkaar.
Nu is pastoraat in onze gereformeerde traditie meestal persoonlijke begeleiding met het oog op de relatie met de Heere. Er wordt gevraagd naar vrucht op de prediking. Naar geloof, bekering en vernieuwing. Er is meeleven in blijde en verdrietige gebeurtenissen, zoals geboorte en rouw.
Het psycho-pastoraat is geen vervanging voor het pastoraat dat al plaatsvindt, maar veeleer een aanvulling daarop en intensivering daarvan. Het gaat met name om die pastorale situaties waar langdurige aandacht nodig is vanwege psychische problemen of stoornissen. Het psycho-pastoraat is dus precies op het snijvlak van pastoraat en reguliere hulpverlening werkzaam, een aanvullende vorm van begeleiding naast het pastoraat en de hulpverlening.
We kunnen psycho-pastoraat daarom omschrijven als de pastorale zorg binnen de christelijke gemeente, waarbij gebruik gemaakt wordt van psychologische inzichten. Ook maakt het psycho-pastoraat gebruik van inzichten uit bijvoorbeeld het maatschappelijk werk en opvoedingsondersteuning.

Theologische onderbouwing
Gemeenteleden worden hierbij met hun gaven ingeschakeld worden om die zorg te verlenen. Op grond van 1 Korinthe 12 en Efeze 4 geloven we dat de gemeente het lichaam van Christus is dat bestaat uit verschillende ledematen, gemeenteleden die op elkaar zijn aangewezen en die niet los van elkaar en zonder elkaar kunnen functioneren.
Daartoe schenkt de Heilige Geest aan de gelovigen gaven die dienen tot onderling dienstbetoon. Bij deze gaven kunnen we denken aan ambtsdragers met leidinggevende verantwoordelijkheid in de gemeente. Eveneens kunnen we denken aan begaafde gemeenteleden buiten het ambt.
De stichting PPT ziet de inzet van psycho-pastoraal begeleiders als een van de gaven van de gemeente die aangewend kunnen worden. Om als psycho-pastoraal begeleider te kunnen dienen, is als basisgave de barmhartigheid (Rom. 12:8) nodig. Daarnaast is het van belang dat zij/hij de gave heeft om nabij te zijn, te luisteren, te troosten, te bemoedigen en te bidden. Het is aan de kerkenraad te beoordelen of iemand de gaven heeft om als psycho-pastoraal begeleider dienstbaar te kunnen zijn aan de opbouw van de gemeente van Christus.

De kerkelijke gemeente
De eindverantwoordelijkheid voor het werk in de christelijke gemeente ligt bij de kerkenraad. Het verdient om die reden de voorkeur dat cursisten worden aangemeld door of na overleg met de kerkenraad. Wanneer gemeenteleden op eigen initiatief de cursus volgen, stimuleert de cursusleiding dat men zelf contact legt met de kerkenraad.
De cursist krijgt de opdracht om contact te leggen met de kerkenraad, informatie te vragen over de pastorale zorg in de gemeente en zich te presenteren als ppb’er in opleiding. De PPT wil daarmee stimuleren dat mensen die de cursussen hebben gevolgd, binnen de gemeente ook daadwerkelijk worden ingezet – onder verantwoordelijkheid van de kerkenraad, in een structuur die bij de gemeente past. Zo wil de stichting recht doen aan de verhouding tussen ambt en gemeente, zoals die in het Nieuwe Testament naar voren komt: geen concurrentie, maar aanvulling en samenwerking.

Het leven draaglijker
De PPT wil gemeenteleden toerusten om de liefde van Christus zichtbaar te maken in het helpen van anderen. ‘Zijn voorbeeld roept om te dienen iedere dag, gedragen door Zijn liefde en kracht.’ Zodat voor onze medemens het leven draaglijker wordt, totdat we Christus mogen aanschouwen en we alle leed te boven zullen zijn.

P. Nobel

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen