Waarom de Afscheiding voorbij is

Column
‘Als ik alles nog eens over mocht doen’, zei een bejaarde dominee tegen mij, ‘dan werd ik hervormd’. Ik kon hem begrijpen. We waren beiden geboren in de ongedeelde gereformeerde kerken, en we hadden al twee kerkscheuringen beleefd. Dan ga je vanzelf twijfelen of met afscheiding ooit een probleem is opgelost. Is mislukking ook niet een noodzakelijk gevolg van de gekozen methode? Afgescheiden kerken zijn geboren uit de zucht naar zuiverheid, en daar blijven ze naar zoeken. Ze trekken de grenzen strak en precies. Nieuwe scheuringen komen dan haast vanzelf.
Er is ook een andere kant. De Afscheiding van 1834 viert dit jaar een jubileum, en dat merk je in de winkels aan de nieuwe boeken. Eén daarvan is de dissertatie van Emo Bos: Souvereiniteit en religie. Godsdienstvrijheid onder de eerste oranjevorsten. Bij het lezen heb ik dikwijls gedacht: hier zie je nu weer waarom die afgescheidenen groot gelijk hadden. In tijden van vervolging moet je altijd doen wat Luther ons voorhield: kiezen voor hen die onrecht lijden. Hoe kon een kerkbestuur in ernst volhouden dat mannen als Brummelkamp en Gezelle Meerburg het evangelie niet mochten verkondigen op een hervormde kansel?
Bos heeft het niet enkel over de Afscheiding. Zijn onderwerp is breder. De titel spreekt van ‘godsdienstvrijheid’. Het boek geeft dikwijls de indruk dat het eigenlijk gaat over het tegendeel. De overheid had met de godsdienst haar eigen bedoeling. De kerk moest verlicht en vooruitstrevend zijn, gematigd en tolerant. Christenen die wilden blijven bij hun oude belijdenis werden gebrandmerkt als dwepers. Ze moesten zich niet beklagen als ze van de vrijheid werden uitgesloten.
Dat geeft het boek van Bos iets actueels, iets beklemmends bijna. Het begint je zo langzamerhand weer bekend voor te komen. Een overheid die het geloof van de Verlichting dwingend oplegt. Een parlement dat vrijheid van godsdienst kent, maar niet voor dwepers – fundamentalisten heten ze nu. Twisten over voor en tegen van de Afscheiding kunnen we ons niet meer veroorloven. Het is nu samen vasthouden aan ons gemeenschappelijk belijden, ook als de overheid het ons gaat misgunnen.

De auteur verzorgt samen met drie anderen deze nieuwe wekelijkse column.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen