Lijden aan aids

In onze eigen werk- en woonomgeving in Malawi hebben wij de gevolgen van de hiv-besmetting van nabij meegemaakt. Dat was pijnlijk. In dit land in zuid-oostelijk Afrika, dat drie keer zo groot is als Nederland, is ongeveer 15 procent van de bevolking besmet met het hiv-virus. Als predikant had ik eens samen met een ambtenaar van het kadaster een stuk land opgemeten dat als bouwterrein zou dienen voor een nieuwe kerk. De man zou er een officiële tekening van maken en we spraken af dat ik over twee weken op zijn kantoor zou komen om de tekening op te halen. Toen ik daar verscheen, was zijn stoel leeg. Hij bleek al langer dan een week geleden te zijn overleden.
Veelbelovende studenten sterven na een korte en op zichzelf onschuldige ziekte. Oorzaak: aids. De rector van universiteit van Malawi in Zomba maakte bekend dat er gemiddeld elke week een student overlijdt aan de gevolgen van hiv-besmetting. Dat is schrijnend als we bedenken dat de ouders en familie van studenten zich het brood uit de mond sparen om hen een goede positie in de maatschappij te laten bereiken.
Voor de sociaal-economische ontwikkeling kan Malawi jonge talenten ook goed gebruiken. De verliezen ten gevolge van aids zijn daarom dramatisch. De impact van de ziekte is niet alleen te voelen binnen de familie, maar ontwricht ook de maatschappij en gaat zelfs de kerk niet voorbij.

Doorstromen
De Presbyteriaanse Kerk in Centraal Afrika (CCAP) is heel duidelijk wat betreft polygamie: een man kan maar één vrouw trouwen. In elke kerkdienst die we in Malawi meemaakten, werden wel huwelijken afgekondigd. En altijd weer klonk na de afkondiging van de namen van het bruidspaar het refrein: ‘Mocht iemand weten dat deze man nog een andere vrouw heeft of deze vrouw nog een andere man, laat hij dit nu zeggen tegen de kerkenraad.’
Toch kan ook hier het leven sterker zijn dan de leer. Tijdens de voorbereiding voor onze uitzending naar Malawi kregen wij in het Hendrik Kraemer Instituut in Oegstgeest waardevolle voorlichting van een arts ten aanzien van de seksuele moraal in Afrika. In het westen leer je van jongs af hoe het menselijk lichaam biologisch gezien in elkaar zit. Veel Afrikanen geloven dat alles in ons lichaam moet doorstromen, vertelde de arts, die zelf jarenlang in Afrika had gewerkt. Ontlasting, urine, maar ook de stroom van mannelijk zaad mag niet geblokkeerd worden. In deze visie kan het dus kwaad als er voor bepaalde tijd geen seksueel contact mogelijk of wenselijk is.

Buitenshuis
Het is uitermate te betreuren dat de Afrikaanse vrouw op seksueel gebied geen stem heeft. De man heeft het helemaal voor het zeggen. In Malawi bestaat nog altijd een culturele praktijk, die onder het volk koeloa akoefa heet, wat betekent dat een weduwe geslachtsgemeenschap moet hebben met de broer van haar overleden man. Vooral op het platteland vindt dit nog volop plaats. Verder is het een groot probleem dat veel getrouwde mannen en vaders voor hun werk of handel in hun producten dagen- of wekenlang van huis zijn. Gedurende die periode, waarin ze met geld van huis zijn, blijken velen voor de verleiding te bezwijken en gemeenschap te hebben met verschillende vrouwen.
Hetzelfde kan trouwens gezegd worden van de vrouwen die bijvoorbeeld vis uit het grote Malawimeer in de stad proberen te slijten. Sommige vishandelaren zijn bereid de vis te kopen op voorwaarde dat de verkoopster op bepaalde wensen ingaat. Het hoeft geen betoog dat dit soort sociaal-economische factoren hiv-besmetting in de hand werken.

Meisjes
Een onderzoek uit 2007 toont aan dat veel jonge meisjes, zelfs in de leeftijd van elf tot vijftien (!), seksuele diensten aanbieden voor geld, zeep of voedsel. Ook blijkt dat meisjes op het platteland al tussen hun twaalfde en zestiende trouwen, hoewel dit officieel door de regering verboden is. Uit het genoemde rapport blijkt dat deze jongelui hierbij geleid worden door slecht voorbeeld van ouders en leeftijdgenoten, door economische druk en de zucht om het gedrag op tv en video’s na te bootsen. Daarom proberen de kerken vooral het hiv/aidsprobleem te bestrijden door gedragsverandering onder de jeugd te bevorderen. Dit spitst zich toe op voorlichting rondom begrafenissen en in huwelijkspastoraat, maar ook op onderwijs op scholen en de promotie van de vrijwillige test- en counseling centra. In deze centra, die overal in het land gevestigd zijn, kan iedereen anoniem en gratis op hiv getest worden. Als is komen vast te staan dat de geteste persoon seropositief is, volgt voorlichting hoe verder te leven met hiv.

Condoom
Een rapport heeft uitgewezen dat tegelijk met de toegenomen seksuele activiteit ook het gebruik van condooms groeit. Dit blijkt ook uit het feit dat in heel Malawi het aantal zwangerschappen van tieners afneemt. Onze kerk (CCAP-Blantyre synode) stond altijd negatief over het gebruik van condooms, omdat werd gevreesd dat het zou werken als een vrijbrief voor wisselende seksuele contacten.
De laatste tijd komt in deze houding wat verandering. Het zogeheten abc-schema heeft in een land als Uganda sinds 1982 veel succes geoogst: a staat voor abstinence (onthouding), b voor be faithful (trouw zijn), c voor condoomgebruik. Omdat het condoom nu eenmaal binnen het huwelijk noodzakelijk is als een van de echtelieden is besmet geraakt, dwingt de Ugandese formule kerken om zich publiekelijk over seksualiteit uit te spreken. De kerk in Malawi heeft veel troeven in handen. Ze is verzekerd van het vertrouwen en respect van de bevolking. De kerk kan daarom een uiterst belangrijke rol spelen bij het bestrijden van hiv-besmetting, de pastorale zorg voor de aidspatiënten en de opvang van de miljoen door aids verweesde kinderen.

Medicijn
Enkele jaren geleden kwamen er projecten op gang die arv’s – medicijnen die de virale lading bij een hivbesmet persoon verminderen – in Afrika gemakkelijker bereikbaar maakten. Bij ons in Blantyre kwam er een arv-kliniek, gesteund door het Bill en Melinda Gatesfonds.
Wij hadden jarenlang een tuinman, die op een bepaald moment tekenen van aids ging vertonen. Hij werd steeds magerder en zelfs licht tuinwerk kostte hem veel moeite. Op een gegeven moment werd hij zo ziek dat hij moest worden opgenomen in het ziekenhuis. Omdat we een Ierse dokter in het Queens Ziekenhuis in Blantyre goed kenden, spraken we met hem over de toestand van onze tuinman. De arts vertelde dat er een lange wachtlijst voor de arv-kliniek bestond en als onze tuinman op zijn beurt moest wachten, dan was de kans groot dat hij het niet meer haalde. Hij zou de tuinman ‘ertussen’ proberen te schuiven. Dat lukte. Hij moest op bepaalde dagen naar de kliniek om een voorgeschreven patroon van inname aan te leren. Zou hij dat patroon loslaten, dan verergerden de aidssymptomen onmiddellijk.
De laatste jaren worden in Malawi ook medicijnen verstrekt aan zwangere hiv-positieve vrouwen, om te voorkomen dat hun pasgeboren baby’s via de moedermelk met het virus besmet worden. UNICEF doet wat dit betreft veel goed werk. Ook voor dit medicijn is een strak educatief traject vooraf noodzakelijk, zodat het middel met een zo groot mogelijke effectiviteit gebruikt wordt.

In Nederland
Rondom de Wereld Aids Dag komt de vraag op ons af: wat kunnen wij doen? Hiv/aids is niet alleen een Afrikaans probleem. Het komt ook in Nederland voor; het komt onder ons voor.
Het eerste dat we benadrukken is de huwelijkstrouw en heiligheid van het huwelijk, zoals door God ingesteld.
Ten tweede is er de noodzaak van seksuele voorlichting en onderwijs in het licht van de Bijbel. Dit moet in prediking, catechese en pastoraat op een tere, maar duidelijke wijze aan de orde komen.
Ten derde signaleren we het belang van een pastorale benadering van mensen die leven met hiv, en van het wegnemen van het stigma. Laten we niet denken dat aids Gods wraak op homofilie is.
Ten vierde propageren we de steun aan alle projecten die zich ten doel stellen hiv-besmetting te voorkomen, mensen met hiv medisch en sociaal te steunen, aidslijders pastoraal bij te staan en weeskinderen op te vangen. De GZB doet veel goed werk op dit gebied.
Ten slotte is belangrijk de voorbede voor allen die met hiv en aids te maken hebben, zowel de hulpverleners als de getroffenen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen