Heeft de Geest twee monden?

H et was oorlog. Nederland was bezet. De Koningin was naar Engeland gevlucht om daar, bijgestaan door haar ministers, voor haar volk bezig te zijn. Een vreemde macht deelde over haar volk de lakens uit. In hoeverre mocht een Nederlander, mocht een christen deze vreemde macht gehoorzamen? Voor sommigen was dat geen vraag. Zij schikten zich in de nieuwe situatie zonder problemen. Niet weinigen hebben de bezetter in zijn bedrijf zonder protest geholpen. Andere Nederlanders, christenen, zagen de bezetting als een straf van God, die we hadden te aanvaarden, en hebben zich geschikt. Wie hebben het demonische, het antichristelijke karakter van het nazisme ingezien?

Heel concreet en angstig dichtbij kwam de oorlog wanneer een lid van het gezin werd opgeroepen zich te melden voor de Arbeitsinsatz en naar Duitsland zou moeten gaan. Wat moest hij dan? Zie ik het goed dan waren er drie reacties mogelijk. In de eerste plaats kon hij zich gehoorzaam en gewillig melden. In dat geval zag hij de bezetter niet als vijand, of wel als vijand maar dan een vijand die je zonder meer gehoorzamen moest. In de tweede plaats kon hij zich melden, omdat eenvoudigweg de mogelijkheid totaal ontbrak om onder te duiken. Dus hij meldde zich maar met de grootste innerlijke weerzin, omdat hij de bezetter als vijand zag, die hij helemaal niet wilde helpen. De derde mogelijkheid was onderduiken.

Maar hoe was dat nu wanneer iemand in de weg van het gebed tot één van deze besluiten was gekomen? Kan de Heilige Geest kinderen van God verschillende wegen laten gaan?

Hoge legitimatie In de tijd van de Afscheiding en rond 2004 bij het ontstaan van de Protestantse Kerk (om van de vele andere gelegenheden maar niet te spreken) voelden men-

sen zich van Godswege gedrongen het ene besluit te nemen. Anderen namen, eveneens van Godswege, het tegenovergestelde besluit. Kan dat? En hoe dan?

Allereerst ben ik van overtuiging dat we altijd uiterst voorzichtig en terughoudend moeten zijn ons voor een keuze die wij maakten of beslissing die wij namen regelrecht op God, op de Heilige Geest te beroepen. Hierdoor geven wij aan wat wij kozen en beslisten een wel heel hoge legitimatie, terwijl we de eigen verantwoordelijkheid en de consequenties van de keuze die wij deden, de beslissing die wij namen, eigenlijk ontwijken.

Naar de basis

Vervolgens gaat het voor hen die met God willen leven, in de navolging van Christus, erom bij allerlei vraagstukken die zich in de praktijk van het leven voordoen, de vragen voor zover mogelijk terug te brengen tot de basis of tot de basisvragen. In de Tweede Wereldoorlog was de vraag: wat is onze wettige overheid? In hoever moet je/mag je/kun je een onwettige overheid gehoorzamen? In hoeverre mag je/moet je je daartegen verzetten? Als de bezetting een straf van God is – wat ‘ter rechterzijde’ dikwijls werd gesteld–, mag je je dan daartegen verzetten, zoals Gideon en Samuel in hun tijd deden, of moet je je daarin passief

opstellen? Wanneer eenmaal op deze basale vragen een standpunt was ingenomen en daar bleef je bij, was een beslissing over gehoorzaamheid zoals aan de oproep tot de Arbeitseinsatz

voor de hand liggend.

Te snel

Wat het kerkelijk vraagstuk betreft heeft dr. H.F. Kohlbrugge mijns inziens terecht aan de voorgangers van de Afscheiding verweten dat zij er al spoedig toe overgingen een eigen, een nieuw kerkverband op te richten. Afzonderlijke samenkomsten, waar in de gevestigde gemeente de bijbelse waarheid niet meer was te horen, keurde hij niet af. Zouden we ons, nu wij al meer dan anderhalve eeuw in de betreurenswaardige situatie van een veelheid van kerkelijke verbanden leven, bij een overgang van het ene naar het andere verband direct op innerlijke ervaringen vanwege de Heilige Geest mogen beroepen?

Duidelijk mag zijn dat in de situatie van de jaren ’40-’45 alsook in kwesties als een kerkscheuring het standpunt, de motivatie, het voorbeeld van leidinggevenden en voorgangers van buitengewoon gewicht was en is.

Voorzichtig

Meer in het algemeen geldt dit ook voor vandaag in allerlei ethische vraagstukken, vraagstukken dus die het christelijke leven raken. Een gewetensbeslissing kan dan verschillend uitvallen, mede bepaald door de eerdere beslissingen en keuzes.

Daarbij wil ik drie dingen aantekenen. In de eerste plaats vraagt datgene waarover de heilige Schrift als Woord van God helder is zonder meer gehoorzaamheid. We kunnen bijvoorbeeld niet met een beroep op de Heilige Geest beweren dat de Heere Jezus niet de door God beloofde en gegeven Messias is. Of dat de heilige sacramenten er niet toe doen. Of dat er geen eeuwig leven is.

In de tweede plaats geldt voor keuzes en beslissingen waarvoor wij kwamen te staan en waarover de Bijbel geen directe aanwijzingen geeft, heel erg voorzichtig te zijn onze keus of beslissing te staven met het beroep op de Heilige Geest, die ons hiertoe zou hebben gebracht. Niet voor niets heeft de Reformatie zich sterk afgezet tegen iedere vorm van geestdrijverij. Wij hebben onze verantwoordelijkheid serieus te nemen.

Oordeel

In de derde plaats kunnen wij, als wij christen zijn, een keuze, een beslissing van een medechristen die ánders uitviel dan de onze wel op haar juistheid betwijfelen, afkeuren, soms zelfs totaal afkeuren en bestrijden. Maar hebben wij dan de vrijheid, hebben wij het recht die broeder of zuster zelf te veroordelen? Oordelen, veroordelen is het werk van een rechter, en daartoe heeft de Heere ons niet aangesteld.

L.J. Geluk

Uw vraag voor deze rubriek kunt u mailen naar geref.bond@tiscali.nl of per post naar Apeldoorn sturen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen