Een week van voorbereiding

H et is zondagmorgen. Ellen – 23 jaar, ze deed een paar jaar geleden bewust belijdenis – zit gewoontegetrouw in de kerk. De eredienst verloopt volgens vast patroon. Dit keer gaat het toch ietsje anders dan normaal. Volgende week wordt namelijk het avondmaal gevierd. De dominee leest daarom in deze dienst het eerste gedeelte van het avondmaalsformulier. Er is ook een mededeling over Censura Morum en in het dankgebed wordt gebeden om een ‘goede week van voorbereiding’.

Een goede week van voorbereiding. Het klinkt mooi, maar hoe doe je dat precies? Ellen vindt het maar lastig. Ze weet dat haar ouders wel een paar boekjes over het avondmaal in de kast hebben staan, waar ze soms wat uit lezen. Maar zorgen die boekjes voor een ‘goede week van voorbereiding’? Is het trouwens wel echt nodig om je speciaal voor te bereiden? Is zo’n speciale ‘week van voorbereiding’ niet een typisch voorbeeld van een achterhaalde kerkelijke traditie die toch niet meer echt werkt? Kunnen we daar maar niet beter mee stoppen?

Kerkelijke traditie

Het zou niet moeilijk zijn om op grond van bovenstaande vragen een uitgebreide artikelenreeks te schrijven met allerlei historische uiteenzettingen. Dat is echter niet de bedoeling. Kort en goed: een week van voorbereiding, zoals in veel gemeenten nu nog gebruikelijk is, is op grond van de Bijbel geen directe noodzaak. We lezen tenminste nergens over een ‘week van voorbereiding’. Het is dus inderdaad een (oude) kerkelijk traditie.

De vroegste wortels van deze traditie liggen in de tijd van de Nederlandse Reformatie. Toen werd zondags namelijk eenvoudig afgekondigd dat de aankomende zondag het avondmaal gehouden zou worden.

Men kon als belijdend lidmaat in de voorliggende week bezoek van een ouderling verwachten om eventuele problemen en/of belemmeringen te bespreken.

Zelfbeproeving

Hoewel niet direct bijbels, is een week van voorbereiding wel een instelling die nuttig en heilzaam kan zijn. Wanneer Paulus in 1 Korinthe 11 stelt dat de mens zichzelf (!) heeft te beproeven voordat hij het avondmaal viert, bedoelt hij namelijk geen vluchtige blik in de ‘ik-zie-er-nogaardig-uit-spiegel’, een vrome kam door het warrige haar, en een bedekkend poedertje op een zondig puistje. Dat soort snelle zelfbeproeving heeft inderdaad weinig zin. Sterker nog, zulke zelfbeproeving bewerkt het tegendeel van het eigenlijke doel. Het is immers niet de bedoeling dat ik als een aardige gelovige met een paar minpuntjes te voorschijn kom.

De bedoeling van zelfbeproeving is dat ik het avondmaal vier als mens die het in zijn leven echt en helemaal alleen van God en Zijn genade verwacht en zichzelf door Zijn liefde gedragen weet. Zo ‘ver’ ben je niet als vanzelf. Zelfbeproeving die deze houding uitwerkt, vraagt in ieder geval stevige concentratie. En stevige concentratie vraagt – juist in onze vluchtige tijd – doorgaans veel

tijd. Een speciale week van voorbereiding is zo bezien helemaal geen overbodige luxe of kerkelijke ballast.

Misschien kunnen we beter stellen dat een week van voorbereiding juist in onze tijd meer dan ooit broodnodig is. Het afschaffen van een voorbereidingsweek versterkt in ieder geval het risico dat de zelfbeproeving er helemaal bij inschiet. Voor je het weet, verwordt het heilig avondmaal dan ook van duurzaam, diepgaand diner tot een snelle religieuze snack uit de kerkelijke muur. Logisch dat je er dan ook steeds minder aan beleeft en de smaak je tegenvalt.

Het tegenovergestelde is ook waar: wie zich grondig voorbereidt, proeft doorgaans meer. Ik neem het – tegen de trend van de tijd in – dus juist op voor een week van voorbereiding. Wel met deze kanttekening: een week van (goede) voorbereiding is geen harde garantie voor een avondmaalsviering waar wij een heleboel aan beleven. Maar eerlijk is eerlijk: het draait in het avondmaal ook niet om onze beleving, maar om het gedenken van Jezus Christus en de eer van God!

Heilige Geest

Om misverstanden te voorkomen: eerlijke zelfbeproeving is nog wel wat anders dan een lange oefening geestelijk navelstaren en rondjes in jezelf draaien met de vraag of je geloof wel goed genoeg is. Het vraagt concentratie op de Heere Jezus, jezelf en de ander. Wie dat bedenkt, begrijpt maar al te goed: zelfbeproeving kun je niet alleen.

Daar is de Ander, daar is de Heilige Geest bij nodig. Hoe zou je anders werkelijk op de Heere Jezus geconcentreerd kunnen raken? Hoe zou je anders eerlijk naar jezelf kunnen kijken en zonden belijden? Hoe zou je anders de ander kunnen dienen?

Zonder de leiding van de Heilige Geest verdwaal je hoe dan ook: of in je eigen gelovigheid, of in je eigen ongelovigheid. Per saldo maakt dat weinig verschil. Het gebed om de leiding van de Heilige Geest is daarom juist ook in een week van voorbereiding onmisbaar. Hij leidt je door eigen ongeloof en geloof heen naar de Heere Jezus. Hij brengt je aan het vaderhart van God.

Zelfbeproeving, waar gaat het dan om? Het klassieke avondmaalsformulier somt in stevige eikenhouten woorden een drietal zaken op: In de eerste plaats bedenk je je zonden, je vervloeking. In de tweede plaats onderzoek je je hart of je de zekere beloften van vergeving op grond van Jezus’ offer gelooft. In de derde plaats vraag je jezelf eerlijk af of je in alle dingen de Heere Jezus wilt volgen en in liefde met je naaste wilt leven. Misschien moeten we er nog wel een vierde element aan toevoegen. Als ik het in dezelfde klassieke trant formuleer: een ieder wekke het verlangen op om aan te gaan en de tekenen van de genade te proeven.

Zelfbeproeving is immers niet bedoeld om ons van het avondmaal af te houden, maar om ons naar de tafel toe te leiden. Het is dus – eerbiedig bedoeld – ook zaak dat je er zin in krijgt en ernaar uitziet om de tekenen van Gods liefde en barmhartigheid te ontvangen.

Hoe vormgeven?

Mooie, ware woorden allemaal, maar het valt nog niet zo mee om een en ander vorm te geven. Want wat moet je nu precies doen om je zonden te bedenken? En hoe onderzoek je of je de zekere beloften van God belooft? En hoe wek je het verlangen op? Daarom staat op deze pagina ook een aantal verschillende handreikingen om een week van voorbereiding concreet vorm te geven. Bedenk daarbij wel: een handreiking is niet hetzelfde als een uitgeschreven recept.

E.K. Foppen

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen